روز جدید شورای نگهبان طی یک سال گذشته با رسوایی های فراوانی مواجه شد، از تصمیمات بحث برانگیز برای رد صلاحیت چهره های سرشناس گرفته تا استعفای آملی لاریجانی از منتقدان رویه های شورا.
: چهل و دو سال از برپایی خیمه شورای نگهبان در جمهوری اسلامی ایران می گذرد و پنجم تیرماه در تقویم ایران به نام شورای نگهبان نامگذاری شده است. شورایی که در یک سال گذشته با انتقادات زیادی مواجه شده است. از ماجراهای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری تا رد صلاحیت سیاستمدارانی چون علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری. شورای نگهبان در این مدت سه استعفا را به خود دید که مهمترین آنها استعفای آملی لاریجانی بود.
بر همین اساس و به بهانه روز شورای نگهبان، نگاهی به حواشی این نهاد مهم می اندازیم.
تعیین شرایط سنی متقاضیان
هنوز چند روزی به ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری باقی نمانده بود که شورای نگهبان با انتشار مصوبه ای برای «تعیین و اعلام ضوابط و شرایط لازم برای به رسمیت شناختن حوزه های سیاسی، مذهبی، فضای سیاسی و کاندیداها را شوکه کرد». و ویژگی های اداری نامزدهای ریاست جمهوری.”
واکنش طحناصف به غیبت برخی از اعضای شورای نگهبان در جلسات مجلس تشخیص
یکی از شروط این مصوبه تعیین شرایط سنی بود که متقاضیان باید در زمان ثبت نام حداقل 40 سال و حداکثر 75 سال سن داشته باشند و بر این اساس افرادی مانند محمدجواد آذری جهرمی و محمد سهری نمی توانند ثبت نام کنند. برای شرکت در رقابت های انتخاباتی
این مصوبه شورای نگهبان با انتقادهای زیادی مواجه شد تا جایی که حسن روحانی رئیس جمهور وقت به رحمانی فضلی وزیر کشور دستور داد که انتخابات را بر اساس خلاصه نظریه تفسیری معاونت حقوقی ریاست جمهوری و بر اساس قوانین موجود انجام دهد. مشاور حقوقی رئیس جمهور در خلاصه این نظریه تاکید می کند که «وزارت کشور موظف است وظایف اجرایی خود را در حوزه انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قوانین و آئین نامه های موجود و مقررات مربوط به آن انجام دهد». ; اما برخلاف دستور روحانی، ثبت نام از نامزدهای انتخاباتی بر اساس تایید شورای نگهبان است.
از رد صلاحیت های گسترده تا تذکر به رهبر انقلاب
«محمد شریعتمداری، اسحاق جهانگیری، مسعود بیشیکیان، علی لاریجانی» از جمله نامزدهایی بودند که از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند. این رد صلاحیت شوک بزرگی در جامعه و فضای سیاسی کشور ایجاد کرد و حتی ابراهیم رئیسی در واکنش به این رد صلاحیت ها در توئیتی نوشت: از دیروز عصر که از نتایج تعیین صلاحیت ها مطلع شدم، شاید شما و آقایان خودشان نمی دانند” من چندین گفتگو انجام دادم و در حال رایزنی هستم تا صحنه انتخابات رقابتی تر و مشارکتی تر شود.”
اقدامات شورای نگهبان با واکنش های منفی بسیاری مواجه شد تا جایی که رهبر انقلاب نیز در یادداشتی خطاب به شورای نگهبان فرمودند: «باید تذکر دینی و انسان دوستانه بدهم. در جریان عدم صلاحیت، برخی از کسانی که صلاحیت نداشتند مورد آزار و اذیت و ظلم قرار گرفتند. نسبت هایی به آنها یا خانواده های محترم و پاکدامنشان داده شد که اشتباه شد. حفظ آبرو یکی از مهمترین حقوق بشر است. «خواهش من این است که نهادهای مسئول جبران کنند.
واکنش کدخدایی به سوال متداول در مورد کهولت سن آیت الله جنتی
اما شورای نگهبان پس از تذکر به مدیریت، نه تنها جبران نکرد؛ در عوض وی در بیانیه‌ای نوشت: شورای نگهبان ضمن تاکید بر حفظ کرامت انسانی و محکومیت هتک حرمت و کرامت داوطلبان و خانواده‌های آنان، از تمامی رسانه‌ها با در نظر گرفتن محرمانه بودن احراز صلاحیت‌ها در این شورا درخواست می‌کند. و بدین وسیله که در طول امتحانات مجموعه ای از موضوعات، مقالات و مقالات مورد ارزیابی قرار می گیرد و برخی گزارشات جعلی در نظریه نهایی شورای نگهبان مؤثر نبوده است، از حدس و گمان و ارجاع سؤالات غیر واقعی و نادرست خودداری شود.
آملی لاریجانی استعفا داد
آیت الله آملی لاریجانی از فقهای شورای نگهبان با حضور در جلسات ده روزه بررسی کاندیداها، پس از برکناری چهره های سیاسی مانند علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری و… اعتراض کرد و در توئیتی نوشت: «تقریباً بیست سال از اولین حضورم در شورای نگهبان در سال ۱۳۸۰ می گذرد. من در تمام این مدت حتی در سال‌هایی که در قوه قضائیه بودم، از شورای نگهبان دفاع کرده‌ام. اما من هرگز تصمیمات شورا را تا این حد غیرقابل دفاع ندیده ام. هم در تأیید صلاحیت و هم در عدم تأیید صلاحیت».
اعتراض و عصبانیت آملی لاریجانی از مصوبات شورای نگهبان تا آنجا پیش رفت که او نه تنها اعتبارنامه سیدابراهیم رئیسی را امضا نکرد. او در مراسم تحلیف نیز شرکت نکرد.
همین موضوع شایعه استعفای وی از شورای نگهبان را به راه انداخت و تصمیم رهبر انقلاب برای انتصاب احمد حسینی خراسانی در شورای نگهبان به این شایعات پایان داد. در این متن مشخص می شود آملی لاریجانی استعفای خود را برای رهبر انقلاب ارسال کرده و ایشان با آن موافقت کرده اند.
خداحافظی روستایی به دولت رفت
بر اساس آیین نامه داخلی هیأت نگهبان هر ساله انتخابات هیأت رئیسه این هیأت برگزار می شود که در آن هیأت مدیره جدید برای مدت یک سال انتخاب می شود. بر این اساس در انتخابات تیرماه 1400 عباسعلی کدایی که رکورددار ریاست شورای نگهبان بود، از سمت خود استعفا داد تا کرسی خود را به هادی طحان نظیف واگذار کند.
خدایی که در سال‌های اخیر به دلیل توئیت‌ها و دفاع‌هایش از عملکرد شورا جنجالی شده است، پس از پایان دوره تصدی خود در این سمت، در یادداشتی نوشت: با گذشت سال ۱۳۸۳، ثروت یک سخنران به دست این سخنران حقیر و کم‌تجربه افتاد. البته با توکل به خدا تلاش کردم.» می خواستم آنچه را که شایسته این نهاد است بیان کنم و همیشه از او راهنمایی می خواستم تا مبادا خود را گم کنم و آنچه را که او مقرر کرده است بگویم. اما در این سال‌ها سعی کردم کمتر اشتباه کنم یا داستان‌های صمیمانه بگویم؛ چون مسئولیت خطیری از جانب اعضای محترم بر عهده من بود؛ «حتی زمانی که نظرم خلاف نظر اکثریت بود، سعی می‌کردم کاملاً از نظر شورا دفاع کنم. به نظر من دخالت نکرد
همچنین محمد دهکان که روزگاری ردای نماینده مردم چناران را برعهده داشت با معرفی سیدابراهیم رئیسی به عنوان وکیل و رای نمایندگان مجلس از سمت خود در مجلس استعفا کرد و به شورای نگهبان رفت. از سوی دیگر دهقان سال گذشته پس از رسیدن رئیسی به ریاست جمهوری، مسئولیت معاونت حقوقی رئیس جمهور را بر عهده گرفت و همچنان در شورای نگهبان به مسئولیت خود عمل نکرد.
مکاتبات علی لاریجانی با شورای نگهبان
چند ساعتی به پایان ثبت نام کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری 1400 باقی نمانده بود که علی لاریجانی با شعار “نه کلید، نه چکش” به ساختمان سیاسی خیابان فاطمی رفت تا پس از دوازده سال وارد عرصه انتخابات ریاست جمهوری شود. نفر اول مجلس بودن اما این بار بخت با او یار نبود و شورای نگهبان با رد صلاحیت او شوک بزرگی در انتخابات ایجاد کرد.
با این حال لاریجانی پس از بیان یک جمله «بر حسب وظیفه نامزد شد» و همچنین در ادامه گفت: «راضی به رضای خدا هستم». کافی؛ با این حال انتقادات زیادی متوجه شورای نگهبان شد و حتی به دنبال انتقاد از مدیریت بود. اما پس از انتخابات بارها اصرار داشت که دلایل رد صلاحیت خود را علنی کند، در حالی که دلیل رد صلاحیت وی «شرکت در بخش‌هایی از اغتشاشات و وضعیت نامطلوب در دولت مستقر (دولت دوازدهم)، عدم رعایت اصل سادگی مسئولان، سفرهای متعدد اعضا، خانواده به خارج از کشور اعم از اروپا و آمریکا و اقامت فرزند دیگری در آمریکا، دخالت یکی از فرزندان در قراردادهای خدماتی و ساختمانی شورای اسلامی در دوران ریاست جمهوری شورا و همچنین حمایت از افراد رد صلاحیت شده و اظهارات در مورد موضوعات و نقاط عطف مختلف از جمله رویدادهای سال 2008.
آیا ترکیب شورای نگهبان تغییر می کند؟
با پایان یافتن مأموریت سه وکیل شورای نگهبان، سیامک رهپیک، عباسعلی کدایی و فضلا موسوی، اسامی شش وکیل پیشنهادی رئیس قوه قضائیه به شورای اسلامی شهر فرستاده شد. به عنوان وکیل شورای نگهبان انتخاب شود.
علی احمدی فر، سیامک رهپیک، خیراله پروین، عباسعلی کدخدایی، عبدالحمید مرتضوی بریجانی و فضل الله موسوی شش وکیل پیشنهادی رئیس قوه قضائیه برای احراز سه کرسی قانونی شورای اسلامی نگبهان هستند که انتخاب می شوند. برای یک دوره شش ساله. شورای اسلامی تا پایان تیرماه فرصت دارد سه نفر از این فهرست را بررسی و انتخاب کند.
همچنین روز گذشته با عنایت به پایان دوره شش ساله عضویت سه تن از حقوقدانان شورای نگهبان، رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای اصل 92 قانون اساسی و در تصمیماتی جداگانه، عضویت آقایان آیت الله حاج شیخ احمد جنتی، حاج سید محمدرضا مدرسه ای یزدی و حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی شب زنده دار برای یک دوره جدید تمدید و به عضویت شورای فقه منصوب شدند.