روز جدید : به گفته رسانه ها و منابع مختلف، ایران تا احیای برجام فاصله چندانی ندارد. موضوعی که به گفته بسیاری از کارشناسان موجب تقویت بنیان های اقتصادی ایران و بهبود معیشت مردم می شود. اما نوع نگاه جریان های سیاسی به آن یکسان نیست. همانطور که برجام متوجه شد، اگرچه مردم ایران از آن لذت بردند، اما جریان های مختلف سیاسی واکنش یکسانی نشان ندادند. در آن زمان اصولگرایان به شدت به برجام اعتراض و انتقاد می کردند. آنها تاکید کردند که برجام جان کشور را تهدید می کند و از هیچ تلاشی برای نابودی آن دریغ نمی کند. این روند اصولگرایان تا پایان دولت حسن روحانی ادامه داشت.
در ماه های پایانی دولت روحانی که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه تلاش کرد تا برجام را احیا کند، اصولگرایان با همکاری مجلس یازدهم تلاش کردند تا از این امر جلوگیری کنند. اما این موقعیت چندان پایدار نبود. با تغییر دولت و روی کار آمدن سید ابراهیم رئیسی همه چیز تغییر کرد. کم کم اصولگرایان که زمانی منتقد جدی برجام بودند از لزوم احیای برجام صحبت می کنند. دولت هر چند با تأخیر در نهایت برای مذاکره برای احیای برجام به وین رفت و مدتی است که این مذاکرات توسط دیپلمات های دولت اصلی هدایت می شود. در این مدت مواضع اصولگرایان در قبال برجام به قدری تغییر کرده است که حتی برخی از آنها به صراحت از برجام دفاع می کنند اما به گونه ای که این حمایت شامل حمایت از دولت روحانی نمی شود؛ در حالی که برخی از آنها به شدت از برجام دفاع می کنند. اما اکنون که به احیای برجام نزدیک شده ایم، به نظر می رسد تلاطم هایی در اردوگاه اصولگرایان به وجود آمده است. چرا که برخی از آنها همچنان از برجام انتقاد می کنند. حتی هفته گذشته برخی از آنها در مجلس شورای اسلامی نسبت به احیای برجام ابراز نگرانی کردند و توافق احتمالی دولت با سایر طرف های مذاکره کننده را زیر سوال بردند. با این حال به نظر می رسد اصولگرایان دقیقا نمی دانند در مقابل توافق احتمالی باید چه موضعی اتخاذ کنند. برخی می گویند هر توافقی بد است. برخی شرایط را تعیین می کنند، در حالی که برخی دیگر از دولت و اقدامات آن حمایت می کنند.
انعطاف قهرمانانه را احیا کنید
دیروز سید احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران در نشست علمی آیت الله صافی گلپایگانی خاتمی گفت: اگر بخواهم تعریفی از «سیاست» داشته باشم، باید بگویم تاکتیک است. یک سال در سیاست قیام خشن مثل قیام امام حسین (ع) و یک تخفیف قهرمانانه مثل عمل امام حسن (ع) خواهد بود. هر دو سیاست عبادت است، همان طور که من حسین (ع) را دارم که قیام کرد، حسن (ع) را هم دارم که این رزمایش قهرمانانه را انجام داد. تعبیر سیاست این نیست که آدم درگیری و مبارزه داشته باشد، تعبیر درست تاکتیکی است که باید به مقتضیات و شرایطش خرج کرد. این تعبیر که سیاست به معنای درگیری و مبارزه است، تعبیر درستی نیست و از این منظر، کاری که مرحوم آیت الله حائری در بحبوحه حکومت رضاخان انجام دادند، کار بزرگی بود».
تعبیر نرمش قهرمانانه یکی از مواضع کلیدی رهبر انقلاب است. در روزهایی که دولت روحانی به تازگی روی کار آمده و بحث داغ شده، این جایگاه رهبری روند توافق را تسریع کرده است. اما بعدها اصولگرایان به آن بی توجهی کردند. حتی در ماه‌های اخیر، بدون اشاره به این انعطاف‌پذیری یا سایر موقعیت‌های رهبری، تنها از حفظ مقاومت صحبت کرده‌اند. تا همین اواخر، بسیاری از ائمه جمعه اصرار داشتند که مردم باید مقاومت کنند. اما اکنون به نظر می رسد کم کم مواضع در حال تغییر است، هرچند ممکن است در صورت عدم توافق دوباره تغییر کند.
به نظر می رسد این سردرگمی در موضع گیری واحد به دلیل ارتباط اصولگرایان با تصمیمات دولت باشد. گاهی موضع می گیرند و می پذیرند که این یک تصمیم دائمی است، در حالی که در مدیریت بسته به شرایط خیلی زود می توان تصمیم جدیدی گرفت.
راه حل سیستم
عباس سلیمی نمین، فعال سیاسی اصولگرا در گفتگو با مانیبان گفت: برخی اعتقادی به مذاکره ندارند اما این موضوع جدیدی نیست و البته بوده و خواهد بود. نظرات آنها نیز شنیده می شود، اما آشکارا این سیاست نظام نیست. این بدان معنا نیست که سیاست نظام این است که از مذاکره و دیپلماسی به عنوان ابزاری برای تقویت موقعیت خود استفاده نکنیم.»
سلیمی نمین با اشاره به سابقه همکاری باقری با جلیلی در این مذاکرات گفت: بر همین اساس می بینیم که زمانی که باقری و جلیلی همکاری کردند، اعتقاد چندانی به مذاکرات نداشتند، اما امروز باقری طبق سیاست نظام ادامه می دهد. در واقع آنچه قبلاً زیرمجموعه جلیلی بود، امروز کار نمی کند، بلکه بر اساس سیاست های نظام عمل می کند. «خوب است که ما به حرف همه حامیان گوش می دهیم و با دقت بیشتری عمل می کنیم، زیرا البته باید دغدغه آنها شنیده شود، اما سیاست رژیم قطعا به گونه ای است که ما برخی از مسائل خود را از طریق دیپلماسی پیش می بریم.
نادیده گرفتن برجام
در این میان برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنان از مقاومت و بی توجهی به تحریم ها صحبت می کنند. آنها معتقدند برجام مشکلات ایران را حل نمی کند. آنها معتقدند که وجود تحریم ها موضوع ایران نیست، بلکه اصلاح داخلی دولت است.
عباس گودرزی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت و گو با فارس گفت: به جای اینکه سرنوشت کشور را به یک نقطه مبهم و یک نقطه مبهم در خارج پیوند دهیم، باید آینده و سرنوشت کشور را به ظرفیت و پتانسیل داخلی و توان داخلی کشور پیوند بزنیم. آن را به یک مزیت اقتصادی برای خود تبدیل کنید، اگر بخواهیم امور کشور را به برجام پیوند بزنیم، همان وضعیت چند سال پیش تکرار می شود و در واقع این ادامه وضعیت فعلی است، اگر خوب بود که پیوند امور داخلی کشور با برجام، چند سال پیش باید ثمرات مثبت آن را در دولت یازدهم و دوازدهم می دیدیم، اما نه تنها ثمره مثبتی حاصل نشد، بلکه مشکلاتی که امروز می بینیم نتیجه پیوند مشکلات در خارج از کشور است. تجربه دیگران، ما از تجربه خودمان یاد خواهیم گرفت، تجربه ای که در سال های گذشته دیده بودیم که چگونه اقتصاد و معیشت مردم با یک توافق مبهم متوقف شده است. این به این معنا نیست که درهای روابط با دیگر کشورها را می بندیم، بلکه به معنای تلاش برای خنثی سازی تحریم ها و توانمندسازی کشور است. مادامی که به دنبال خنثی کردن تحریم ها هستیم، باید با کشورهایی که منافع مشترکی با آنها داریم، روابط داشته باشیم که البته باید در جهت توانمندسازی کشورمان نیز باشد.
این نماینده مجلس در حالی این اظهارات را مطرح می کند که همه سمت های کشور در حال حاضر در دست اصولگرایان است. دولت هم از ابتدا همین ایده را مطرح کرد و گفت با وجود تحریم ها مشکلات کشور را حل می کند. اما اولین سال حکومت او رو به پایان است، زیرا او اخیراً به وزرای اقتصاد خود دستور داده است تا ریشه‌های فاجعه‌های اخیر را بررسی کنند. این نشان می دهد که حتی رئیس دولت هم قبول دارد که در چند ماه اخیر نه تنها از مشکلات کاسته نشده، بلکه فشار برای امرار معاش افزایش یافته است.
در همین حال یک نماینده دیگر شرط معامله خوب را گذاشت. ابراهیم رضایی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، شرط توافق هسته‌ای ایران را حذف سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی دانست. سخنگوی نزدیک به دولت ابراهیم رئیسی نوشت: معامله خوب یعنی حذف سپاه از لیست گروه های تروریستی. چندی پیش برخی منابع اعلام کردند در صورت توافق، سپاه پاسداران از لیست تحریم های آمریکا خارج می شود. البته هنوز منابع رسمی اظهار نظری نکرده اند.
با این حال، نمایندگانی هستند که معتقدند تیم بیل مکانیکی باید وین را ترک کند و به هرگونه توافقی پشت کند. این سردرگمی در موضع اصولگرایان در حالی است که در دوران دولت روحانی و در روزهایی که ظریف برای احیای برجام تلاش می کرد، مدام اعلام می کردند که احیای برجام بی معنی است. به ویژه پس از ترور سردار سلیمانی توسط نیروهای آمریکایی، آتش آنها به سمت تیم مذاکره کننده دولت روحانی شدت گرفت. بسیاری از آنها در آن روزها تاکید کردند که هرگونه مذاکره از خط قرمز ایران عبور خواهد کرد.