سعیده علیپور
اگرچه رئیس جمهور در دیدار اخیر خود با جمعی از فعالان و نمایندگان تشکل های دانشجویی دانشگاه های کشور؛ او راه اندازی سکوهای پرطرفدار خارجی را در کشور با «اگر» و «اما» ممکن می دانست، اما شرایطش در واقع آب زلالی برای مخالفان فیلترینگ بود. ابراهیم رئیسی در این دیدار که عصر جمعه برگزار شد؛ وی در پاسخ به انتقاد دانشجویان از فیلترینگ، مجدداً همان سخنان قبلی را تکرار کرد و گفت: سیاست دولت این است که از تبدیل شدن فضای مجازی به بستری برای ایجاد ناامنی در کشور جلوگیری کند و در این راستا فعالیت هر تریبون خارجی که مایل به مسئولیت و مسئولیت باشد، نگیرد. با راه‌اندازی دفتری در کشور پاسخ دهید، اگر در کشور باشد، ممنوعیتی وجود ندارد.”
کارشناسان اینترنت می گویند متا که دو پلتفرم محبوب اینستاگرام و واتس اپ (دو اپلیکیشن فیلتر شده در ایران) را در اختیار دارد، در هیچ کشوری به جز آمریکا نماینده ای ندارد. به همین دلیل طرح این موضوع و رفع فیلتر مسئولیت و پاسخگویی به بیگانگان با ایجاد دفتر در داخل کشور اساساً جایی برای اعراب ندارد و بیشتر مصرف داخلی دارد و با استفاده از جملات سبک به منظور سنگسار بیان می شود. منتقدان هر چند که در پس این ملایمت یک «نه» بزرگ به شهروندانی نهفته است که فیلتر شدن زندگی شان آسیب های زیادی به بار آورده است.
نادیده گرفتن حس آزادی شهروندان
اگرچه سال‌هاست که فیلترینگ در کشور به تدریج در حال افزایش است، اما در شش ماه اخیر و در پی اعتراضات سراسری به درگذشت مهسا امینی؛ دختر جوان سقزی توسط گشت ارشاد دستگیر شد و اکثر سکوهای خارجی با تاکید بر جلوگیری از «تشدید ناآرامی» توسط شورای عالی امنیت ملی مسدود شد. وزیر ارتباطات بارها از پاسخگویی در خصوص فیلترینگ شانه خالی کرده و رفع فیلترها را به پایان اعتراضات موکول کرده و حل این مقوله مشکل ساز و دردسرساز را به نهادهای امنیتی واگذار کرده است. اما پس از فروکش کردن اعتراضات، فیلترینگ حل نشد و حتی به حدی افزایش یافت که بسیاری آن را نه یک سیاست موقت، بلکه اجرای یک طرح گسترده و بسیار بحث برانگیز برای حفاظت از فضای مجازی دانستند که بدون اجرای آن به اجرا درآمد. نهایی شدن وضعیت آن در شورای اسلامی
البته استفاده از کلمه بسیار متضاد فقط یک گزاره نیست. این طرح نه تنها در میان نمایندگان اصولگرای مجلس مخالفان زیادی داشت، بلکه حتی بسیاری از حامیان اصولگرای دولت به ویژه جوانان این طیف نیز مخالف آن بودند.
در همان جلسه ای که در ابتدا به آن اشاره شد، یکی از نمایندگان جنبش دانشجویی عدالت خواه به ابراهیم رئیسی گفت: نمی توان مدام به مسافرت رفت و با مردم ملاقات کرد اما از احساس آنها نسبت به فیلترینگ که آزادی آنها سلب شده است آگاه نباشید. .
محمدرضا مریمی اظهار داشت: مگر نگفتید با آرام شدن جو کشور، وضعیت فیلترینگ به شرایط قبل برمی گردد؟امروز پنج ماه از آن حرف ها می گذرد، همچنان شاهد ادامه فیلترینگ هستیم.
کارشناسان اینترنت می گویند که شرکت متا که دو پلتفرم محبوب اینستاگرام و واتس اپ (دو اپلیکیشن فیلتر شده در ایران) را در اختیار دارد، در هیچ کشوری به جز آمریکا نماینده ای ندارد.
با خرید فیلتر شکن فیلتر را دور بزنید
پس از آغاز اعتراضات در روزهای پایانی تابستان سال گذشته، اولین اقدامات دولت برای کنترل روند اعتراضات کاهش چشمگیر پهنای باند و گاهاً قطع اینترنت در سراسر کشور و فیلتر کردن واتس اپ و اینستاگرام بود. تصمیمی که با اجرای طرح پدافند سایبری به نظر می رسید زودتر محقق شود. اگرچه گفته شد در این طرح قیمت های داخلی برای ضرر کمتر کسب و کار داخلی طراحی شده است، اما اعمال سخت محدودیت های اینترنتی نه تنها منجر به تعطیلی بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی شد، بلکه مشخص شد که عمدتا طراحان طرح مذکور برای کاهش تلفات خام بودند و مردم متضرر نشدند. چرا که با گذشت حدود شش ماه از اجرای دقیق محدودیت ها و با وجود گرانی پلتفرم های داخلی، نه تنها بازار این پلتفرم ها رونق نیافت، بلکه اکثریت مردم با خرید فیلترشکن به دور زدن فیلترینگ روی آوردند.
در حالی که مسئولان ذی نفوذ بیش از آنکه به دلایل اعتراض مردم بپردازند به فکر کنترل فضای مجازی بودند، برخی نمایندگان مجلس نیز از روند فیلتر شکایت کرده و به آن حمله کردند. این در حالی است که به نظر می رسد این نظرات تاثیر چندانی بر نهادهای تصمیم گیری مانند شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی فضای مجازی نداشته است.
رئیس جمهور در دیدار اخیر خود با جمعی از فعالان و نمایندگان تشکل های دانشجویی دانشگاه های کشور؛ تغییر مسیر فیلترینگ به مسئولیت و پاسخگویی خارجیان با ایجاد دفتری در کشور؛ موضوعی که به گفته کارشناسان مصرف داخلی آن بیشتر است و با استفاده از جملات ملایم برای بدنام کردن منتقدان بیان می شود.
جلال رشیدی کوچی که یکی از نمایندگان اصولگرای مجلس است با انتقاد از این موضوع گفت: فیلترینگ روش کار نیست. الان در اینستاگرام استوری گذاشتم، نسبت به زمان قبل از فیلتر، تعداد بازدیدکنندگان فقط هزار نفر کاهش یافته است و این یعنی آن افراد در اینستاگرام هستند و با فیلترشکن دسترسی دارند. فیلتر کردن راه حل نیست و فقط کسب و کار و زندگی بسیاری از مردم را مختل کرده و اقتصاد را تحت تاثیر قرار داده است.»
این در حالی است که با روند فیلترینگ اینستاگرام و واتس اپ و محدودیت ظرفیت پلتفرم های داخلی، این روزها مردم با vpn و پروکسی سر و کار دارند و طبق آمار، درخواست خرید vpn سه هزار برابر شده است.
نظر بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی این است که چقدر باید برای هزینه ماهانه فیلترشکن های پولی صرف کنند و «آیا اعتراضات و آشوب ها تمام نشده است؟» چرا اوضاع به حالت قبل بر نمی گردد؟»
در همین حال، برخی از کاربران اینترنتی معتقدند که «تظاهرات و ناآرامی‌ها در کشور آشکارا یک بهانه بود. از آنجایی که افراد اتاق فیلتر خود را به فیلتر کردن محدود نمی کردند، سرعت اینترنت را به اوایل دهه 1980 بازگرداندند. آن هم در شرایطی که جهان در حال حرکت به سمت اینترنت 5G است.
خسارت ۷۷۳ میلیون دلاری نشت در ایران
این در حالی است که در روزهای اخیر استاتیستا به نقل از Top10VPN مدعی شد که فیلترینگ و قطع اینترنت در ایران ۷۷۳ میلیون دلار خسارت اقتصادی به بار آورده است.
بر اساس تحقیقات این شرکت؛ این خسارت جان 72 میلیون مصرف کننده ایرانی را تحت تاثیر قرار داده است و اگر میانگین قیمت دلار در ایران در سال 2022 را حدود 30 هزار تومان فرض کنیم، اقتصاد 23 هزار میلیارد تومان زیان دیده است.
در گزارش Top10Vpn همچنین به فیلتر شدن اینستاگرام و واتس اپ از ابتدای اکتبر 1401 اشاره شده است که تقاضا برای VPN را بیش از سه هزار درصد افزایش داده است. این مجموعه خاموشی شبکه های اجتماعی در ایران در سال ۲۰۲۲ را حدود ۴۸۶۳ ساعت تخمین زده است.
این شرکت همچنین کشورهایی را که حداقل یک قطع بزرگ اینترنت را در سال 2023 تجربه خواهند کرد، فهرست کرد که ایران با خسارت 1.4 میلیون دلاری در بین هشت کشور در رتبه ششم قرار دارد.
مضرات اختلال و فیلترینگ اینترنت بارها از سوی فعالان و کارشناسان اقتصادی تذکر داده شده است اما تغییری در نظر نهادهای تصمیم گیر ایجاد نشده است.