با نزدیک شدن به پایان سال و افزایش سنتی تقاضا برای ارز در این مدت، انتظار می رفت قیمت دلار افزایش یابد، اما با روندی که بازارساز از ابتدای سال جاری در پیش گرفته است، به نظر می رسد مکانیسم تبادل ارز قدرتمندتر از قبل کار می کند. در روزهای اخیر نرخ دلار در کف 50 هزار تومان تثبیت شد و حتی شروع به کاهش کرد. بر این اساس دلار در هفته های اخیر چندین بار وارد کانال 49 هزار تومان شد اما هر بار نتوانست بیش از یک روز در این کانال بماند و به سطح 50 هزار تومان بازگشت.
به گزارش اقتصاد 24، تقویت بانک مرکزی در بازار ارز در حالی اتفاق می افتد که بر اساس اعلام مرکز مبادلات طلا و ارز، دلار از سبد ارزهای مسافرتی حذف و به جای آن ارز کشورهای همسایه یا مقاصد ارزی خواهد شد. برای مسافران ایرانی در دسترس باشد. این اقدام با دلاری شدن همخوانی دارد. به گفته مدیر عامل مرکز مبادلات طلا و ارز ایران، اخیراً دلاری سازی برای جلوگیری از ریسک دلاری توسط بسیاری از کشورها دنبال شده است و ما نیز در این راستا گام برداشته ایم. اما نظر تحلیلگران بازار ارز متفاوت است و معتقدند این اقدام صرفه جویی در مصرف دلار به دلیل کمبود ذخایر ارزی کشور است.
دلارزدایی؛ اقدام دیوانه وار و پوپولیستی
سجاد بوربر، تحلیلگر بازار مالی می‌گوید: «کلمه دلارزدایی واژه‌ای مضحک و گمراه‌کننده است.» ما می‌خواستیم دلارزدایی کنیم زیرا اقتصاد ما به دلار گره خورده است و وقتی دلار رشد می‌کند، اقتصاد ما آسیب زیادی می‌بیند. اما تصور کنید ما دلار را کنار گذاشتیم و یورو، یوان و درهم را جایگزین آن کردیم. اما وقتی شرایط ما تورمی است و ارزش پول ما کاهش می یابد، هر ارز دیگر در برابر ریال افزایش می یابد. در اینجا باید بگوییم که این دلار نیست که باعث تورم می شود، بلکه تورم است که باعث رشد دلار می شود. نه دلار، بلکه هر ارز دیگری مانند یورو. بنابراین این رویداد کاملاً پوپولیستی است. بنابراین دلیل حذف دلار از سبد ارزهای توریستی بیشتر به این دلیل است که دولت پولی برای ارز دادن ندارد و احتمالاً ارز را نگه داشته اند.
آیا کاهش وابستگی به درهم امارات امکان پذیر است؟
در زمانی که بحث دلارزدایی از اقتصاد ایران مطرح شد، مناقشه ایران و امارات بر سر جزایر تنب چوخک، تنب بزرگ و ابوموسی نیز مطرح شد، در این میان امارات دست روسیه را پشت سر دارد. این اتفاق باعث نگرانی دلالان ارز شد و بر این اساس برخی از تحلیلگران نزدیک به بانک مرکزی اعلام کردند که ایران باید وابستگی خود به درهم امارات را کاهش دهد. اما آیا این امکان پذیر است؟
به گفته سجاد بوربور، همه کشورهای دنیا به دلار وابسته هستند اما کشورهای حوزه خلیج فارس هم به دلار و هم به درهم وابسته هستند. ما باید با یک کشور روابط اقتصادی داشته باشیم. وقتی کشور مهمی مثل امارات که حجم تجارت خارجی زیادی با آن داریم با درهم و دلار کار می کند چه باید کرد؟ خوب، اگر قرار باشد جفت را از این دو ارز حذف کنیم، نمی توانیم با هیچ کشوری کار کنیم، مگر اینکه مانند قرون وسطی با کشورهایی مبادله کنیم! ما با اقتصاد می خواهیم و هر چیزی را که نمی خواهیم بپذیریم. همانقدر که حذف دلار برای ما مضحک است، حذف درهم از اقتصادمان مضحک تر است.
قدرت ارزی دولت مثل دهه هشتاد نیست
بر اساس آخرین گزارش بانک جهانی، ایران در سال 2023 انتظارات تورمی را کاهش داده و توانسته نرخ ارز را کنترل کند. اما آیا این به معنای تایید و موفقیت بانک مرکزی در سیاست های ارزی است؟سجاد بربر در پاسخ به این سوال به اقتصاد 24 گفت: تورم که همه کالاها و خدمات را تحت تاثیر قرار می دهد باید در نرخ ارز نیز اعمال شود. در حال حاضر، مانند دهه 1980، دولت می تواند نرخ ارز را کاهش دهد. در آن سال ها شاهد بودیم که نرخ ارز سالانه 3 درصد رشد داشت اما تورم 15 درصد بود. چرا؟ چون دست دولت به دلار پترو باز بود.
ما در سال های 2009 و 2010 بیش از 200 میلیارد دلار نفت فروختیم. در حال حاضر، دولت اختیار ارزی که در دهه هشتاد داشت را ندارد. از سوی دیگر نقدینگی فعلی کشور حدود 7 هزار هزار میلیارد تومان (7 هزار همات) است. با وجود چنین نقدینگی و رشد اقتصادی ناپایدار 3.5 درصدی، نرخ ارز باید حدود 50 تا 51 تومان باشد. درست است که این به دلیل کاهش انتظارات تورمی است، اما آیا بانک مرکزی می تواند این سیاست را برای همیشه حفظ کند؟
به گفته این کارشناس، درست است که شتاب رشد نقدینگی در حال کاهش است، اما از یک سو، پایه پولی به اهداف گذشته خود می رسد و در حال حاضر نیز در حال تحقق است. پایه پول به طور تصاعدی رشد کرده و آتش خاموش شده است. از طرفی پول در اقتصاد بسیار افزایش یافت.
پول کاذب یعنی پولی که در حساب های بلندمدت واریز می شد، اکنون در حساب های کوتاه مدت واریز می شود و آماده مصرف است. این یکی از عوامل مهم در ایجاد تورم است. بنابراین ما در ورطه ای هستیم که انتظارات تورمی به دلیل اخبار درمانی کاهش یافته است، اما آیا سوختی برای بالا بردن نرخ ارز داریم؟ کجاست؟ افزایش پایه پولی و رشد پول در اقتصاد وی با طرح این سوال که آیا تضمینی وجود دارد که در بهار امسال بالا نرود یا شتاب نگیرد؟ وی گفت: با وقوع اولین رویداد منفی که انتظارات تورمی را از حالت خنثی به عمل سوق می دهد، نرخ ارز نیز جهش خواهد داشت.
پیش بینی قیمت دلار
سجاد بوربور در ادامه بیان می کند: واقعیت این است که آینده آبستن حوادثی است که اکنون نیز خود را نشان می دهد. مانند افزایش پایه پولی و گردش ضعیف پول در اقتصاد به این معنی که ضریب یا چند برابر پول کاهش یافته است. این بدان معناست که بانک ها کمتر به بخش خصوصی وام می دهند و پول کمتری در اقتصاد گردش می کند. این باعث رکود عجیبی می شود و همین مقدار اندک تولید کشور را از بین می برد. اقتصاد از جهات دیگر نیز آسیب جدی دیده است. با این حال، من همه روندها را می بینم که ما را به آینده نرخ ارز به عنوان رشد می بینیم.
بر این اساس طبق پیش بینی این کارشناس بازار ارز در پایان سال 1402 نقدینگی به بیش از 8 هزار میلیارد (8 هزار همات) خواهد رسید و با رشد اقتصادی 3.5 درصدی به نظر من منطقی است. بگویم روی کاغذ ارز بین 58 تا 60 خواهد بود. یعنی هزار تومان. البته به شرطی که همین شرایط ادامه پیدا کند که نه جنگ است و نه افزایش تحریم. اما دولت توانایی سرکوب این قیمت را دارد اما هرگونه سرکوبی تا پایان سال باعث تحریک نرخ ارز در بهار 1403 می شود.