اکنون به دلیل عدم انتشار رسمی و موثق مفاد سند 25 ساله همکاری ایران و چین، بسیاری از رسانه های غربی با انتشار برخی مطالب و انتساب آن به مفاد این سند در تلاش هستند تا آن را ضعیف یا مثال زدنی جلوه دهند. این قرارداد، معاهده ترکمنستانی آنهاست که البته نمی توان آن را به درستی ارزیابی کرد.
اکنون شایعه شده است که چینی ها بدون مناقصه در برخی پروژه های نفت و گاز ایران شرکت خواهند کرد و نقش آفرینی خواهند کرد. این موضوع انتقادات و واکنش‌های بسیاری را برانگیخته و به اعتراضات نسبت به این گونه رفتارها و تقاضای چین در میان بخش‌های مختلف اقتصاد منجر شده است.
در این میان ذکر این نکته حائز اهمیت است که برخی از انتقادات وارده به این قرارداد شامل اعزام 5000 نیروی امنیتی برای تامین امنیت و حمایت از کارگران چینی در ایران است که توسط نفت و گاز انگلیس منتشر شده است.
رضا پدیدار، رئیس کمیته انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران با اعلام این خبر گفت که این موضوع نگرانی هایی را در مورد نحوه اجرای مفاد این سند ایجاد می کند.
وی همچنین خاطرنشان کرد که چینی ها قصد دارند پرداخت پروژه ها را تا دو سال به تعویق بیندازند که به نوبه خود انتقادهایی را نسبت به مفاد توافق برانگیخته است.
پدیدار گفت: فعالان اقتصادی نگران سرنوشت اجرای پروژه های نفت و گاز چین در ایران بر اساس این توافق هستند.
البته هنوز نظرات زیادی در این زمینه وجود دارد و دامنه انتقادات از این معاهده به دلیل عدم انتشار شفاف مفاد بخش اقتصادی آن در حال افزایش است.
فریال مستوفی در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد آنلاین گفت: متاسفانه به دلیل انتشار غیررسمی قرارداد 25 ساله از سوی دولت ایران یا چین، همه چیز در مورد موضوعات مختلف این توافق در حد حدس و گمان باقی مانده و فعالان اقتصادی به آن دسترسی دارند. آنها نمی کنند. نظرات یا پیشنهادات رسمی در مورد مفاد رسمی این قرارداد داشته باشید.
رئیس مرکز مشاوره و خدمات سرمایه گذاری و خدمات اتاق بازرگانی تهران افزود: ابعاد این معاهده هم اکنون پوشیده است و البته فعالان اقتصادی و بخش خصوصی تمایلی به انتشار مقررات امنیتی و نظامی ندارند مسائل اقتصادی را دنبال می کند. که بتوانند پیشنهاداتی ارائه کنند.«برای بهبود و حفظ هر چه بیشتر منافع ملی.
وی افزود: بر اساس گزارشی که مجله انگلیسی پترولیوم منتشر کرده است، برای اجرای برخی مفاد این توافقنامه در حوزه نفت و گاز، پروژه ها بدون مناقصه و شفافیت لازم طراحی شده است، در حالی که طبق این نشریه انتظار می رود. 5000 نیروی امنیتی چین برای حفاظت از کارگران چینی به ایران می آیند که به نظر می رسد دلیل آن نبود این اطلاعات رسمی است.
مستوفی گفت: برای ارزیابی خوب یا بد بودن توافق 25 ساله ایران و چین نمی توان به تنهایی روی چنین گزارش هایی استناد کرد. اما تاکنون هیچ یک از نهادها به این درخواست پاسخ نداده اند.
وی ادامه داد: البته عنوان شده است که چین و ایران به دلیل تحریم ها این سند را منتشر نخواهند کرد، اما باید گفت در هر صورت محتوای این سند محرمانه باقی نخواهد ماند.
مستوفی گفت: همانطور که اشاره کردم فعالان اقتصادی نیازی به مسائل نظامی و امنیتی این قرارداد ندارند و البته معتقدند این مفاد نباید منتشر شود. اما بخش اقتصادی می تواند منتشر شود و پیشنهادات می تواند مفید باشد. بخش اقتصاد نباید پنهان بماند و به همین دلیل نمی‌توان در حال حاضر درباره خوب یا بد بودن آن اظهارنظر کرد و در نتیجه افکار عمومی چندان خوبی در مورد آن وجود ندارد. چنانکه برخی از جهات آن در منابع خبری آمده است که قابل قبول نیست; با این حال، در مورد صحت آن تردید وجود دارد.
محور همکاری ایران و چین هشت محور زیر شامل «همکاری پولی – بانکی با محوریت همکاری بانک‌های مرکزی، بانک‌های تجاری و همکاری‌های بین‌المللی»، «همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی با محوریت توسعه زیرساخت‌ها از جمله حمل‌ونقل»، راه، راه‌آهن «دریایی و هوایی» و «بخش انرژی شامل نفت خام و فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی، برق، انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک» و همکاری در حوزه بازرگانی، همکاری دانشگاهی و فرهنگی و همکاری در حوزه روابط بین‌الملل.