روز جدید : اقتصاد نان و حل چالش یارانه هایی که به دست مصرف کننده نمی رسد، کشور را بار دیگر در شرایط سخت اقتصادی ناگزیر قرار داد.
از جمله یارانه های اصلی می توان به آرد و گندم اشاره کرد که سالانه مقدار زیادی از ارز دولتی را به خود اختصاص می دهد و به دلیل دوبرابر شدن قیمت آن در بازار، فساد و ضرر را به کشور تحمیل می کند که مهمترین آنها عبارتند از:
1- قاچاق مقدار زیادی آرد و گندم دولتی و سهمیه بندی به خارج از کشور به دلیل تفاوت قیمت داخلی و خارجی یعنی قسمت زیادی از این یارانه به خارج از کشور می رود!
2- خروج بخشی از آرد و سهمیه دولتی از شبکه اصلی توزیع و انتقال آنها برای استفاده در شبکه آزاد که باید از آرد رایگان و غیردولتی مانند کیک، شیرینی و رشته استفاده کنند و این تولیدکنندگان محصولات خود را به فروش برسانند. با قیمت رایگان .فروش داخل یا صادرات.
3- ضایعات پرمصرف و مضر نان تهیه شده با آرد دولتی که علاوه بر مصرف به دلیل ارزان بودن و همچنین غیررقابتی بودن خریداری می شود در پخت این استانداردها رعایت نمی شود و حدود یک سوم نان تولیدی هدر می رود.
4- توزیع بخشی از گندم، آرد و نان دولتی برای خوراک دام و طیور به دلیل افزایش قیمت و کمبود مواد اولیه دام و طیور و مصرف نان و گندم برای تولیدکنندگان به صرفه تر از این صنعت است. بنابراین در حالی که سرانه مصرف ماهانه باید حدود 7 تا 7.5 کیلوگرم آرد باشد، به هر ایرانی حدود 14 کیلوگرم آرد دولتی اختصاص می یابد. به عبارت دیگر، در حالی که می توان با مصرف و بهینه سازی تولید از همان محل تولید گندم کشور، مصرف نان را در کشور تامین کرد، اما به ناچار سالانه مقادیر زیادی گندم وارد کشور می شود.
5. علاوه بر موارد فوق، باید توجه داشت که حدود 10 میلیون مهاجر خارجی مصرف کننده نان دولتی هستند که برخی از آنها با رژیم غذایی اولیه نان، چندین برابر خانواده های ایرانی نان مصرف می کنند و در واقع سرانه آرد بالاتری از یارانه دریافت می کنند. ایرانی ها؛ بنابراین در لزوم تغییر و اصلاح این رویه مضر تردیدی وجود ندارد و اتفاق نظر تقریباً همه کارشناسان اقتصادی و حامیان منافع ملی بوده و هست.
اما درست قبل از اقدام دولت سیزدهم برای تغییر این موضوع، برخی از بازیگران سیاسی از یک سو و دست اندرکاران فعلی از سوی دیگر فضای سختی را علیه این تصمیم ایجاد کردند. متأسفانه این معارضان به جای مشارکت در اجرای این تصمیم و اصلاح رویه مضر گذشته، با القای نان بیشتر در قدرت و رهایی مردم از شرایط سخت معیشتی و ایجاد ترس، به دنبال خرابکاری و ارعاب هستند. اما در شرایط کنونی علاوه بر ضرر و زیان ناشی از تفاوت قیمت آرد که در بالا ذکر شد، شرایط خاصی به وجود آمد که اجرای سیاست های بهینه سازی در تولید نانوایی، کاهش مصرف آرد و تحقق و استانداردسازی قیمت ها را ایجاب کرد.
مهم ترین عوامل شکل گیری این وضعیت جدید عبارتند از:
1- تداوم تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی که بر تولید داخلی و خارجی تأثیر گذاشته و تولید محصولات کشاورزی از جمله گندم را کاهش داده است.
2. شروع جنگ بین روسیه و اوکراین که دو کشور مهم در تولید غلات هستند و این جنگ هم تولید و هم صادرات را مختل کرده است و عواقب آن می تواند منجر به کمبود بازار مصرف شود، بنابراین حتی کشورهای اروپایی نیز نگران هستند. در مورد این کمبود و افزایش 60 درصدی قیمت ها در این کشورها انجامید.
3- کاهش عرضه سایر تولیدکنندگان گندم که با توجه به انتظار برای افزایش بیشتر قیمت و سود بیشتر، کسری بازار و نگرانی از آینده را در انحصار خود درآورد.
بدیهی است در چنین شرایطی دولت باید اقدامات لازم را انجام دهد که اجرای آن مستلزم نوعی همکاری، همراهی و مشارکت ملی با محوریت منافع ملی و منافع کشور است.
چرا که در این شرایط ممکن است برخی کشورهای همسایه به صورت هدفمند و سیستماتیک به دنبال تامین اقلام مورد نیاز از کشورمان باشند و آنچه به چنین پدیده ای دامن می زند ارزانی و فراوانی است که می تواند برای باندهای مافیایی و قاچاقچیان جذاب باشد.
این در حالی است که تنها با تحقق مصرف، مصرف آرد و گندم دولتی حدود 50 درصد کاهش می یابد که می تواند حدود 90 هزار میلیارد تن با توجه به یارانه ها صرفه جویی کند. با توزیع 100 تا 150 هزار تن یارانه به هر مصرف کننده ایرانی، هم فشار متوجه قیمت جبران می شود و هم مصرف کننده در انتخاب نان و مصرف باکیفیت آن آزاد است.
البته دولت باید با اطلاع رسانی و اقناع افکار عمومی زمینه همکاری و مشارکت در راستای منافع ملی و ملی و پرداخت یارانه به خانوارها را قبل از افزایش قیمت ها فراهم کند. نگران تهیه غذای خود نباشید.
چرا که اصحاب تریبون و رسانه ها موظفند در چنین شرایطی عدالت را رعایت کنند و منافع ملی را سرلوحه سخنان خود قرار دهند و به آرامش مردم کمک کنند تا کشور از این چالش عبور کند.