چرا دولت رئیس جمهور این همه پول چاپ می کند؟

رشد چاپ پول در 7 ماه گذشته رکورد 20 ساله را شکست

رئیس کل بانک مرکزی در واکنش به کاهش ارزش ریال اقدام به تغییر ارز کرد

گروه اقتصادی

طی 7 ماهه سال جاری پایه پولی حدود 110 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. این عدد معادل 18 درصد رشد پایه پولی در 7 ماه است. افزایش 18 درصدی پایه پولی در 7 ماهه نخست سال در 20 سال گذشته بی سابقه بوده است. تنها در ماه اکتبر، پایه پولی 3.2 درصد افزایش یافت.

712 هزار میلیارد تومان رسیده است. در ماه های اخیر رشد ماهانه پایه پولی همواره سیر صعودی داشته و در مهرماه به بالاترین حد خود در 5 ماه اخیر رسیده است.

پول پایه یا قدرت پول چیست؟

در نظام پولی، عرضه پول فرآیندی پیچیده و تعامل چهار گروه از عوامل مؤثر بر آن است که شامل بانک مرکزی، بانک های تجاری و تخصصی، سپرده گذاران و وام گیرندگان می شود. پول پرقدرت به پولی گفته می شود که مستقیماً توسط بانک مرکزی ایجاد می شود و دارای موقعیت هایی در ترازنامه بانک مرکزی است. به زبان ساده، پول قدرتمند برابر است با مجموع اسکناس و پول کاغذی به اضافه سپرده های بانکی در بانک مرکزی. در واقع پایه پولی منبعی است که توسط بانک مرکزی آزاد می شود و در چرخه اقتصادی در اختیار بانک های تجاری قرار می گیرد تا بانک ها بتوانند با استفاده از این منابع و با ایجاد پول بانکی، حجم پول را گسترش دهند.

پایه پولی از اجزای تشکیل شده است. اولین مورد خالص دارایی های خارجی است. طلا و ارز عمدتاً در این بخش قرار می گیرند. وقتی طلا در ترازنامه بانک مرکزی گنجانده می شود به این معناست که بانک مرکزی در ازای دریافت طلا به صاحبان طلا طلا داده است. بانک مرکزی همچنین ارزهای خارجی را در بانک های کشورهای طرف قرارداد خود نگهداری می کند و معادل ریالی آن را چاپ می کند.

چرا پول چاپ می شود؟

مهرماه امسال چه شد که «موتور» چاپ پول که این همه کار می کرد؟ در مهرماه خالص بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی ۴۱ هزار میلیارد تومان افزایش یافت. بدهی بانک ها به بانک مرکزی نیز 51 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. این دو قسمت را می توان به عنوان یک «موتور چاپ پول قدرتمند» دید.

دلیل این امر روشن است. بانک ها در درآمد هزینه ای خود با “نارضایتی” مواجه شدند. روش موجود برای پر کردن شکاف نارضایتی، مشارکت در بازار رپو است. به عنوان مثال، در پایان دوره بسته شدن حساب، در پایان روز کاری، بانک الف با کمبود نقدینگی مواجه می شود، پس از تعامل با بانک ب، دارایی های مالی با ارزش را که عمدتاً اوراق قرضه است، به بانک می دهد یا می فروشد. توافقی برای بازخرید مبلغ با نرخ بالاتر.

اما به نظر می رسد بانک ها در مهرماه درخواست نقدینگی خود را به بانک مرکزی ارسال کرده اند. بانک مرکزی این درخواست ها را بی پاسخ نگذاشت و تزریقات بیشتری به بانک ها کرد. این منابع با نرخ سود 21 درصدی در اختیار بانک ها قرار می گیرد و بانک مرکزی مدت هاست جلوی نرخ سود را نمی گیرد، بنابراین چشم انداز جالبی از وضعیت نامتعادل بانک ها وجود ندارد.

یعنی سیاست های دولت و بانک مرکزی برای کنترل کار بانک ها که بارها بر آن تاکید کرده اند شکست خورده و اکنون بانک ها برای جبران کسری منابع خود به بانک مرکزی هجوم آورده اند.

رفتار عجیب نرخ های بین بانکی

در شرایطی که بانک ها برداشت از منابع بانک مرکزی را راهی برای جبران عدم تعادل خود انتخاب کرده اند، نرخ بین بانکی روزهای عجیبی را می بیند. در حالی که نرخ رپو در 14 هفته گذشته روی 21 درصد ثابت مانده است، نرخ بین بانکی به زیر این سطح کشیده شده است. اما بانک ها به جای استقراض از یکدیگر در بازار بین بانکی، اقدام به استقراض با نرخ بالاتر از بانک مرکزی کردند که منطقی به نظر نمی رسد و دلیل آن نیز مشخص نیست.

رشد بدهی بانک ها در ماه دسامبر

استقراض بانک مرکزی در هفته های اخیر شدت گرفته و در هفته جاری به اوج خود رسیده است، به طوری که در هفته جاری بانک ها ۱۲۵ هزار میلیارد تومان درخواست نقدینگی به بانک مرکزی ارسال کردند و بانک مرکزی نیز ۹۱ هزار میلیارد تومان از آنها وام گرفت.

این در حالی است که درخواست بانک ها در هفته گذشته معادل 108 هزار میلیارد تومان و پاسخ بانک مرکزی به این درخواست ها معادل 92 هزار میلیارد تومان بوده است. بنابراین به نظر می‌رسد وضعیت عدم تعادل بانکی در آذر ماه بدتر شده است و حداقل از طریق بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی باید انتظار رشد پایه پولی بیشتری را در آذر ماه داشت.