کودکان، آسیب پذیرترین افراد در فضای مجازی

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا ؛ از بلاغ نقل می کنم; فضای مجازی (مجازی) یکی از مهمترین دستاوردهای بشریت در دهه های اخیر است. علیرغم اینکه این فناوری جدید توانسته است نیازهای جامعه مدنی را در بسیاری از مسائل روز برطرف کند. اما از سوی دیگر با چالش هایی نیز مواجه است. همینطور؛ با رشد شبکه های کامپیوتری و ابزارهای الکترونیکی، نسل جدیدی از جرایم سایبری پدید آمده است. جرایم سایبری؛ به رفتار مجرمانه ای اطلاق می شود که در آن رایانه ها و شبکه ها ابزار، هدف یا صحنه جرم محسوب می شوند.

همانطور که بیان شد، فضای مجازی در کنار مزایای بی شماری که در ابعاد مختلف برای زندگی انسان ها ایجاد کرده، در بسیاری از موارد به بستری نامتناسب برای آسیب رساندن به مردم تبدیل شده است. با این توضیح که؛ وجود یکسری ویژگی ها در برخی افراد مانند سن کم، جنسیت، فعالیت های روزمره و سبک زندگی انگیزه ارتکاب جرم علیه آنها را افزایش می دهد. به همین دلیل است که اخیراً در میان قربانیان سایبری در بسیاری از کشورهای جهان و البته ایران شاهد افزایش چشمگیر جرایم ارتکابی علیه کودکان و نوجوانان بوده ایم.

اگرچه در برخی از قوانین داخلی ارتکاب جرم علیه کودک یا نوجوان در محیط واقعی جرم است و مجازات آن را قانونگذار تعیین می کند (ماده 619 قانون تعزیرات مصوب 1375)، نقطه عطف این امر مربوط به قانون حمایت از کودکان و نوجوانان که در تاریخ 3 اردیبهشت 1398 قانونگذار در فصل سوم قانون فوق الذکر رفتار متمایز و همه جانبه علیه کودکان و نوجوانان را متهم کرده است.

در میان رفتارهای جرم انگاری شده، تنها عمل مربوط به فضای مجازی و قربانی شدن کودک یا نوجوان، مربوط به بند 9 ماده 10 قانون مذکور است. در این ماده آمده است: «هرکس مرتکب آزار و اذیت و آزار و اذیت اطفال و نوجوانان شود، در صورتی که مشمول حداکثر مجازات با در نظر گرفتن شرایطی از قبیل وضعیت مجنی علیه، احوال مرتکب و عواقب جرم نباشد، محکوم خواهد شد. مجازات زیر را صادر کرد…» در بند 9 ماده فوق آمده است: «ایجاد ارتباط با اطفال و نوجوانان در فضای مجازی به منظور آزار و اذیت جنسی نامشروع، از مجازات های درجه شش قانون مجازات اسلامی است».

این در حالی است که می توان تقسیم بندی جامع تری از قربانی شدن کودک یا نوجوان در فضای مجازی انجام داد. بدین ترتیب: الف- صدمات جسمی یا جسمی (در جرایم خشن علیه اشخاص از قبیل تحریک کودک یا نوجوان به خودکشی از طریق فضای مجازی رخ می دهد). ب- بزه دیدگی روانی (این فرآیندی است که مجرم سلامت روان و احساسات قربانی مانند توهین و تهدید را هدف قرار می دهد). ج- قربانی شدن جنسی (مانند استثمار جنسی یا پورنوگرافی). ت- بزه دیدگی مالی (این فرآیندی است که در آن اموال افراد به صورت جرائمی مانند کلاهبرداری رایانه ای مورد تجاوز قرار می گیرد). بنابراین می توان گفت که کودکان و نوجوانان به دلیل احساس اضطرار و فعال بودن در غیاب نظارت و کنترل، بیش از سایر افراد در معرض آسیب در فضای مجازی هستند. به خصوص در عصر امروز که بسیاری از ارتباطات و حتی آموزش از طریق این بستر انجام می شود. اما پس از شناخت آسیب از این بستر مناسب است راهکارهای پیشگیری ارائه شود.

سواد رسانه ای مجموعه ای از مهارت های قابل یادگیری است که به توانایی دسترسی، تحلیل و ایجاد پیام های رسانه ای مختلف اشاره دارد و در دنیای امروز به عنوان یک مهارت ضروری به شمار می رود. این مفهوم با ایجاد و گسترش رسانه‌های سمعی و بصری متولد شد و با گسترش شبکه‌های اجتماعی پیچیده‌تر شد.

حساس کردن کودکان و نوجوانان تا حد معقولی با آموزش مهارت های امتناع، آنها را از خطرات و تهدیدات احتمالی محافظت می کند.

یکی از اقدامات موثری که می تواند در پیشگیری از بزه دیدگی کودکان و نوجوانان در فضای مجازی موثر باشد، مدیریت نحوه استفاده از این فناوری است تا دولت و خانواده ها بتوانند با مشاهده مستقیم و به کارگیری از قربانی شدن آنها تا حد زیادی جلوگیری کنند. یک سری محدودیت

اقدامات نظارتی به عنوان یک اقدام بازدارنده و نه پیشگیرانه در نظر گرفته می شود. این عمل به دو صورت فنی و انسانی قابل انجام است. در حالت فنی، روش‌ها یا برنامه‌هایی در سامانه نصب می‌شود و تمامی فعالیت‌های سایبری افراد را ثبت می‌کند و سپس فعالان می‌توانند با بررسی این سوابق، موارد غیرقانونی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند. مهمترین مزیت این اقدام نسبت به اقدامات محدود کننده یا سلبی این است که اگرچه اثر بازدارندگی دارد که پیشگیرانه نیز محسوب می شود، اما خللی در فعالیت کاربران ایجاد نمی کند و از این نظر مشکلی ایجاد نمی کند. در نتیجه می توان تشخیص داد که آسیب های فضای مجازی بر کودکان و نوجوانان در صورت ناشناختن سازوکارها بسیار جدی است و همچنین عدم کنترل در استفاده از آن می تواند آسیب های جبران ناپذیری در اجتماعی شدن کودکان داشته باشد. افراد مذکور؛ بنابراین بین فضای مجازی و قربانی شدن کودکان و نوجوانان رابطه خاصی وجود دارد.

میلاد جهانی جانکرد – کارشناس امور فرهنگی

انتهای پیام/