علیرضا اکبری که در بیانیه وزارت اطلاعات به عنوان جاسوس انگلیس معرفی شده بود، یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین چهره های ایران در چند دهه پیش بود و در تیم مذاکره کننده هسته ای دوره لاریجانی نیز حضور داشت. برخی دستگیری اکبری را پروژه ای برای حذف شمخانی توصیف می کنند و برخی دیگر آن را یک پیروزی بزرگ در برابر نفوذ می دانند. اما اکبری کیست و از زندگی او چه می توان آموخت.
رویداد۲۴: فرهاد فرزاد: در سال ۲۰۱۹ سریالی به نام «جاسوس» ساخته شد که بر اساس واقعیت زندگی یک جاسوس اسرائیلی به نام «الی کوهن» را روایت می‌کند که در سوریه حتی به سمت مشاور ارشد رئیس‌جمهور رسید و در نزدیکی وزیر دفاع نیز به اشتباه انتخاب و دستگیر شد. اتفاقی مشابه در ایران نیز رخ داد که فردی که به مقام معاون وزیر دفاع جمهوری اسلامی رسیده بود به عنوان جاسوس دستگیر شد. این شخص علیرضا اکبری است. الی کوهن از ایران!
وزارت اطلاعات درباره علیرضا اکبری گفت: «علیرضا اکبری یکی از مهمترین عوامل سازمان جاسوسی انگلیس بود که اطلاعات مهم کشور را جمع‌آوری و به صورت کاملاً آگاهانه و هدفمند در اختیار این دستگاه قرار می‌داد.» قوه قضاییه نیز اعلام کرد. وی به اتهام فساد ارضی و اقدامات گسترده علیه امنیت داخلی و خارجی کشور از طریق انتقال اطلاعات توسط قاضی ابوالقاسم سلواتی به اعدام محکوم شده است.
علیرضا اکبری کیست؟
علیرضا اکبری معاون بین الملل وزارت دفاع در دوران تصدی علی شمخانی در دولت سیدمحمد خاتمی بود. وی مدتی نیز رئیس مؤسسه مطالعات راهبردی بود و در دهه 60 در جریان مذاکرات قطعنامه پایان جنگ ایران و عراق، مسئولیت سازمان نظامی اجرای قطعنامه 598 را بر عهده داشت.علیرضا اکبری. در سال های 1384 تا 1386 در ابتدای دولت احمدی نژاد که علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی بود، عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران بود. در این سال ها مذاکرات ایران و اتحادیه اروپا در حال انجام است و مذاکره با آمریکا هنوز در جریان نیست. با توجه به نقش و جایگاه انگلیس در مذاکرات، سفرها و تماس های تیم مذاکره کننده بیشتر با آن کشور بوده است و اگر ادعای علیرضا اکبری صحت داشته باشد، احتمالاً در آن سفرها به دام افتاده است.
علیرضا اکبری از چهره های شناخته شده رسانه ای با سابقه معاونت وزارت دفاع جمهوری اسلامی است. وی به عنوان «تحلیلگر نظامی» و «تحلیلگر امور استراتژیک» در رسانه ها مصاحبه کرده است. اگر به مصاحبه های علیرضا اکبری نگاه کنیم، او بیش از هر چیز به چند موضوع پرداخته است. «نقش مخرب اسرائیل و آمریکا و مذاکرات هسته‌ای»، «جنگ ترکیبی عربستان و اسرائیل علیه ایران» و «مسائل موشکی ایران» از مهمترین موضوعاتی است که اکبری درباره آن صحبت کرد. جالب است بدانید که در میان مصاحبه های اکبری حتی یک اظهار نظر درباره انگلیس وجود ندارد. به گزارش رویداد۲۴، موضوع قابل توجه دیگری درباره علیرضا اکبری وجود دارد که در سال ۱۳۹۷، احتمالاً یکی دو ماه قبل از دستگیری، مقاله مفصلی درباره «سردار حسین سلامی» نوشته است که در آن مقاله ای به این مضمون نوشته است که اوضاع به قدری برانگیز بود که سرلشکر جعفری در این شرایط هیچ کارکردی نداشت و انتخاب سردار سلامی هوشمندانه بود: «ماهیت فرماندهی سردار جعفری با شرایط ملتهب کنونی و نفوذ شرایط استراتژیک کشور سازگاری نداشت. و منطقه در انتخاب فرمانده جدید، میزان احتمال رویارویی و میزان پیچیدگی شرایط استراتژیک و “از نظر تاکتیکی به طور قابل توجهی بالاست”.
هیچ قطعیتی در مورد این حدس و گمان وجود ندارد، اما ارزش گفتن دارد. این مقاله احتمالا زمانی نوشته شده است که دستگیری اکبری قریب الوقوع بوده و شاید او می خواسته فضا را به نفع خود تغییر دهد. اتفاقی که البته رخ نداد و اکبری دستگیر شد.
علیرضا اکبری چه اتهامی دارد؟
وزارت اطلاعات در توضیحی کلی اعلام کرد: علیرضا اکبری در حین دریافت روادید از سفارت انگلیس در تهران توسط ماموران اطلاعاتی انگلیس مستقر در سفارت نشان داده و با آنها مصاحبه کرده و در سفرهای شخصی خود به اروپا به استخدام انگلیسی ها درآمده است. سازمان جاسوسی.» وزارت اطلاعات از عبارت «سفر شخصی» استفاده کرد و گفت که سفرهای اکبری ربطی به موضوع هسته ای ندارد.
وزارت اطلاعات همچنین اعلام کرد که «علیرضا اکبری به دلیل اهمیت موقعیت و دسترسی خود، به جاسوس کلیدی SIS (سرویس اطلاعات مخفی) تبدیل خواهد شد که همزمان چند تن از مقامات برجسته دفتر ایران ریاست آن را بر عهده دارند.
خود علیرضا اکبری معتقد است که اتهامات وارده به او ناشی از یک سوء تفاهم است. در فایل صوتی بی‌بی‌سی فارسی که درباره او منتشر کرده، گفته است که هیچ مدرکی علیه او وجود ندارد. اکبری گفت: به صورت قانونی از ایران خارج شدم و در چند کشور اروپایی فعالیت اقتصادی داشتم اما متهم به فرار و داشتن شرکت پیشرو شدم.
نام شرکتی که علیرضا اکبری در آن کار می کرد مشخص نیست و تاکنون هیچکس نمی داند که وی چه نوع فعالیت اقتصادی داشته است، اما هر چه بوده، این شرکت از نظر نهادهای امنیتی ایران یک شرکت امنیتی است. همانطور که خود اکبری می گوید: شریک تجاری من با موسسات بزرگ ایرانی همکاری تجاری داشت اما این شریک تجاری مسئول امنیت بود. وکلای مالی من در خارج از ایران نیز به عنوان نیروهای اطلاعاتی معرفی شدند.
همانطور که از سخنان اکبری مشخص است، خود او مدعی است افرادی که با او تماس گرفته اند وکلای مالی و شرکای تجاری او بوده اند، اما وزارت اطلاعات ایران این افراد را ماموران اطلاعاتی انگلیس می داند. در همین فایل صوتی به نکته عجیبی اشاره شده است. علیرضا اکبری ظاهراً برای علی شمخانی عطر و پیراهن هدیه خریده تا در ازای آن اطلاعاتی به دست بیاورد. اگرچه سخنان اکبری کمی دور از واقعیت به نظر می رسد، اما احساس می کند این تنها چیزی است که از او دارند: «هدیه یک شیشه عطر و یک پیراهن به علی شمخانی و دریافت اطلاعات از او دلیلی بر جاسوسی من است. اگر دبیر شورای عالی امنیت ملی در ازای یک شیشه عطر اطلاعات کشور را می دهد، چرا آنها را صدا نمی زنند؟»
اکبری مدعی است که بیش از 10 ماه تحت شکنجه و بازجویی قرار گرفته و برای گرفتن اعتراف تحت فشار و مواد مخدر قرار گرفته است. به نظر می رسد این بخش با واقعیت مطابقت ندارد. مثلاً اگر فشار و شکنجه باشد، معمولاً در یکی دو ماه اول تمام می شود و بقیه کار پیشرفت پرونده است.
به گفته اکبری، قرار بود یک بار در سال 2018 دستگیر شود، اما نهادهای قدرتمند مانع او شدند، اما در سال 2018 به همین دلیل بازداشت و متهم به جاسوسی شد. البته در سال های 1376 و 1377 دولت و شورای عالی امنیت ملی ثبات داشتند و اگر «نهاد قدرتمندی» مانع دستگیری او شد، سؤال این است که کدام «نهاد قدرتمند دیگر» یک سال بعد او را بازداشت کرد؟
همانطور که تاکنون مشخص است وی توسط وزارت اطلاعات بازداشت شده و تیم وزارت اطلاعات به سرپرستی سید محمود علوی در این سال ها تغییری نکرده است، بنابراین معلوم نیست منظور اکبری از اختلاف در نهادهای قدرت چیست. . آیا این ادعا ریشه در واقعیت دارد یا یک درخواست ضمنی از سوی همان «موجود قدرتمند» برای کمک به او برای رهایی خود است.
سوپر جاسوس را دستگیر کنید یا سعی کنید علی شمخانی را حذف کنید
یکی از سوالاتی که درباره اعدام علیرضا اکبری مطرح می شود، سرنوشت علی شمخانی است. در عصر وحدت قدرت، علی شمخانی تنها گزینه باقی مانده از تیم خاتمی و روحانی در دولت است و این واقعیت وجود دارد که گروهی در دولت و سایر نهادهای قدرت تمایلی به ادامه حضور او ندارند و احتمالاً چهره هایی مانند «سردار رشید» و «سردار رحیم صفوی»، «سردار احمد وحیدی»، «سردار اسماعیل نجار» و چهره هایی از این قبیل را معتبرتر می دانند. در گزارشی که ایران اینترنشنال با موضوع علیرضا اکبری تهیه کرده بود، دستگیری و حکم اعدام اکبری مقدمه اخراج شمخانی بود.
آنها احتمالاً به اتفاقاتی مانند دستگیری اکبری نزدیک به شمخانی یا افشای فایل صوتی مربوط به دیدار شمخانی با مدیران رسانه ای اشاره می کنند که در آن شمخانی مورد انتقاد یکی از افسران سپاه قرار گرفته است و تا آنجا که شمخانی حتی مورد انتقاد قرار گرفته است. در مورد کلمه اعتراض در این جلسه سوال شد.استفاده شده یا اضطراب!
مشخص نیست که این سناریو چقدر واقعی است. اما آنچه واضح است این است که این سناریو دو نقص عمده دارد. اول اینکه سازمان بازداشت کننده وزارت اطلاعات بود نه اطلاعات سپاه، بنابراین فرضیه جایگزینی شمخانی با نیروهای سپاه از ابتدا بحث برانگیز است. نکته دوم اینکه علیرضا اکبری نه در زمان دولت رئیس جمهور، بلکه در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی و توسط وزارت اطلاعات تحت امر وی بازداشت شده است، بنابراین دخالت سپاه برای برکناری علی شمخانی دور از واقعیت به نظر می رسد.
واکنش انگلیس به حکم اعدام علیرضا اکبری
هنگامی که حکم اعدام علیرضا اکبری صادر شد، سخنگوی وزارت خارجه انگلیس به سرعت بیانیه ای صادر کرد و اعلام کرد: «ما از خانواده آقای اکبری حمایت می کنیم و بارها پرونده او را با مقامات ایرانی مطرح کرده ایم. اولویت ما آزادی سریع وی است و درخواست خود را برای دسترسی فوری کنسولی تکرار کرده ایم.
همچنین جیمز کلورلی، وزیر امور خارجه انگلیس در توئیتی به جمهوری اسلامی ایران حمله کرد و نوشت: صدور حکم اعدام برای علیرضا اکبری اقدامی با انگیزه سیاسی توسط رژیمی سفاک است که برای جان انسان ارزشی قائل نیست.
ورود انگلیس به معضل علیرضا اکبری دو راه دارد. اول اینکه او جاسوس انگلیس است و آنها از مهره خود حمایت خواهند کرد. احتمال دوم این است که وی به دلیل تابعیت بریتانیایی از سوی این کشور حمایت می شود.
آنچه پرونده علیرضا اکبری را پیچیده می کند این است که چگونه یکی از مقامات ارشد وزارت دفاع ایران تابعیت بریتانیایی دارد و تاکنون کسی چیزی نگفته است. اما سوال مهم این است که او چه اطلاعاتی داشت. با توجه به وضعیت اکبری و بازنشستگی وی، احتمالاً وی اطلاعات مستقیمی نداشته و اگر جاسوسی وی صحت داشته باشد، این فرض نزدیک به واقعیت است که اکبری از طریق تماس با چهره های مختلف، اطلاعات را طبقه بندی کرده و به انگلیس منتقل کرده است.
اکبری معتقد است جنگ ایران و عراق را به پایان رسانده است و به دلیل این سابقه در برقراری صلح، از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد خواست تا از او حمایت کند. در همین حال، مریم صمدی، همسر علیرضا اکبری، به بی بی سی به فارسی گفت که مقامات ایرانی اعضای خانواده را برای ملاقات نهایی به زندان احضار کرده اند. یعنی تا زمانی که این گزارش را می خوانید، به احتمال زیاد علیرضا اکبری را اعدام کرده اند. قبل از اینکه درخواست او به گوش گوترش برسد!