حافظ; همراه همیشگی ایرانیان در شادی و بدبختی
شمسی فضل اللهی بازیگر پیشکسوت سینمای ایران در ابتدای سخنان خود گفت: عصری فراموش نشدنی در باغ زیبای موزه سینما دور هم جمع شدیم تا بتوانیم گفت وگوهای دلنشینی با یکدیگر داشته باشیم. امشب صحبت از «یلدا» است که در لغت به معنای «میلاد» است و به آن شب چله نیز می گویند.
«چله بزرگ» از اول زمستان تا آخر بهمن را پوشش می دهد و بعد «کهکوس چله» را داریم. اگر خصلت هایی مانند مهمان نوازی در بین مردم ما وجود دارد، مربوط به اجداد ماست که بالاخره امروز به ما منتقل شده است.
وی با برشمردن ویژگی های حافظ و دیوان غزلیات او افزود: بر همه ما لازم است بدانیم چرا ما ایرانی ها حافظ را شاهد همه روزهای خوب خود می بینیم و در طولانی ترین شب سال، نوروز بایرام، به سراغ او می رویم. و در مناسبت های مهم این بزرگان چنین گنجینه گرانبهایی را برای همه ما به یادگار گذاشتند.
کی خسرو دقانی، حافظ خان و ادب شناس، بنا به سنت کهن ایرانیان و به نیت زنان حاضر در میان جمعیت، به حافظ تفل دادند و شعری از آن خواند.
فضل اللهی در ادامه این برنامه خاطره انگیز با یادآوری شب یلدای کودکی بیان کرد: دوران کودکی من در خانه ای پر از صفا و صمیمیت گذشت. همیشه وقتی هندوانه می دیدم سرد می شدم، بنابراین به آن علاقه ای نداشتم. در آن زمان آداب و رسومی مانند شب یلدا و چهاربانسوری در محیطی خانوادگی، بسیار زیبا و باشکوه برگزار می شد. علاقه اصلی من به شب یلدا این بود که آن شب می توانستیم با بچه های دیگر بازی کنیم و خوش بگذرانیم، اما در بزرگسالی دوست داشتم تنها باشم چون علاقه زیادی به کتاب خواندن داشتم.
در ادامه برنامه ثنا خوانساری فرزند حافظ خان ابیاتی از غزلیات این شاعر معروف را برای حاضران قرائت کرد.
برای من انار معنای دیگری دارد
فریبا کارشناس سینما نیز درباره نحوه اجرای آیین شب یلدا در کودکی بیان کرد: من تا جوانی در شهر آبادان بودم و این مراسم به طور منظم و صمیمی برگزار می شد، او دیگری دارد چون به من یادآوری می کند. برادری که از دنیا رفت وقتی در 20 سالگی به تهران رفتم، تا به حال برف ندیده بودم. لمس این اتفاق که همزمان با یلدا رخ داد برایم شگفت انگیز بود.
وی ادامه داد: یادم هست شب یلدا همه اعضای خانواده در خانه ما جمع شده بودند و خیلی خوش گذشت. من اهل این مکان هستم؛ خاطره ای فراموش نشدنی از موزه سینما دارم. زمانی که 20 ساله بودم با همین باغ فردوس تماس گرفتند و دو هزار نوجوان در آن مکان جمع شدند و هشتاد نفر از آنها انتخاب شدند، سپس به اداره تئاتر رفتیم و این حرفه را شروع کردم.
دیوان حافظ آیینه زندگی انسان است
در ادامه محمدجعفر محمدزاده، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه ادبیات ضمن تلاوت ابیاتی از شاهنامه فردوسی گفت: «یلدا» به معنای تولد است. ما این شب را نه به خاطر یک دقیقه دیگر تاریکی، که فردا یک دقیقه دیگر روشنایی در یلدا خواهد بود، جشن می گیریم و گرامی می داریم. ابوریحان از یلدا به عنوان تولد نور یا خورشید یاد کرده و در تقویم شمسی آن را 500 سال پیش از میلاد دانسته است.
محمدزاده با بیان ویژگی های شعر حافظ گفت: راز ماندگاری حافظ چیست که پس از هفتصد سال هنوز با ماست؟
از زندگی او اطلاع دقیقی در دست نیست، اما هر آنچه می خواهیم درباره حافظ و احوال او بدانیم در دربار او موجود است. هیچ شاعری به اندازه حافظ توصیف و تفسیر نشده است. از او فقط پانصد غزل و پنج هزار بیت باقی مانده است، در حالی که دیگر شاعران برجسته ابیات بیشتری بر جای گذاشته اند. یکی از دلایلی که ما را با حافظ همذات پنداری کرد این است که او مانند آینه ای است که همه می توانند قد خود را در آن ببینند. دلیل این امر این است که ابن در شعر خود به چند «من» اشاره می کند.
محمدزاده با اشاره به ویژگی هایی که شعر حافظ را ماندگار می کند، تأویل پذیری و تحمیل نبودن را از جمله این ویژگی ها می داند و می افزاید: می توان برداشت های متفاوتی از این مفاهیم داشت. حافظ بر اساس ماهیت جهان که مبتنی بر تناقض است شاعری شد و از این رو مبل او مورد قبول جهانیان قرار گرفت. در شعر حافظ افراد مختلفی مد نظر است. از جمله پیر دانا و فرزانه. نقطه مقابل این پیرمرد خردمند سوفی است که شخصیت منفی دارد. شخص دیگر رند است که شخصیتی متغییر و شناور دارد و در دیوان حافظ معنای دیگری دارد و به معنای فردی صالح، وارسته و بی تعلق است که هیچکس نمی تواند او را شناسایی کند.
سپس سخنان میرجلال الدین قزازی شاعر و ادیب نامی در مورد عظمت ایران و ادبیات گفتاری زبان فارسی پخش شد.
بعدها گروهی از بچه ها شروع به نواختن تنبور کردند و بعد فریبا متخصص به نمایندگی از نسل جوان به حافظ تفلی داد. این مراسم سپس توسط حافظ خوانی کی خسرو دهقانی پیگیری شد و علی جمالی از شاگردان محمد موسوی با نواختن کمانچه وی را همراهی کرد.
محمدجعفر محمدزاده در بخش پایانی این مراسم گفت: عشق نیروی حیات هستی است که در همه پدیده ها حضور دارد و وجود تمام جهان به آن وابسته است. عشق در دیوان حافظ به معانی مختلف از جمله هنر به کار رفته است. شاهنامه فردوسی نیز اثری است که هزاران سال زنده خواهد ماند و همه باید قدر آن را بدانیم. ما باید به داشتن اثری مثل شاهنامه فردوسی در دنیا افتخار کنیم.
آخرین قسمت این مراسم در موزه سینمای ایران به تصویربرداری از این اثر تاریخی با موضوع «شب یلدا» اختصاص داشت.