سیاست دولت در مورد سوخت تاریکخانه

محمد میرزایی: همه چیز در هاله ای از بلاتکلیفی است. اگرچه آینده قیمت بنزین مشخص نیست، اما بحران فعلی در اقتصاد کاملا مشهود است. شاید شرایط خاص کشور دلیلی باشد که فعلاً بحث بنزین در دستور کار قرار نگرفته است، اما آنچه مسئولان از آن صحبت می کنند نشان از تغییرات پیش رو در این حوزه دارد. بنزین در ایران همواره یک کالای سیاسی است که به دلیل نبود کالای جایگزین، قیمت و تغییرات سیاسی با حساسیت ویژه افکار عمومی مواجه است. ایران از سال 1385 وارد دوره سهمیه‌بندی بنزین شد و البته در دوره‌های کوتاهی از آن مدت با حذف سهمیه‌بندی مواجه شد، اما اکنون خروج از دوران کرونا و بازگشت تدریجی زندگی به شرایط عادی، این موضوع را نیز تحت تأثیر قرار داد. وضعیت موجود در این حوزه که منجر به سناریوهای مختلفی در این بخش شده است که مبهم ترین و غیرشفاف ترین آنها سناریوهای دولتی است.

ما بنزین وارد نمی کنیم

مدیرعامل شرکت ملی نفت گفت ما بنزین وارد نمی کنیم. در همین سایز و سایزهای کوچک ماجرای ورود بنزین را بیان کرد. آمارها نشان می دهد مصرف بنزین به رکورد رسیده است. رکوردی قابل توجه که می تواند فرصت های متعددی را در زمینه عرضه بنزین داخلی به دولت ارائه دهد. از واردات تا بازگشت به بنزین خطرناک پتروشیمی. آنچه مهم است فیلمنامه ای است که دولت برای تغییرات قیمت بنزین نوشته و فعلاً آن را در پرونده نگه داشته تا در بازه زمانی اجرایی برنامه ها را به میز بازگرداند.

اردیبهشت امسال که دولت ارز 4200 تومانی را لغو کرد، زمزمه هایی مبنی بر افزایش قیمت بنزین به گوش می رسید اما نه تنها رئیس جمهور، بلکه وزیر اقتصاد و دارایی به صراحت اعلام کردند که برنامه ای برای افزایش قیمت وجود ندارد. بنزین امسال تاکید بر کلمه در سال جاری نشان داده است که چنین برنامه ای می تواند در سال آینده در دستور کار قرار گیرد و همین امر باعث شده تا برخی به این نکته اشاره کنند که تورم مورد انتظاری در کشور وجود خواهد داشت و این انتظار شعله تورم را زنده نگه می دارد. .

سپس طرح توزیع بنزین یارانه ای برای هر فرد در جزیره کیش اجرا شد و آن جزیره پایلوت اجرای این طرح در نظر گرفته شد.

در قالب طرح توزیع بنزین یارانه ای (بنزین 1500 تومانی) بین مردم به جای خودرو، تمامی ساکنان جزیره کیش از اوایل اسفند سهمیه بنزین دریافت کردند.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه از موفقیت آمیز بودن اجرای آن خبر داد، اما سیداحسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت در نشست خبری ۱۳ مردادماه درباره سرنوشت این طرح گفت: ۵ ماه از آن زمان می گذرد. اجرای طرح آزمایشی بنزین و هم اکنون به حالت تعلیق درآمده است، این طرح بازنگری خواهد شد و در صورت نیاز به اصلاح یا توسعه هنوز تصمیمی اتخاذ نشده است. وی ادامه داد: اگر تصمیمی گرفته شود، امسال هیچ برنامه ای برای افزایش قیمت بنزین نداریم.

محلول های بنزین، بدون اطلاع قبلی

در حالی که مسئولان تاکید داشتند که تغییری در بخش بنزین ایجاد نمی شود، سهمیه بنزین رایگان در کارت ها از 250 لیتر به 150 لیتر کاهش یافت. جلیل سالاری با وجود اینکه سوالات زیادی در خصوص علت کاهش سهمیه وجود داشت، میانگین مصرف سوخت خودروهای داخلی را 10 لیتر در هر 100 کیلومتر اعلام کرد و گفت: طبق بررسی های انجام شده اکثر مردم از سهمیه دوم یعنی استفاده می کنند. سهمیه 3000 تومانی بنزین روی کارت ها اصلاً از سوخت خود استفاده نمی کردند و اغلب آزادانه با کارت جایگاه داران پر می کردند. وی در این مورد توضیح نداد که چرا این کاهش سهمیه انجام شده است. در عین حال بسیاری این تغییر را مقدمه ای برای تغییر بنزین می دانستند.

آمارهای وزارت نفت ایران نشان می‌دهد که پیش از شیوع کرونا در سال ۲۰۱۸، میانگین تولید روزانه بنزین بیش از ۱۰۷ میلیون لیتر و مصرف بنزین در کشور حدود ۸۹ میلیون لیتر بوده است.

ایران با راه اندازی پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال 1396 تولید بنزین خود را از 71 میلیون لیتر به بیش از 107 میلیون لیتر رساند، اما نتوانست این میزان تولید را حفظ کند و به گفته سیدحمید حسینی، رئیس هیئت مدیره این پالایشگاه. اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی، گاز و پتروشیمی، تولید بنزین در این پالایشگاه 11 درصد کاهش یافت.

به نظر می رسد دولت منتظر بستر مناسبی برای اجرای سیاست جدید بنزین است. این سیاست می تواند ترکیبی از سیاست تغییر قیمت و سیاست تغییر سهمیه کاهش یا به عبارتی مدیریت مصرف باشد. نکته مهم این است که تغییرات تنها منجر به کاهش موقت مصرف بنزین خواهد شد

آمارهای وزارت نفت نیز نشان می دهد که در ماه های نخست امسال میانگین تولید روزانه بنزین در کشور حدود 98 میلیون لیتر و مصرف در کشور حدود 102 میلیون لیتر بوده است.

جواد اوجی وزیر نفت در خصوص وضعیت تولید و عرضه فرآورده های نفتی در ابتدای شهریور ماه گفت: امسال با توجه به بهبود نسبی وضعیت کرونا به ویژه در فصل تابستان و تعطیلات شاهد افزایش چشمگیری بودیم. افزایش سفرهای برون شهری و به عبارتی تعداد بسیاری از افرادی که در دو سه سال اخیر به دلیل وضعیت کرونا سفر نکرده اند تابستان امسال به سفر رفتند و این افزایش ترافیک باعث افزایش مصرف بنزین در ایران شد. کشور. تابستان امسال مصرف بنزین در برخی روزها به بیش از 120 میلیون لیتر رسید. این در حالی است که مصرف بنزین کشور در سال 1400 به طور متوسط ​​بین 86 تا 90 میلیون لیتر در روز بوده است.

به هر حال به نظر می رسد دولت منتظر بستری مناسب برای اجرای سیاست جدید بنزین است. این سیاست می تواند ترکیبی از سیاست تغییر قیمت و سیاست تغییر سهمیه کاهش یا به عبارتی مدیریت مصرف باشد. نکته مهم این است که تغییرات تنها منجر به کاهش موقت مصرف بنزین می شود و در دراز مدت به دلیل عدم اصلاح ساختار خودروهای تولیدی و فضای جاده و نحوه حمل و نقل، مصرف بنزین مجددا افزایش می یابد. بخش مهمی از حمل‌ونقل ایران به جای حمل‌ونقل عمومی، حمل‌ونقل شخصی است و خودروهای ایرانی نیز تقاضای بالایی دارند. بنابراین در صورت عدم وجود کالاهای جایگزین، تنها تغییر قیمت و محدود شدن دامنه مصرف رخ می دهد که بر کل اقتصاد تأثیر می گذارد.

به هر حال دولت در حال حاضر در فضایی مبهم قرار دارد و چشم انداز روشنی برای آینده ندارد. علاوه بر تغییرات احتمالی در قیمت ها و سهمیه ها، سناریوهای دیگری نیز وجود دارد. آیا دولت برای کاهش مصرف اقدام به واردات بنزین می کند یا بنزین پتروشیمی سرطان زا را در مخازن می ریزد؟ البته گزینه سوم ایجاد یک پالایشگاه فرامنطقه ای است و خبر ایجاد اولین پالایشگاه در ونزوئلا داده شد، اما بعد مسافت و هزینه ها موضوع مهمی در این زمینه محسوب می شود.

شاید مهمترین برنامه دولت در سال آینده باید روی بنزین باشد. سیاست و اقتصاد سال آینده بوی بنزین می دهد.