این در حالی است که مخالفان واردات خودروهای فرسوده، اجرای این طرح را دلیل افزایش تقاضا برای ارز و قیمت آن می دانند، در حالی که موافقان معتقدند دولت باید سازوکاری ایجاد کند که مردم بتوانند از طریق آن خودروهای فرسوده را با ارزهای داخلی خود وارد کنند.
مشکلات صنعت خودرو ایران به طور کلی ریشه در مالکیت دولتی خودروسازان و انحصار این صنعت در کشور دارد. این مشکل با افزایش تحریم های خارجی تشدید می شود و صنعت و بازار خودرو ایران سال های پرتلاطمی را سپری می کند.
یکی از نسخه های توسعه یافته برای ساماندهی بازار خودرو و رفع انحصار از این شاخه، واردات خودروهای نو و دست دوم است. واردات خودرو حدود یک سال است که با چراغ سبز مجلس توسط دولت رصد می شود و چندین محموله خودروهای خارجی به بنادر ایران رفته است. اما طبق پیش بینی ها انتظارات مردم برآورده نشد و وضعیت بازار بهبود نیافت.
اما طرح واردات خودروهای فرسوده در نهایت پس از مذاکرات فراوان دولت، مجلس و شورای نگهبان به تصویب رسید. طرحی که نمایندگان مجلس ارائه کردند نوشدارویی برای بازار خودرو است.
موضوع اصلی اختلاف موافقان و مخالفان واردات خودروهای فرسوده، تامین ارز لازم برای این طرح است. مخالفان با تاکید بر کمبود فعلی ارز، اجرای این طرح را عاملی برای افزایش تقاضای ارز و متعاقب آن افزایش قیمت آن می دانند. در حالی که حامیان معتقدند دولت باید سازوکاری ایجاد کند تا مردم بتوانند با ارزهای داخلی خود خودروهای فرسوده وارد کنند.
پیامدهای استفاده از ارز قاچاق برای واردات خودرو
لطف الله سیاهکلی نماینده مجلس در این خصوص گفت: برای واردات خودرو اصلاً نیازی به ارز بانک مرکزی نداریم. چرا به مردم اجازه نمی دهیم از ارز خود استفاده کنند؟ برآورد اولیه این است که بیش از 60 میلیارد دلار ارز در خانه های مردم وجود دارد.»
صحت یا نادرست بودن میزان ارز داخلی، اگر مقدار قابل توجهی ارز بدون اطلاع از منبع عرضه وارد بازار شود، چه تاثیری بر بازار و نرخ ارز خواهد داشت؟
در همین رابطه رضا گلمی کارشناس اقتصادی در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، با اشاره به مصوبه پیشنهادی برای واردات خودرو با ارزهای داخلی، اظهار داشت: این مشکل مانند بحث واردات بدون ارز است. انتقال، با ابهاماتی همراه است. اگر ثابت شود ارزی که خودرو با آن وارد شده فقط منشاء داخلی است مشکلی پیش نمی آید.
گلمی افزود: اما نگرانی این است که مردم از بازار آزاد دلار می خرند و به آن دلار محلی می گویند. در این صورت چه مکانیزمی برای جلوگیری از چنین مواردی وجود دارد؟ در این شرایط فشار بر بازار ارز افزایش یافته و منجر به افزایش نرخ ارز می شود.
وی در این خصوص توضیح داد: در شرایطی که فردی خودروی شخصی را با دلار داخلی وارد می کند; یعنی وی قصد فروش ندارد و با ثبت این اقدام از خرید مجدد دلار این افراد جلوگیری می شود و مشکلی برای واردات خودرو با ارز داخلی ندارد و با افزایش تقاضا برای ارز مواجه نیست. در بازار آزاد
نبود عرضه رسمی ارز برای واردات خودرو باعث رونق دلار می شود
غلامی درباره این فرض که سرمایه خارج از کشور به صورت ارثی یا غیر آن به دست شخصی رسیده و در واردات خودرو سرمایه گذاری شده است، توضیح داد: اشکالی ندارد. اما در مجموع در این پیشنهاد منبع تامین ارز همچنان مشکل دارد. مثلا شخصی می گوید یک میلیون دلار ارث پدری در خارج از کشور دارد و از همان منبع مالی قصد دارد 100 دستگاه خودرو به ارزش 10 هزار دلار وارد کند، البته پس از فروش خودروها پول را به خارج از کشور نبرده و در کشور سرمایه گذاری کرده است. برای 10 روز بدون مشکل است.
وی ادامه داد: اگر خودروهای وارداتی با دلار داخلی خرید و فروش شود مشکل ساز می شود. از آنجایی که ریال خودروی فروخته شده در بازار از بازار آزاد ارز خریداری می کند و این روند ادامه خواهد داشت. این مشکل باعث سقوط بازار ارز می شود.
استفاده از ارزهای قاچاق برای پوشش واردات بدون انتقال ارز
این کارشناس اقتصادی به شباهت واردات خودرو بدون انتقال ارز (منبع تامین آن مشخص نیست) و خرید خودرو با ارز داخلی اشاره کرد و توضیح داد: مشکل در هر دو مورد، نبود منبع تامین ارز مشخص است. و با عبارات دیگر می توان گفت که این مشکل از مصادیق پولشویی است و ارز آفلاین است. زیرا بر اساس قانون مبارزه با پولشویی، نگهداری دلارهای داخلی قاچاق محسوب می شود.
وی در این خصوص ادامه داد: این اقدامات گاه حکایت از قاچاق کالا دارد که متخلفان بنا به دلایلی نیاز به تبدیل آن به ریال دارند. از این رو در این مواقع این افراد برای کسب سود چند برابر وارد بازارهای جانبی مانند واردات خودرو می شوند.
این کارشناس اقتصادی افزود: بنابراین می توان گفت تقریبا اکثر افرادی که به دنبال واردات بدون تبدیل ارز هستند، نمی توانند منبع مالی خود را مشخص کنند. از آنجایی که آنها یا ارز خود را از بازار داخلی تامین می کردند یا در زمان بحران از بازار بوتلگ ارز خریداری می کردند، تبعات این اقدامات در بلندمدت مشخص می شود و منجر به افزایش قیمت خودروها می شود.
افزایش نرخ ارز باعث گران شدن خودرو می شود
گلمی با تاکید بر تاثیر افزایش نرخ ارز بر قیمت خودرو، تصریح کرد: ورود ارز به بازار قاچاق و گسترش این حوزه منجر به افزایش تقاضا در این بازار می شود. در نتیجه قیمت ارز افزایش می یابد و قیمت خودرو نیز متناسب با قیمت دلار افزایش می یابد.
این کارشناس اقتصادی در خصوص سیاست صحیح واردات پیشنهاد کرد: ارز برای واردات مواد اولیه صنعت خودرو و سایر صنایعی که تحت پوشش ظرفیت داخلی نیستند، تخصیص داده شود تا واردات با رونق این صنایع همراه باشد. اما می توان گفت در شرایطی که بازار داخلی تنظیم نشده و ارز مازاد بر آن وجود دارد، می توان به واردات خودروهای فرسوده فکر کرد.
بر اساس آنچه گفته شد، موضوع واردات خودروهای فرسوده در شرایط مازاد ارز با رعایت دستورالعمل ها می تواند نقش مهمی در تنظیم بازار خودرو داشته باشد. اما در شرایط فعلی نسخه وارداتی خودرو با هر قیمتی و با هر ارزی فارغ از مبدأ تحویل، بیش از آنکه منفعت داشته باشد، مفاسد و ضرر دارد.
موضوع واردات خودرو به حدی پیش رفته است که در چند سال اخیر حتی در اظهارات افسران برجسته نیروی انتظامی تنها راه نجات حمل و نقل کشور معرفی شده است. واردات خودروهای فرسوده در روزهای گذشته; از سوی برخی نمایندگان مجلس و رسانه ها به عنوان حماسه مطرح می شود، این موضوع نشان از ناآگاهی برخی از سیاستمداران کشور با مشکلات کلان اقتصادی دارد.
واردات خودرو در صورتی می تواند وضعیت بازار را بهبود بخشد که تقاضای ارز را افزایش ندهد و بر این اساس نرخ ارز در بازار ارز را افزایش ندهد. از طرفی بهتر است دولت هر چه زودتر شرایط شرکت های بزرگ خودروسازی را تغییر دهد و زمینه ایجاد رضایتمندی برای خریداران خودرو را فراهم کند.