روز جدید اعتراض مستمری بگیران به افزایش حقوق، اتفاقی نیست که اخیرا رخ داده است. این اعتراض در دولت های گذشته نیز وجود داشته است. سیستم حمایتی در صندوق های بازنشستگی ناکافی است. افزایش قیمت ها طبقه متوسط را به زیر خط فقر رسانده است. ستاره صبح در این رابطه با دکتر فرشاد مومنی، اقتصاددان گفت وگویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:
به نظر شما چرا بازنشستگان و برخی از بازنشستگان به شرایط خود معترض هستند؟
سیستم حمایت اجتماعی کشور به طور کلی و صندوق های بازنشستگی به طور کلی به سمت ورشکستگی سیستمی پیش می روند. کارشناسان موافقند که این روند در باتلاق در حال پیشرفت است. اگر بخواهیم در این زمینه به کشور خدمت کنیم، باید تحلیلی کارشناسی از وضعیت موجود ارائه کنیم. البته در نظام تصمیم گیری پایه تمایل و فرصتی برای ارائه تحلیل کیفی وجود ندارد. رویکرد یک جزیره به بحران بازنشستگی محکوم به شکست است. برای برون رفت از این مشکلات، هرچند کانون های بحران به صورت موردی زیر سوال می روند، اما تا زمانی که نظام تصمیم گیری کشور به بلوغ نرسد و سراب تعدیل ساختاری از بین نرود، ناامید نخواهند ماند.
به نظر شما پیامدهای سیاست های تغییر ساختاری برای مردم و دولت چیست؟
سیاست های نابخردانه تحت عنوان تعدیل ساختاری کانون بحران را تقویت می کند. تورم و سیاست های ضداشتغالی نیز کمر دولت را شکسته و خسارات زیادی به وضعیت معیشتی مردم وارد کرده است. هنگامی که جرقه های تحریک اجتماعی ناشی از این ابزار غیرمنطقی در هنگام گرانی آرد و نان آشکار شد، رفتارهای عجیب و غریب و با سوء رفتارهای عجیب مالی برخلاف هدف اصلی خود آغاز کردند. دولت و مجلس در سند بودجه 1401 برای مقابله با کسری بودجه، شوک درمانی را به پنج روش دنبال می کنند. دولت مجبور شده است تعهدات مالی سنگین و غیرمنتظره را در دستور کار قرار دهد.
به نظر شما چگونه می توان شاخص های اقتصادی را از طریق تولید افزایش داد؟
رفاه اجتماعی در کشور و نظام حمایت اجتماعی از عناصر زندگی جمعی جدا نیست. متأسفانه نهادهای متخصص و سیستم های آموزشی و پژوهشی رسمی ما بنا به دلایلی از این مشکل دوری می کنند. حدود 180 سال پیش، فردریک لیست، بنیانگذار مکتب تاریخ آلمان، این ایده را مطرح کرد که هر جامعه ای باید تصمیم بگیرد که آیا می خواهد کشور خود را از طریق تولید اداره کند یا از طریق مافیا و فعالیت های غیرمولد.
تولید با فرهنگ، امنیت اجتماعی، امنیت ملی، کیفیت زندگی و رقابت پذیری اقتصاد ملی مرتبط است. اگر کشوری تولید را کنار بگذارد، مافیاها آن را اداره خواهند کرد. مافیا کشور را به سمت فروپاشی یا عروسک خیمه شب بازی سوق می دهد.
به عنوان مثال، گزارش های رسمی در مورد بودجه خانوارها حاکی از آن است که 63 درصد درآمد خانوارهای ایرانی، متوسط درآمد غیر کاری است.
به نظر شما چرا شاخص خط فقر در کشور بالا رفته است؟
متأسفانه 59 درصد از کل فقرای کشور شاغل و 30 درصد آنها بازنشسته هستند، تا زمانی که این روند اصلاح نشود، جامعه خوشحال نخواهد شد. چرا تصمیم گیرندگان از تجربیات خود درس نمی گیرند؟ 30 سال است که به دلیل طمع دولت برای ثروتمند شدن، شوک های منظمی در قیمت های کلیدی ایجاد می شود. دولت با شوک درمانی دچار بحران شده و همه سازمان ها را در سطح کلان سردرگم می کند. در دسامبر 2010، دولت احمدی نژاد شوک های قیمت انرژی را در دستور کار قرار داد. در این مورد بزرگترین شوک قیمت گاز بود که 11 برابر شد. یک سال بعد، مدیر عامل وقت شرکت گاز گفت که با وجود افزایش قیمت بنزین و افزایش تولید، درآمد شرکت گاز کاهش یافته است. بلافاصله پس از اظهارات این فرد، شرکت ملی گاز اطلاعیه ای صادر کرد که شاهد سرقت بی سابقه گاز بوده ایم. واقعیت این است که یکی از اثرات شوک درمانی این است که کل دولت مستعد فساد است. یکی دیگر از پیامدهای شوک درمانی این است که واکنش های تصمیم گیران بی نظم و آنی می شود، بررسی های انجام شده در کشور نشان می دهد زمانی که شوک درمانی رخ می دهد، واکنش گروه های کالا و خدمات به این تورم یکسان نیست. قوی ترین واکنش کاهش هزینه های مراقبت های بهداشتی، ثانیاً کاهش هزینه های آموزشی و سوم کاهش هزینه های غذایی است. ما اکنون در نظام حمایت اجتماعی چه از نظر کارایی و چه از نظر اثربخشی با بحران مواجه هستیم. دلالان و واردکنندگان به شکلی نامتعارف صدای خود را بلند کردند و مردم و تولیدکنندگان را به حاشیه راندند. سیستم ناکارآمد تامین اجتماعی بیشتر صندوق ها را تا مرز ورشکستگی پیش برده است. گزارش های رسمی در شعب سازمان تامین اجتماعی نشان می دهد که در سه سال آخر دهه 1390 جمعیت فقیر ما دو برابر شده است. فاجعه ای که شرح داده شد، تسخیر علم است، یعنی اگر نظام تصمیم گیری اساسی کشور از علم تبعیت کند، راه برون رفت از مشکلات وجود دارد.