باران طلایی قلم
«ایران در ساختار تجارت بین‌الملل حرفی ندارد. این جمله جایگاه ایران را در ساختار تجارت جهانی پس از سال ها تحریم نشان می دهد. یعنی سهم ایران از تجارت جهانی آنقدر کم است که حضور و عدم حضور کالاهای ایرانی اهمیت خاصی برای دنیا ندارد.
برخی بر این باورند که اساس سیاست خودکفایی به جای مزیت، دلیل اصلی شکل گیری چنین وضعیتی است. به عبارت دیگر نگاه به داخل باعث شده ایران از چرخه تجارت بین‌الملل دور بماند و در نهایت به تامین بازار خود بسنده کند. این رفتار البته امکان تحریم ایران را تسهیل می کند و سازوکار خروج ایران از چرخه تجارت بین الملل را آسانتر از قبل می کند.
ارزش زهر ایران در تجارت جهانی چقدر است؟
سهم ایران از تجارت جهانی در سال 2022 که آخرین سال شمسی است به 0.24 درصد رسیده است که کمترین میزان در تاریخ ایران است. همزمان با کاهش سهم ایران از تجارت جهانی، همسایگان ایران نیز سهمی از این بازار را به خود اختصاص می دهند. به عنوان مثال، برآوردها نشان می دهد که سهم ترکیه از تجارت جهانی به 1.2 درصد رسیده است که یک رکورد تاریخی است.
رئیس مرکز تحقیقات اتاق ایران در بهمن ماه سال گذشته ضمن تشریح آنچه که با بررسی جدول داده های تجارت خارجی ایران و جهان به دست آمده، از حذف ایران از نقشه تجارت جهانی صحبت کرد.
محمد قاسمی تاکید کرد: دردناک ترین نتیجه بررسی ها و پژوهش ها این است که «حضور و عدم حضور اقتصاد ایران» تأثیر چندانی بر اقتصاد بین الملل ندارد. مشکلی که بسیار تاسف بار است و بزرگترین اثر این وضعیت این است که به راحتی می توان به اقتصاد کشور آسیب وارد کرد. بنابراین سیاستمداران باید به این وضعیت توجه کنند.
قاسمی خاطرنشان کرد: تجهیزات لازم برای ورود یک کشور به بازی تجارت بین الملل، اتخاذ سیاست های مناسب تجاری و ارزی و سیاست های پولی و مالی همراه با طراحی و اجرای استراتژی توسعه صنعتی است.
آخرین آمار منتشر شده نیز حاکی از بهبود وضعیت اقتصادی عربستان سعودی و امارات متحده عربی در جهان است.
عربستان سعودی رهبر شد. ایران عقب افتاد
اتاق بازرگانی تهران در تازه ترین گزارش خود با نگاهی به وضعیت اقتصادی کشورهای منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) اعلام کرد که علیرغم اختلالاتی که در رشد اقتصاد جهانی در سال 2022 رخ داده است، از ادامه محدودیت های کرونا تا … جنگ روسیه و اوکراین موانعی را برای اقتصاد جهانی ایجاد کرد، اما کشورهای منطقه خاورمیانه به ویژه کشورهای فروشنده نفت توانستند به رشد مثبت خود ادامه دهند.
آمارها نشان می دهد که متوسط رشد اقتصادی در منطقه خاورمیانه 5.8 درصد است که در این میان کشورهای عضو شورای خلیج فارس موفق به رشد 7.3 درصدی شده اند و در بین کشورهای در حال توسعه رشد 4.9 درصدی گزارش شده است. البته با توجه به پیش بینی کاهش جدی رشد اقتصادی در سال جاری، کشورهای منطقه نیز دچار این مشکل خواهند شد.
در سال 2022 بیشترین رشد اقتصادی در منطقه عربستان با 8.7 درصد رشد و پس از آن عراق و کویت با 7.9 درصد رشد و مصر و امارات متحده عربی با 6.6 درصد رشد خواهند بود.
رشد اقتصادی ایران؛ کمتر از حد متوسط برای منطقه
امسال اما رشد اقتصادی کشورهای منطقه کاهش می یابد و تنها عمان و جیبوتی با رشد چهار درصدی نسبت به سال قبل رقمی بالاتر را ثبت کرده اند. رشد اقتصادی ایران در سال 1401 حدود 2.7 درصد برآورد شده است و با توجه به رکود جهانی، پیش بینی می شود رشد ایران در سال 1402 به 2 درصد کاهش یابد که کمتر از میانگین منطقه است.
در بین کشورهای منطقه، عربستان سعودی در حال حاضر بیشترین حجم و وسعت اقتصادی را دارد. این کشور تولید ناخالص داخلی خود را به 1019 میلیارد دلار رسانده است. پس از آن امارات متحده عربی با 486 میلیارد دلار و مصر با 477 میلیارد دلار و پس از آن اقتصاد ایران با تولید ناخالص 407 میلیارد دلار قرار دارند.
تلاش برای دستیابی به توافق نسبی و همچنین لغو تحریم ها و ورود به چرخه اقتصاد جهانی می تواند زمینه را برای بهبود وضعیت اقتصاد کشور فراهم کند. با ورود ایران به چرخه تجارت بین‌الملل، اصلاحات در زمینه اقتصادی برای ایران ضروری است تا با اتخاذ دیدگاه بیرونی و داخلی، سهم خود را در اقتصاد جهانی افزایش دهد.
پس از ایران عراق با 247 میلیارد دلار و قطر با 225 میلیارد دلار قرار دارند. از کوچکترین اقتصادهای منطقه می توان به جیبوتی با 4، سوریه با 12، فلسطین با 19 و لبنان با 22 میلیارد دلار اشاره کرد.
چه کار باید بکنیم
پس از گذشت نزدیک به پنج سال از تحریم نفت و گاز و تحریم های جامع بانکی علیه ایران، اکنون پیامدهای منفی این رویداد آشکار شده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کاهش سهم ایران از تجارت جهانی باعث نگرانی این کشور شده و می تواند به کاهش هزینه های فشار دوگانه بر ایران منجر شود.
از سوی دیگر خروج از اقتصاد جهانی می تواند به تشدید بیکاری و فقر در ایران منجر شود.
احسان سلطانی پژوهشگر اقتصادی در پستی در صفحه شخصی خود با اشاره به عقب ماندگی ایران با وجود رشد چشمگیر همسایگان تاکید کرد: ترکیه در خاورمیانه اول است نه صادرات نفت و گاز و تکیه بر کوچک و متوسط. صنایع با اندازه در ایران، تحریم ها و تجارت خارجی مبتنی بر صادرات مواد اولیه توسط شرکت های دولتی به کاهش منجر شد و در ترکیه روابط تجاری پویا و قدرتمند با جهان و تجارت خارجی مبتنی بر صادرات کالاهای نهایی توسط شرکت های خصوصی منجر به کاهش شد. افزایش تجارت خارجی
نکته مهم اینجاست که ایران از فرصت های کسب درآمد از خدمات گردشگری و حمل و نقل محروم است. انزوای اقتصادی و تجاری و صادرات مواد خام باعث شد ایران نفوذ خود را در منطقه و جهان از دست بدهد.
این محقق معتقد است تحریم ها و تعطیلی اقتصاد ایران، فرصتی را برای غارت سودجویان تحریمی و شرکت های دولتی و خصوصی رانتی و ناکارآمد با تکانه های ارزی و کالایی فراهم کرده است.
سوال مهم این است که آیا این وضعیت تیم اقتصادی دولت را نگران نمی کند؟ به هر حال تلاش برای دستیابی به توافقی هرچند نسبی و همچنین لغو تحریم ها و ورود به چرخه اقتصاد جهانی در کنار اجرای سیاست های صحیح می تواند زمینه را برای بهبود شرایط فراهم کند. با ورود ایران به چرخه تجارت بین‌الملل، اصلاحاتی در حوزه اقتصادی لازم است تا ایران بتواند با اتخاذ نگاه بیرونی و درون‌زا، سهم خود را در اقتصاد جهانی افزایش دهد و بار دیگر هزینه تحریم‌ها علیه ایران را برای جامعه جهانی افزایش دهد.