روز جدید آیت الله محمد سروش محلاتی با اشاره به فتوای امام خمینی (ره) مبنی بر امر به معروف و نهی از منکر گفت: کسانی که به دلیل عدم تشخیص صحیح امر به معروف و نهی از منکر آسیب می بینند مرتکب حرام شده اند و نباید به آنها امر شده است. آنها را به دستور معروف امام حسین علیه السلام تشبیه کرد و از القاب مقدس برای آنها استفاده کرد.
این استاد درس خارج حوزه علمیه قم در سومین جلسه سخنرانی خود با عنوان «جامعه منکر» و «حضور خطرناک جاهل» اظهار داشت: امر به معروف و نهی از منکر جاهلیت زمینه ساز است. گسترش شر اگر این به دلیل شایعات جاهلانه نباشد، طبیعتاً منفی بودن کاهش می یابد. جهل در این فریضه آثار بسیار مخربی دارد.
وی ادامه داد: یکی از موارد جهل، تشخیص نادرست زمان قربانی است. بسیاری از ما، تحت تصور اشتباه، فکر می‌کنیم که باید سینه‌هایمان را باز کنیم و در برابر هر منفی‌کاری شرکت کنیم. با این طرز فکر، ریسک و ضرر را می پذیریم. اما آیا اسلام ما را ملزم می کند که در برابر هر ظالمی آسیب ببینیم؟
جناب سروش محلاتی فرمودند: قرآن می فرماید: «وَ لا تَتَقُوا أَدْتَکُمْ أَلَیْتَهُمْ» خود را نابود نکنید. اسلام نگذاشت با خطر مواجه شویم. بنابراین در مواقعی که احتمال خطر وجود دارد نباید با نهی از منکر جان خود را به خطر بیندازیم. مرحوم طبرسی در تفسیر این آیه می فرمایند در شرایطی که نهی از منکر ضرر دارد ما تکلیفی نداریم.
وی با طرح این سوال که چرا امام حسین (علیه السلام) به شهادت رسید؟ وی افزود: مرحوم طبرسی به این سؤال دو پاسخ می دهد; یکی اینکه شاید پیامبر تصور نمی کرد که چنین خطری گریبان او را بگیرد که فرزند پیامبر بود. پاسخ دوم این است که امام می‌دانست که خطر در راه است و اگر عمل نمی‌کرد، آن خطر همچنان وجود داشت. تصمیم گرفته بودند حضرت را بکشند. حضرت روش شهادت را با عزت برگزید. به هر حال این مفسر حاضر نیست بپذیرد که حتی در حال امام حسین (ع) هم اگر خطری برای انسان باشد، واجب است و می گوید از امر به معروف و نهی از منکر باید پرهیز کرد.
این استاد حوزه علمیه ادامه داد: برای این سوال پاسخ های دیگری نیز وجود دارد؛ مثلاً گفته شد اهمیت امر به معروف و نهی از منکر امام حسین علیه السلام زیاد است و وقتی امر به معروف مربوط به امر مهمی است باید از شهادت استقبال کرد. اما اصل این امر مسلم است و همه فقها فتوا داده اند که یکی از شروط امر به معروف و نهی از منکر این است که برای امر و نهی خطری نداشته باشد. اگر انسان بداند به خاطر این موضوع مورد تهمت و تهمت قرار می گیرد، مسئولیت با او نیست.
وی تصریح کرد: همان اسلامی که می گوید وجوب روزه در صورت ضرر باطل می شود، همان اسلام می گوید وجوب به خیر ساقط می شود. این غیرت دینی نیست که انسان فکر کند در هر موقعیتی وقتی صحنه منفی می بیند باید با آن برخورد کند و کسانی را که حساب دقیقی از عملکرد خود ندارند غیرت بدانیم.
سروش محلاتی گفت: عزت و غیرت را باید در سیره امام خمینی(ره) جستجو کرد. این فقیه شجاع و بی باک در فتوای نهی از تحریر الوسیله می گوید اگر خطری برای شما ایجاد کرد آن را متوقف کنید. آیت الله سیستانی می فرمایند در مواردی که خوف خطر است واجب نیست ولی امام خمینی می فرمایند در این حالت حرام است. امام می فرمایند وقتی وضع موجود مضر شد، در آن حالت حرام است. اگر هم روزه بگیرد، باید آن را غسل کند.
این استاد دروس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: امام در فتوای خود می فرمایند: «لو حف علی نافش» یعنی نیازی به دانستن ضرر نیست، بلکه ترس ایجاد می کند. یعنی به محض اینکه فرد فرصتی ایجاد کرد و این نگرانی به وجود آمد که انجام کاری به صلاح او باعث ضرر شود، انجام آن حرام است.
سروش محلاتی تصریح کرد: باید خوب را بشناسیم، حد و حدود آن را بفهمیم و سپس برای انجام آن اقدام کنیم. ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که عده‌ای نسبت به فساد احساس مسئولیت نمی‌کنند و دهان خود را می‌بندند و نسبت به عده‌ای جهل نشان می‌دهند و آسیب این دسته دوم از گروه اول بیشتر است.
وی تاکید کرد: افرادی که بر اساس تشخیص اشتباه آسیب می بینند نباید نماد غیرت و شجاعت دینی دیده شوند. حضرت امام در تحریر الوسیله می فرمایند اینها گناهکارند. ما حق نداریم از عناوین مقدس برای افرادی که جاهلانه عمل می کنند استفاده کنیم. امام حسین (علیه السلام) و فداکاری ها در راه بنیان دین کجا و برخی از رفتارهایی که در کوچه و خیابان یا پارک با برخی از بدخواهان انجام می شود کجا؟