مدتی است که رسانه ای شدن نامه محرمانه شورای نگهبان و پاسخ علی لاریجانی بار دیگر بحث رد صلاحیت ها را داغ کرده است. اگرچه رد صلاحیت ها و اعتراضات کاندیداهای حذف شده یک پدیده تکرارشونده در انتخابات ایران است، اما در برخی موارد وزن سنگین سیاسی افراد رد صلاحیت شده پیامدهای سیاسی/اجتماعی بسیاری داشته و بحث ها و تحلیل های زیادی را به دنبال داشته است.
بی شک برکناری الله هاشمی رفسنجانی یکی از مهمترین مصادیق این نوع عزل است که باعث تعجب فعالان سیاسی و حتی اکثر مردم شده است. شخصیتی که از ابتدای انقلاب تا پایان عمرش بنیان محکمی در ساختار قدرت داشت و نقش مهمی در شکل گیری تحولات نظام داشت و برخی او را «شناسنامه انقلاب» می دانستند. «تاکنون روایت‌های پراکنده رسمی و غیررسمی از روند جنجالی و نحوه رد صلاحیت آیت‌الله هاشمی منتشر شده است، اما بهترین و موثق‌ترین منبع برای بازخوانی این روزهای تاریخی و غافلگیرکننده، محسن هاشمی است که از نزدیک شاهد ماجرا بود. پدر و بستن اطلاعات محسوب می شود.
او می گوید برای اولین بار خبر برکناری آیت الله هاشمی از صداوسیما را شنیده است، اما این پایان یک پروسه طولانی و چالش برانگیز است، چرا که علی لاریجانی و حسن روحانی زودتر به دیدار هاشمی رفسنجانی آمدند تا پیامی را به صداوسیما ارسال کنند. توصیه هیأت امنا به «استعفا» برای عدم متحمل شدن عواقب اخراج. گفتگوی خبر آنلاین با محسن هاشمی را بخوانید:
چرا تصمیم گرفتید در انتخابات ریاست جمهوری سال 92 شرکت کنید؟
در همان سال بحث لزوم حضور آیت الله هاشمی به طور جدی از سوی شخصیت های سیاسی و حتی برخی از مردم عادی مطرح و تحت تعقیب قرار گرفت. اما او این مطالبات را رد کرد و گفت که لازم نیست امثال ما که از ما بزرگتر هستیم در انتخابات شرکت کنند و بهتر است تازه واردها در رقابت شرکت کنند. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه زمان ثبت نام کاندیداها نزدیک شد و از اردیبهشت ماه فشارها بر حامیان کاندیداتوری آیت الله هاشمی تشدید شد. تعداد افرادی که هر روز با او تماس می گرفتند یا از طریق اطرافیانش پیام می فرستادند به میزان قابل توجهی افزایش یافت. چهره‌هایی چون آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله وحید، آیت‌الله اردبیلی، آیت‌الله محقق داماد، آیت‌الله یطربی و جمع کثیری از نمایندگان مجلس از طریق تماس مستقیم یا ارتباطی تاکید کردند که ثبت‌نام‌شان در راستای مصالح انقلاب، نظام و مردم ضروری است. خود آقای خاتمی آمد و تاکید کرد که صلاح است در انتخابات شرکت کند. در همان زمان مطالبات فعالان سیاسی و مردم برجسته شنیده شد و نادیده گرفتن و پاسخ منفی به این مطالبات گسترده کار آسانی نبود.
آیا انگیزه هایی هم برای مخالفت با کاندیداتوری او دریافت کردید؟
طبیعتا عده ای مخالف ورود و تبلیغات انتخاباتی آیت الله هاشمی بودند. مثلاً آقای مصلحی وزیر اطلاعات وقت گفته بود که واکنش های زیادی از سوی رسانه ها به ویژه مطبوعات داشته است و آقای محمد خامنه ای هم در مصاحبه ای گفته بود که با کاندیداتوری او مخالف است. اما فشار زیادی برای حضور ایشان وجود داشت و دلیل آن هم این بود که شرایط کشور به گونه ای بود که هیچکس جز آیت الله هاشمی نمی توانست چالش ها را حل کند. او در نهایت پاسخ داد که اگر مجموعه من ثبت شد، خوب است این مجموعه را با مدیریت به اشتراک بگذارم و اگر مخالفت نکرد، نامزد شوم.
زمان را به خاطر می آورید؟ تصمیم آنها چگونه اجرا شد؟
21 اردیبهشت ماه، آخرین روز ثبت نام بود که آیت الله هاشمی با مقام معظم رهبری تماس گرفت و از آقای حجازی خواست تا با مقام معظم رهبری صحبت کند. با استراحت رهبری امکان صحبت و مشورت وجود نداشت و خود آقای حجازی پیام خود را به رهبری رساندند که البته جواب مثبت و منفی نگرفتند و چون جواب منفی نگرفتند آیت الله هاشمی رفتند. و ثبت نام کرد.
واکنش ها پس از ثبت نام چه بود؟
موجی از تبریک و تشکر به راه افتاد و خیلی ها آمدند و از شجاعتش تشکر کردند. فضای خوبی در کشور ایجاد شد و ثبت نام آیت الله هاشمی بسیار مثبت ارزیابی شد. برخی مانند آقای روحانی و استاندار ثبت نام شده پرسیدند که حالا چه باید کرد، ماندن یا لغو؟ آیت الله هاشمی گفت الان حضور دارم ببینم وضعیت چطور خواهد بود. سپس بحث بررسی صلاحیت ها مطرح شد و البته آیت الله هاشمی دستوری به آقای جهانگیری به عنوان رئیس ستاد داد و کم کم ستاد ایشان فعال شد.
از چه زمانی زمزمه ها و اخبار رد صلاحیت شنیده اید؟
آقای روحانی اواخر اردیبهشت تماس گرفت و البته نگران رد صلاحیت خودشان بود. زمزمه هایی مبنی بر رد صلاحیت نامزدها توسط هیات امنا و حضور آقای روحانی در لیست حذف شدگان وجود داشت. پیشنهاد می شود نامه ای به مدیریت نوشته شود تا شایعات به واقعیت تبدیل نشود. اما اخبار غیر رسمی از رد صلاحیت نامزدها به گوش می رسید. نظرسنجی های اخیر نشان می دهد که مشارکت بیش از 50 درصد خواهد بود و آیت الله هاشمی 40 درصد آرا را به دست آورده است. همچنین شنیده ها حاکی از آن است که برخی از مقامات ارشد نظامی به هیئت امنا گفته اند که در صورت رد صلاحیت، ممکن است با مشکلات امنیتی مواجه شویم. آقای علیحانی همچنین به دیدار آیت الله هاشمی رفت و گفت که علی لاریجانی پیام داده است که از کاندیداتوری شما حمایت می کنم و به شما کمک می کنم.
آخرین خبر رد صلاحیتش چه زمانی به او رسید؟
روز 30 اردیبهشت حضور پلیس در شهر محسوس بود. آقای روحانی به منزل آیت الله هاشمی آمد و گفت که شورای نگهبان در طول شب از ایشان دعوت کرده و از ایشان خواسته اند که از آیت الله هاشمی استعفا دهند. البته طبق اخباری که قبلاً به ما رسیده بود، تصمیم گیرندگان اصلی آنها در جلسه ای گفته بودند که در صورت ثبت نام ابتدا آنها را به انصراف فشار می دهیم. همین اتفاق افتاد و پیامی که از طریق آقای روحانی فرستادند هم همین بود. از سوی دیگر، ادعا می شود در صورت استعفای آیت الله هاشمی، فضای پیش از انتخابات سرد می شود و حماسه سیاسی مدنظر رهبری محقق نمی شود.
آیا افراد دیگری پیشنهاد لغو کردند؟
وقتی به دفتر رفتند، آقای لاریجانی که در آن زمان رئیس مجلس بود، همین را اعلام کرد و از ایشان خواست استعفا دهد چون احتمال رد صلاحیت وجود دارد. آقای لاریجانی از حاج آقا پرسیدند اگر گواهینامه نگیرید چه کار می کنید؟ آیت الله هاشمی گفت: اعتراض نمی کنم اما تسلیم نمی شوم. آقای لاریجانی پرسید اگر رهبری از شما بخواهند استعفا دهید چه می کنید؟
احتمال اخراج چقدر بر کمپین آنها تأثیر گذاشت؟
رد صلاحیت هنوز قطعی نشده است. به همین دلیل تبلیغات انتخاباتی شکل گرفت و تشدید شد.البته خبر جدی بودن احتمال برکناری پیچیده تر شده است. نگرانی ها و حمایت ها از کوم و سایر شهرها دریافت شد. گروه های مختلف برای ابراز نگرانی از احتمال عزل و اطلاع از موضع آیت الله هاشمی گرد هم آمدند. او همچنین گفت که از خوشحال کردن این مردم دست برنمی‌دارد.
چگونه از رد صلاحیت نهایی او مطلع شدید؟
وقتی صداوسیما 8 نفر را به عنوان نامزد نهایی اعلام کرد، متوجه شدیم که آیت الله هاشمی رد صلاحیت شده است، رد صلاحیتی که بعدا به دلیل کهولت سن و خستگی اعلام شد. این اخراج باعث تفکرات زیادی شد. اعتراضات ابتدا با نامه زهرا مصطفوی دختر امام که نامه ای به رهبری ارسال کرده بود آغاز شد و سپس سایر اعضای خانواده امام و آقایان صنیع، توکلی، طبسی و شاهرودی اعتراض کردند. . آیت الله هاشمی آرام ماند و به مبارزات انتخاباتی خود ادامه داد. مقامات و مسئولان نسبت به تصمیم هیئت امنا اعتراض کردند. او نیم ساعت سخنرانی کرد و دلیل تعهد خود را توضیح داد و مردم را به امیدواری، صبر و آرامش دعوت کرد و به آنها گفت که خود را کنترل کنند تا ببینیم چه اتفاقی می افتد و چه می شود کرد.
آیا هیئت امنا درباره برکناری وی توضیح بیشتری ارائه کرد؟
یادم هست یک روز یکی از اعضای هیئت امنا آمد و اتفاقات جلسه مقدماتی و موارد عملکرد هیئت را تعریف کرد. از جمله به حضور آقای مصلحی وزیر وقت اطلاعات در جلسه هیات امنا که برخلاف روال معمول جلسات رسمی و غیررسمی هیات امنا برگزار می شد اشاره کردند. آقای مصلحی اخیراً اعلام کرده است که در آن زمان پس از جمع‌آوری گزارش‌هایی از «کف خیابان» از پیروزی قاطع آیت‌الله هاشمی در انتخابات، قانع شد و به گفته خودشان، «در جلسه هیئت امنا شرکت کردم و مطالبی را خواندم. منعقد شد. وکلا و وکلای هیئت امنا نتوانستند کاری را که می خواستند به سخنرانی من انجام دهند. فقط یکی از وکلای شورای نگهبان سوالی مطرح کرد که من گفتم این سیستم مورد نظر است و من در مورد شخص صحبت نمی کنم. بزرگان زیادی فدای این نظام شده اند. سپس آقایان تصمیم گرفتند. البته در آن زمان بحث هایی وجود داشت که بین اعضای هیئت امنا اختلاف نظر وجود داشت و آقای مومن و دیگران حتی تهدید به استعفا کرده بودند. آنها به نحوه برخورد با کاندیداها به ویژه در مورد آیت الله هاشمی اعتراض داشتند.
با وجود برکناری، نقش او در انتخابات سال 92 تاثیرگذار بود.
قهر نکرد و از انتخابات انصراف نداد و از قضا حضور فعالی هم داشت و در نهایت پس از رایزنی های طولانی و فشرده با آیت الله هاشمی، جلسه نهایی بین عارف و روحانی تشکیل شد. نتیجه ۱۲ بر ۸ به نفع آقای روحانی بود. آنها وارد عرصه انتخابات شدند و با حمایت فعالان سیاسی و مردم توانستند در انتخابات پیروز شوند. آقای روحانی در انتخابات پیروز شد.