رضا علیزاده، جامعه شناس و هیات علمی دانشگاه گیلان درباره دلایل افزایش مهاجرت به استان های شمالی گفت: دلایل جذب و طرد شدن باید برطرف شود. ابتدا باید دید چه عواملی در شمال کشور وجود دارد که باعث می شود یزدی ها، اصفهانی ها، بوشهری ها و جاهای دیگر به اینجا بیایند. دلیل اصلی فروش زمین های گیلانی ها مشکلات اقتصادی است. از سوی دیگر، مشوق های زیست محیطی برای کسانی که به شمال می آیند وجود دارد. شما در خوزستان مشکل هوا دارید یا در اصفهان مشکل آب دارید. از طرفی زمین در گیلان بسیار ارزانتر از استان مازندران است.
مهاجرت به استان های شمالی به دلایل مختلف از جنوب و مرکز، شرق و غرب صورت می گیرد و برخی مناطق شمال کشور با لهجه های جدیدی مواجه شده است. این مشکل به چالش‌های فرهنگی محدود نمی‌شود، بلکه اکوسیستم به چالش‌های زیست‌محیطی مانند بحران بهداشت، اختلاف طبقاتی، آلودگی صوتی و آب نیز منجر شده است.
رضا علیزاده، جامعه شناس و هیات علمی دانشگاه گیلان درباره دلایل افزایش مهاجرت به استان های شمالی به “انتخاب” گفت: دلایل جذب و طرد باید بررسی شود. ابتدا باید دید چه عواملی در شمال کشور وجود دارد که باعث می شود یزدی ها، اصفهانی ها، بوشهری ها و جاهای دیگر به اینجا بیایند. دلیل اصلی فروش زمین های گیلانی ها مشکلات اقتصادی است. از سوی دیگر، مشوق های زیست محیطی برای کسانی که به شمال می آیند وجود دارد. شما در خوزستان مشکل هوا دارید یا در اصفهان مشکل آب دارید. از طرفی زمین در گیلان بسیار ارزانتر از استان مازندران است. از آستارا تا انتها گلستان را شمال می گویند ولی شمال را هم باید طبقه بندی کرد. مثلا اصفهانی ها علاقه زیادی به خرید زمین در گیلان دارند و گاهی اوقات فردی چند قطعه زمین می خرد و بین دوستانش تقسیم می کند. در دوره هایی کاهش ارزش پول ایران مردم را به خرید طلا و دلار واداشت، اما اکنون به دلیل کمبود زمین و طبیعت گیلان، امکان خرید زمین برای غیر گیلانی ها فراهم شده است.
وی درباره تاثیر مهاجرت به گیلان بر اکوسیستم روستا گفت: گیلانی ها از مردم استقبال می کنند، گیلانی ها با خارجی ها بسیار خوب رفتار می کنند. مثلاً مدیران نهادهای دولتی در بیشتر موارد گیلانی نیستند. دو سال پیش روی پیامدهای فرهنگی مهاجرت در گیلان کار کردم و تحقیقات ما نشان داد که نگرانی های جدی درباره برخی مسائل فرهنگی وجود دارد. به عنوان مثال برخی از افراد غیر بومی به فرهنگ روستائیان احترام نمی گذارند و در کلبه ها آلودگی صوتی ایجاد می کنند که مانند روستاها نیست. نکته دیگر بحث های زیست محیطی و انباشت زباله در مناطق روستایی است که سیستم دفع زباله مناسبی ندارند. زباله در محیط های شهری به راحتی جمع آوری می شود اما در محیط های روستایی مشکلات جدی وجود دارد.
وی افزود: همچنین تغییر کاربری زمین های کشاورزی برای ساخت مسکن و کلبه که تخلفات اداری زیادی را در بر دارد، حائز اهمیت است. فرهنگ روستاهای شمالی در حال تغییر است و فرهنگ شهری وارد بافت روستایی می شود. مثلاً خانواده ای صد سال است که در روستا زندگی می کنند و خانه روستایی کوچکی دارند، اما ناگهان در کنار خانه کوچکشان ویلایی مجلل ساخته می شود و خانواده آنها با چالش جدی مواجه می شوند. در این فضای مقایسه یا باید زمین خود را بفروشند و صورت خود را از سیلی سرخ نگه دارند یا در شهر مداخله کنند. یکی از نکاتی که خیلی شجاع هستند این است که روستاییان می گویند وقتی زمین را بفروشیم رعیت می شویم و تهرانی ها صاحب زمین می شوند!
وی درباره تاثیرات سیاسی و اقتصادی در روستاهای شمال با افزایش مهاجرت گفت: ما با تنش های فرهنگی حاد مواجه نیستیم. از نظر تاریخی حتی جنبش جنگل یک جنبش کثرت گرا بود و همه اقوام در آن حضور داشتند. ویژگی فرهنگی گیلانی ها پذیرا بودن است. البته در میان مدت و بلندمدت گیلان با مشکل مواجه خواهد شد. مشکل اصلی ایجاد حس محرومیت در بین مردم محلی نسبت به مهاجران است. مهاجران پول خوبی دارند و خانه زیباتری می سازند که روستاییان را به درگیری طبقاتی می کشاند. برخی از نقاط فومن به محله اصفهانی و محله یزدی تبدیل شده است. اطلاعات موثقی دارم که برخی از آنها دوست دارند در انتخابات شوراهای روستا شرکت کنند و مدیریت سیاسی روستاها را بر عهده بگیرند. این افراد بیشتر خانه دوم هستند، مثلا مهمانی ساکن بوشهر حساب شده است، اما در واقع ساکن گیلان است و امکانات به نام او به استان دیگری می رود.
این جامعه شناس در خصوص توزیع ناعادلانه انرژی گفت: منابع و انرژی توزیع عادلانه ای ندارد و دو سال پیش 6 ساعت برق در روستاها قطع شد. روزهای پنجشنبه و جمعه که سرریز جمعیت وجود دارد، اوضاع پیچیده تر می شود. در زمان کرونا مشکل جدی داشتیم، گیلان و قم جزو استان‌های شاخص کرونا بودند. در سال 2009، پلیس افراد دارای مشکل را متوقف کرد. مردم هم گفتند من در روستایی خانه دارم و اجازه بدهید بروم. البته با تخت های بیمارستانی هم مشکل داشتیم.
علیزاده درباره ایجاد چالش های زیست محیطی ناشی از آلودگی فاضلاب در گیلان گفت: گیلان از نظر زیست محیطی و پسماند در حد فاجعه است. ما در شهر رشت دو رودخانه داریم، زمانی که من بچه بودم در این رودخانه ماهیگیری و قایق سواری می کردند اما الان یکی از آلوده ترین رودخانه های دنیاست. بیمارستان، خانوار و… به این رودخانه ها سرازیر می شود. دفن زباله در برخی نقاط باعث تخریب محیط زیست و ورود شیرابه به زمین شده که ارزش برخی از زمین ها را نیز کاهش داده است. همچنین در برخی نقاط باعث بیماری های پوستی و عفونی شده است اما هنوز خبری از بهبود نیست. روند اصلاحات آنقدر کند است و بیماری ها را در سطح استان نادیده می گیرند که به فاجعه تبدیل شده است.