روز جدید 31 تیر در تقویم، روز «عفاف و حجاب» است و یادآور واقعه تاریخی مسجد گوهرشاد است. شاید اگر امسال هم مثل سال های گذشته روز عفاف و حجاب را در نماز جمعه، همایش ها و صداوسیما تشریح می کردند، افکار عمومی اینقدر نسبت به موضوع حجاب حساس و هیجان زده نمی شدند.
اما در سال اول دولت ابراهیم رئیسی و شاید پس از حدود یک دهه، برخی ارکان حکومت تصمیم گرفتند که تندی را به مردم بازگردانند و خودروهای گشتی را به خیابان ها بفرستند.
ایده ای که به دلیل تغییر نسل ها و رشد شبکه های اجتماعی تنش های زیادی را به دنبال داشته و دوقطبی جدی در بین مردم ایجاد کرده است. کاظم صدیکی، رئیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور به صراحت اعلام کرد که «در بحث عفاف و حجاب ابتدا دولت را موظف به اصلاح وضعیت پوشش کارکنان خود کردیم و پس از آن دفاتر به بازار و اصناف خواهی رفت.» .
در مورد حجاب می توان تفاوت های حقوقی، روایی و تاریخی داشت. حتی می توان در مورد میزان دخالت دولت و جایگاه آن در حکمرانی بحث کرد. با این حال، برخی معتقدند که چنین رویدادهایی تنها تفاوت در سبک زندگی نیست. بلکه پیامی است به طرفداران ایدئولوژیک که به هر حال دولت از گفتمانی که شما تایید می کنید حمایت خواهد کرد
سپس علاوه بر حکم قضایی در برخی استان ها مبنی بر عدم ارائه خدمات بانکی و دولتی و حمل و نقل مترو به زنان کم حجاب، شاهد درگیری برخی از شهروندان محجبه با سایر شهروندان کم حجاب در مترو و اتوبوس بودیم. علاوه بر این، در برخی موارد پلیس خشونت کلامی و فیزیکی خود را علیه زنان و دختران کم حجاب افزایش داده است.
از اولین مانتو تا دغدغه دامن و…
تحولات در موضوع حجاب به قدری سریع و شتابزده پیش می رود که بنا به هر موضوع طرفداران گشت های جهت دار و برخوردهای اجباری به سرعت منطق خود را تغییر می دهند. به مناسبت روز عفاف و حجاب بسیاری از ائمه جمعه و روسای تشکل های عقیدتی سیاسی ارتش و انتظامی اولین سنگر پوشش زنان در جامعه اسلامی را ارائه کردند.
مشرق نیوز، یکی از رسانه های منتسب به برخی نهادهای امنیتی، درباره اظهارات کربری در توضیح اینکه چرا حجاب سنگر اول است، نوشت: «سخنرانی کوتاه با دوستان دلسوز انقلاب که گاهی به دلیل فضای رسانه ای از حجاب اجباری انتقاد می کنند. هدف دشمن فقط حجاب نیست و آن را سنگر اول می‌بیند و اگر فتح شود، من و شما باید با براندازان درباره ممنوعیت یا آزادی همجنس‌گرایی در ایران بحث کنیم!»
تبیین این دیدگاه به درگیری برخی از شهروندان منجر شد. البته ادبیات مدافعان حجاب هم زیاد شده است. تصویر دعوای دو زن در اتوبوس، پیاده شدن از افشاگر و دستگیری او نیز بازتاب گسترده ای داشت. مدافعان زنان محجبه اما این بار در دفاع از ادبیات غریبه استفاده کردند. از آن جمله، دبیر سازمان بهزیستی استان اصفهان در توییتر با اشاره به این درگیری، یکی از آنها را «بانویی با الفاظ کثیف» خطاب کرده و گفته است که با یک خانم محجبه «آزار» کرده و سپس او را از اتوبوس بیرون کرده است.
احمد عبداللهی در ادامه این توییت نوشت: یکی از عوارض زندگی با سگ ها ابتلا به بیماری های شایع از جمله هاری است که متاسفانه برخی از آنها اکنون در این مرحله هستند و باید مراقب حمله آنها بود.
این پایان ماجرا نبود و مدافعان مقابله با حجاب استدلال های عجیب تری را مطرح کردند. وحید یامین پور، معاون وزیر ورزش و جوانان در دولت سیزدهم در گفت وگویی با بیان این که «اولین گام آویختن روسری است و در مراحل بعدی شلوارک را آویزان می کنند» گفت: این ادبیات پوچ با واکنش بسیار منفی یکی از مقامات دولتی مواجه شد.
البته نه فقط این جوان نوپا که حرفش نشان می داد این افراد به حجاب فقط از نظر جنسیت نگاه می کنند. بلکه محمدرضا بهنار به عنوان یک اصولگرای قدیمی و باتجربه همین حساسیت را به گونه ای دیگر از خود نشان داد: «یک بار آقای احمدی نژاد می گفت اگر یکی دو تار موی خانم بیرون بیاید، مشکلی ایجاد نمی کند. اما گاهی آن دو شاخه چهار شاخه می شود، اگر 40 شاخه شود و بعد 400 شاخه و اگر روسری از بین برود و شلوار آرام آرام کوتاه شود و دامن بلند شود، چه می شود؟ یک خطی وجود دارد، یک جایی باید به مقررات اجتماعی احترام بگذارند. ما قاطعانه با افراط مخالفیم. یعنی وقتی عده ای بخواهند با رفع حجاب مخالفت خود را اعلام کنند این موضوع نباید تبدیل به یک موضوع سیاسی شود. از سوی دیگر، مواظب نشان ندادن گوشه مو به مسائل شخصی افراد برمی گردد.» روزنامه همشهری نیز به روشنگری پرداخت و به افراد کم حجاب برچسب دزد و قاچاقچی داد که باید با آنها برخورد قانونی شود.
گشت خانه را متوقف کنید
این حادثه در روزهای اخیر اوج گرفت که پلیس دختر زنی را که به گفته آنها بیمار است به بهانه پوشش کم حجاب دستگیر کرد و به التماس و گریه های این مادر که از بدن خود به عنوان سپر محافظ برای جلوگیری از عبور خودرو استفاده می کرد بی اعتنا شد. دستور داده بود، بی تفاوت به راهش ادامه داد.
رفتار پلیس اعتراضات را به اوج رساند. سید حسن خمینی متنی منتشر کرد و گفت: این هر چه هست، نه ارشاد است، نه اسلامی است، نه عاقلانه است و نه فایده ای دارد.
آیت الله جوادی آملی که این روزها به وضوح از سوی برخی افراد مورد سوال قرار گرفته بود، در این باره نوشت: «گاهی نامه می نویسند که چرا سکوت می کنی، با فرض اینکه این روسری را با فشار انسانی به سر می کنی، از حجاب و عفاف صحبت نکن. کمی حرکت کن این عفاف و حجاب نیست! جلوی این فساد را نمی گیرد!»
حادثه فوق افکار عمومی را جریحه دار کرد و نقطه عطفی در این راستا شد. به گونه ای که بر خلاف این دسته از زنان حجاب است که از نظر افکار عمومی باید مخالف سایر زنان جامعه باشند که نگاه متفاوتی به حجاب دارند. در حمایت از این مادر و در اعتراض به برخورد گشت ارشاد و نیروی انتظامی کمپینی را در فضای مجازی با عنوان “من محجبه و مخالف گشت ارشاد” راه اندازی کردند. از سوی دیگر گروهی دیگر از شهروندان اعم از زن و مرد کمپین «ما با حجاب اجباری مخالفیم» را علیه این رویکرد راه اندازی کرده اند و سعی دارند نشان دهند که این فشاری که در مورد حجاب زنان ایجاد می شود کارساز نیست.
در سال اول دولت ابراهیم رئیسی و شاید پس از یک دهه یا بیشتر، برخی از عناصر حکومت دوباره خود را به شدت نسبت به مردم نشان دادند و خودروهای گشت ارشاد را به خیابان ها فرستادند. ایده ای که تنش های زیادی ایجاد کرد و دوقطبی شدیدی را در بین مردم ایجاد کرد
البته این کمپین ها بی پاسخ نماند و امام جمعه کرج فرمودند همین قرآن برای پرتاب نیزه است و امام جمعه همدان اصل راه اندازی این کمپین ها را غیر قانونی خواندند.
احزاب و شخصیت‌های اصلاح‌طلب انتقادات خود را افزایش دادند و حتی از وزیر کشور خواستند تا گشت‌زنی را متوقف کند. حزب ندای ایران به عنوان یک حزب جوان اصلاح طلب نیز در بیانیه پایانی کنگره خود نوشت: «تداوم سخنان نفرت انگیز از تریبون های رسمی علیه زنان نجیب و نجیب کشور و رفتارهای بی ادبانه و زننده افسران. گشت ارشاد با دختران این سرزمین جز ایجاد دوقطبی و تشدید درگیری های اجتماعی و برخوردهای نگران کننده نتیجه دیگری در بر نخواهد داشت. مایه تاسف است که جریان اصولگرا همیشه در زمان انتخابات با شعار معیشتی و اقتصادی از مردم رای می گیرد اما به محض پیروزی در انتخابات اولویتش ایجاد محدودیت های فرهنگی و اجتماعی است. به طور مشخص از وزیر محترم کشور و رهبری نیروی انتظامی تقاضای صدور دستور توقف فعالیت گشت اشاره داریم.
حجاب، اختلاف نظر یا ابزار حکومت داری
در مورد حجاب می توان تفاوت های حقوقی، روایی و تاریخی داشت. حتی می توان در مورد میزان دخالت دولت و جایگاه آن در حکمرانی بحث کرد. با این حال، برخی معتقدند که چنین رویدادهایی تنها تفاوت در سبک زندگی نیست. بلکه پیامی برای حامیان ایدئولوژیک است که دولت به هر حال از گفتمانی که شما تایید می کنید حمایت خواهد کرد.