سعیده علیپور
در بحبوحه مشکلات بزرگ اقتصادی، آنچه بیش از هر چیز رهبری کشور را نگران می کند، کاهش نرخ زاد و ولد است.
گرچه نمودار نرخ رشد جمعیت در اکثر کشورهای جهان چندان بالا نیست و به گفته کارشناسان این امر نشانه ای از رویکرد کلی جهانی به جمعیت تلقی می شود، اما در ایران از این امر به توطئه استکبار جهانی تعبیر می شود. مقابله با آن راهکارها و پیشنهادهای عجیب و غریب و سیاست های فرهنگی عجیبی ارائه می شود.
صداوسیما که امروز نقاب اجرای سیاست های عجیب فرهنگی رادیکال ترین اصولگرایان نظام را بر تن کرده است که آن هم با رویکردی کاملا غیر اصولی، در جدیدترین شاهکار خود در این چارچوب جادویی، بر این اصل تاکید کرد که فرزندآوری بر اساس سیاست جدید است. باید به هر قیمتی اتفاق بیفتد
در برنامه مذکور مجری از چند نفر از بانوان حاضر پرسید که بین بچه دار نشدن یا داشتن فرزند معلول کدام را انتخاب می کنند؟ و در پاسخ به سوال عجیب مجری یکی از خانم های حاضر با اشاره به سقط عمدی چهار فرزندش در گذشته و پشیمانی از آن، پاسخی به مراتب عجیب تر از سوال مجری می دهد. او ضمن تاکید بر ترجیح فرزند داشتن حتی به قیمت ناتوانی اش، می گوید: «حداقل امام حسین باشند»!
برخی بر این باورند که هدف پشت این گونه برنامه ها این است. ترویج «ضد غربالگری» است که در یکی دو سال اخیر توسط وزارت بهداشت با کاهش چشمگیر خدمات در این حوزه اجرا شده است. به گفته کارشناسان، سیاست گذاری در بحبوحه مشکلات اقتصادی نه تنها به رشد مثبت جمعیت منجر می شود، بلکه پیامدهای اجتماعی نامطلوبی نیز در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر، معلولان و خانواده های آنها در کشور ما با حداقل حمایت اجتماعی از سوی دولت در شرایط سختی زندگی می کنند.
* سیاست های زایمان
به گفته مدیرکل دفتر جمعیت مرکز آمار ایران، نرخ رشد جمعیت 1.24 درصد و رشد جمعیت سالمندان 3.62 درصد است. این ارقام نشان دهنده پیری جمعیت و کاهش جمعیت جوان است. اگرچه از بسیاری از منظرها روند کاهش جمعیت دلایل روشن و قابل اثباتی دارد و ارتباط مستقیمی با مشکلات اقتصادی و کاهش سرمایه اجتماعی دارد، اما ظاهراً دلایل و عوامل آن چندان برای مسئولان امر مهم نیست و قصد افزایش ارتفاع را دارند. رشد با چه و آن قدرت است، برای افزایش جمعیت و رسیدن به این امر از زیرکانه ترین روش ها استفاده می کنند، بدون اینکه کمترین توجهی به پیامدهای فاجعه بار آن داشته باشند.
ناگفته نماند ممنوعیت عمل و جلوگیری از عرضه رایگان داروهای ضد بارداری. این روزها محدودیت های سختی برای سقط جنین ناسالم و مشمول تصمیم قاضی اضافه شده است. چندی پیش یکی از معاونان وزیر بهداشت با ارسال نامه ای به تمامی دانشگاه ها، دانشکده های پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سراسر کشور، مجازات حبس و ابطال پروانه پزشکان مروج اجرای غربالگری جنین را اعلام کرد.
از دیدگاه بسیاری از پزشکان این فاجعه ای است که سلامت زنان باردار را تهدید می کند و کشور را در آینده ای نه چندان دور با سونامی انواع معلولیت ها و بیماری های ژنتیکی و پیامدهای اجتماعی آن مواجه خواهد کرد.
* به دلیل بی خانمانی فرزندی ندارید
اما از دیدگاه بسیاری از کارشناسان، جدای از رویکرد جهانی بشر به بی میلی، آنچه ایرانیان را بیش از سایر ملل در این امر پیگیرتر می کند، مشکلات اقتصادی فراوانی است که در این میان بی خانمانی یکی از مهمترین آنهاست. .
روز گذشته رئیس مرکز افکار عمومی دانشجویان ایران (ایسپا) با استناد به نتایج یک نظرسنجی از کمبود فرزند به دلیل مشکل مسکن خانواده ها خبر داد.
ابراهیم شیرعلی گفت: 68.1 درصد شهروندان در سطح ملی «کاملاً» و «خیلی» و 11.6 درصد «تا حدودی» نگران مسکن و تامین اجاره بها در آینده هستند.
همچنین 75.4 درصد از مردان و 68.3 درصد از زنانی که تمایلی به بچه دار شدن ندارند، نداشتن مسکن مناسب را دلیل عدم تمایل به فرزندآوری از دیگر عوامل و دلایل عنوان کردند.
به گفته وی، اگر روند سیاست های اجتماعی دولت در سال های پس از انقلاب را مرور کنیم، متوجه می شویم که دولت برنامه و سیاست منسجمی را برای مسکن دنبال نکرده است.
این مشکل باعث شده تا تعداد زیادی از خانواده ها با مشکل مسکن مواجه شوند. در چنین شرایطی نرخ ازدواج کاهش یافته، آمار طلاق افزایش یافته و از سوی دیگر تمایل به فرزندآوری کاهش چشمگیری داشته است.
* تشدید سقط جنین با سیاست های جمعیتی
جرم انگاری و پیشگیری از سقط جنین یکی از سرفصل های اصلی سیاست های افزایش جمعیت در سال های اخیر بوده است. سیاستی که بر اساس آمار چندان موفق نبوده است.
با گذشت حدود دو سال از ابلاغ قانون «جوانان جمعیت» ایران که محدودیت های شدیدی را برای سقط جنین وضع کرده بود، وزارت بهداشت همچنان آمار فاجعه بار سقط های غیرقانونی خارج از مراکز درمانی را گزارش می کند. بر اساس آمار منتشر شده، سالانه به طور متوسط بین 350 تا 530 هزار سقط در کشور انجام می شود که تنها 10 تا 12 هزار مورد آن با مجوز قانونی از پزشکی قانونی انجام می شود.
در حالی که سقط جنین در کشور محکوم و مردود است، سیاست های افزایش جمعیت با ممنوعیت وازکتومی و توبکتومی و جلوگیری از عرضه رایگان داروهای ضد بارداری برای چندین سال گره خورده است. مشکلی که احتمال بارداری ناخواسته و سقط جنین را افزایش می دهد.
آنچه باعث نگرانی شده و برخی از مسئولان را به ارائه پیشنهادهای عجیب و غریب سوق داده است، کاهش نرخ زاد و ولد زنان در دهه کنونی نسبت به زنان در دهه 1960 است. جایی که به ازای هر 10 میلیون زن در سنین باروری دو میلیون کودک به دنیا می آمد، اکنون با بیش از 20 میلیون زن در سنین باروری، تعداد تولدها به سختی به یک میلیون نوزاد می رسد. همین کاهش شدید در چند سال گذشته است که سیاستمداران را از انجام اقداماتی فراتر از ترویج و ممنوعیت، جرم انگاری، اجبار و تسلیم نوزادان، از کوره در برداشته است! کشتن…
اخیرا انسیه هزالی، معاون امور زنان و خانواده در دولت از موافقت این معاونت با سازمان اجتماعی کشور برای تحویل نوزادانی که والدینشان در صدد سقط جنین هستند، خبر داده است!
آنچه در مورد اشاره هزالی قابل توجه بود، طرح بچه دار شدن به هر قیمتی بود. یعنی حتی اگر نوزاد فرصت رشد در دامان خانواده اش را نداشته باشد، مجبور می شود به خانواده اجتماعی یا خانواده دیگری سپرده شود.
* آلودگی هوا و سقط جنین
علیرغم تمایل زیاد مسئولان به افزایش نرخ زاد و ولد و تصویب قوانینی که هزینه های زیادی را بر دوش دولت تحمیل می کند و به نتیجه مطلوب نمی رسد، این قشر کمتر از همه به جمعیت زنده اهمیت می دهند و با تداوم آلودگی هوا باعث می شود. ممکن است عده ای هم بگویند زندگی بد است و جمعیت کشور بیشتر کاهش پیدا کند.
این روزها که اکثر شهرهای ایران با آلودگی شدید هوا دست و پنجه نرم می کنند، بسیاری این معضل را عامل بسیاری از سقط جنین ها می دانند. محمد درویش فعال محیط زیست در این خصوص گفت: به تازگی اعلام شده که 8 درصد مرده زایی در کشور به دلیل تاثیر مستقیم آلودگی هوا است. ما یکی از بالاترین نرخ مرده زایی را داریم. دولت از یک طرف مردم را تشویق به تولید مثل می کند و از طرف دیگر به دلیل آلودگی هوا زوج هایی که برای بچه دار شدن مشکل دارند به دلیل آلودگی هوا جنین خود را از دست می دهند که خود باعث افسردگی و آسیب های روحی می شود.
در حالی که سالانه 5500 نفر در تهران و 35000 نفر در سراسر کشور به طور مستقیم بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند. به این آمار باید مرگ و میر ناشی از سکته های قلبی و مغزی و انواع سرطان ها را نیز اضافه کرد که آلودگی آن ها عامل مهم بیماری آنهاست.
در اینجا بسیاری از کارشناسان سیاست بازتولید به هر قیمتی را که دولت انجام می دهد عجیب و خارج از ماهیت می دانند و معتقدند حتی اگر منجر به تولید مثل شود، هرگز منجر به افزایش جمعیت فعال و پویا نخواهد شد.