اعتراضات و اتفاقات سال، جامعه نیمه پنهان را در برابر دولت نشان داد

سال 1401 رو به پایان است. رسانه ها در روزهای پایانی سال با انجام مصاحبه با صاحب نظران و نخبگان به بررسی رویدادهای مهم سال می پردازند رویدادهایی که می تواند در حوزه ورزش، اقتصاد، سیاسی، فرهنگی، روابط خارجی و … باشد. رویدادهای امسال این اتفاق در کشور افتاد. به همین منظور ستاره صبح در آخرین شماره خود در سال 1401 با غلامعلی رجایی، استاد دانشگاه و مشاور سابق هیئت تشخیص مصلحت نظام گفت وگویی داشته است که در ادامه می خوانید:

وقایع سال 1401 را چگونه ارزیابی می کنید؟

فکر می کنم سال 1401 یک ویژگی دارد که آن را از سال های قبل متمایز می کند، اتفاقات نیمه دوم سال که به دلیل درگذشت مرحوم مهسا سکی رخ داد، باعث شد جمهوری اسلامی با افرادی که آثارشان همچنان باقی مانده است. گم شده او نرفته است

حتی در بدبینانه ترین حالت هم نمی توان از ماهیت این اتفاقات چشم پوشی کرد، برخی معتقدند که اعتراضات از بیرون برانگیخته می شود که طبیعی است، زیرا دشمن ایجاد دشمنی و سوء استفاده از شرایط است.

رادیو و تلویزیون ما هم همینطور است، نگاه می کنند در کدام محله در آمریکا آب قطع شده و آن را برجسته و پوشش می دهند.

در ماجرای مرگ مهسا امینی، کشور با اعتراض به نتایج انتخابات ریاست جمهوری 88 یا اعتراض به بنزین به واقعیت هایی رسید که با آن مواجه نشده بود.

به نظر من از این منظر اگر دولت بخواهد به سمت حل مشکل حرکت کند به نفعش است و به واقعیت های جامعه پی می برد.

متأسفانه در شهرهای مختلف تظاهرات شد، خرابکاری ها شد، افراد زیادی بازداشت و دستگیر شدند که از تعداد عفوها مشخص است که تعداد دستگیری ها زیاد بود، اینها خسارات تاریخ بود، اما این واقعیت است که اعتراضات نشان داد که دولت مثبت است.

از این رو سال 1401 نسبت به سال های گذشته سال مهمی است، درگذشت مهسا امینی نه مرگ انسان، بلکه آغاز یک روند تحول در بافت جامعه است.

هرگز چنین اعتقادی وجود نداشت که اپوزیسیون به سمت وحدت یا به رسمیت شناختن توسط برخی نهادها و دولت های بیگانه حرکت کند، این نشان می دهد که دستاوردهای درگذشت مهسا امینی مهم است زیرا به دولت نشان داد که در زیر پوست جامعه چه می گذرد.

نظام با این واقعیت مواجه شد که اختیارات رسانه ها به خارج از کشور منتقل شده است، دلایل این امر دو چیز است: اول اینکه رسانه های بومی در انتشار رویدادها محدود هستند و نمی توانند مطالبات افکار عمومی را برآورده کنند، دوم نوع اخباری که ارائه می کنند. پخش می کنند، برای انسان باورپذیرتر است.

متأسفانه قدرت رسانه ای به خارج از کشور برده شده است، بازگرداندن این قدرت رسانه ای به کشور کاری سخت و حتی غیرممکن است چرا که ترکیب فعلی صدا و سیما قدرت و مهارت لازم برای رقابت با رسانه های مخالف را ندارد.

نکته دوم اعتماد اجتماعی است، در جریان این اعتراضات صحنه هایی از ضرب و شتم مردم اعم از معترض و اطرافیان در شبکه های اجتماعی منتشر شد.

مردم انتظار نداشتند که برخی پلیس ها حتی اگر خودسرانه باشد دستشان را به سمت زن بلند کنند، بنابراین اعتماد عمومی در این ماجرا مخدوش شد، دو نتیجه اعتراضات امسال اجتماعی است.

برای جبران این دو ضرر که بسیار زیاد است، دولت می تواند تدابیری اتخاذ کند، مثلاً پیشنهاد می کنم در سال جدید قیمت کالاها و خدمات اساسی افزایش پیدا نکند و دولت برای تامین نیازهای معیشتی مردم تلاش کند.

با کاهش ارزش پول ملی که در روزهای اخیر رخ داده، جامعه ظرفیت مقابله با موج تورم بعد از تعطیلات را ندارد.

عفو رهبری بر ترمیم اعتماد عمومی تأثیر گذاشت، معمولاً سالی چند بار این اتفاق می‌افتد، اما امسال عفو گسترده‌تر بود.

اما اتفاقی که بعد از حادثه مهسا افتاد و مهم بود میانجیگری چین برای توافق ایران با عربستان بود که پس از هفت سال این اتفاق افتاد و با وجود اینکه پنج دور مذاکره انجام شد اما موفقیتی حاصل نشد. با توجه به اینکه چین در هر دو کشور منافعی دارد، توانست به درستی میانجیگری کند.

این اتفاق فرخنده در دولت های گذشته انجام شد اما برخی از مکاتب افراطی اجازه ندادند مردم از شیرینی این توافقات لذت ببرند.

من که سال ها با آقای هاشمی رفسنجانی کار کرده ام، به درستی می دانم که هاشمی در هر شرایطی از باز شدن باب مذاکره با عربستان سعودی حمایت کرد. مذاکرات و روابط را باز نگه دارید. او از این رویکرد نتیجه گرفت.

توافق ایران و عربستان شامل برخی مسائل مربوط به دولت خاتمی است که نشان می دهد ظرفیت های خفته ای وجود دارد که دولت می تواند آنها را فعال کند.

این تجربه ای است که کشور در دوران خاتمی و هاشمی به دست آورد و ما باید از این تجربه استفاده کنیم و از تجربیات مسئولان آن دوره بهره ببریم.

پس از حمله عده ای به کنسولگری عربستان در مشهد و سفارت آن کشور در تهران در 21 دی ماه 94، هاشمی تاکید کرد که اختلاف با عربستان باید از طریق مذاکره و گفتگو حل شود. او حتی گفت اگر رهبری از او بخواهند حاضر است برای پایان دادن به اختلافات به عربستان سفر کند، دلیلش هم این بود که هاشمی با مقامات سعودی روابط شخصی داشت و زمانی که یکی از مقامات بلندپایه عربستان به تهران آمد، به تهران رفت. خاندان هاشمی و هاشمی هم در عربستان بود به خانه پادشاه آن کشور رفته بود.

هاشمی وزنه ای بود که منطقه و عربستان بر آن تکیه کردند.

اگر خارجی ها ببینند که ما در داخل به هم افزایی و انسجام رسیده ایم، احتمالا رویکرد آنها با ما متفاوت خواهد بود.

با توجه به اینکه در اسفندماه سال آینده انتخابات مجلس را داریم، به نظر شما این انتخابات چگونه خواهد بود؟

نظر من این است که پارلمان جایگاه اصلی خود را در اداره کشور از دست داده است. افرادی که در مجلس هستند افرادی نیستند که بتوانید به آنها سوگند یاد کنید. هیچ آدمی بهتر از این آدم ها نیست. به همین دلیل است که امروزه بسیاری از مردم نمایندگان خود را در مجلس نمی شناسند.

اصولاً افراد کم تجربه و دور اول در مجلس حضور دارند، با توجه به بحران هایی که در کشور وجود دارد افراد کم تجربه نباید وارد دولت و مجلس شوند، طبیعتاً این به معنای نبود جوانی نیست. من مدیریت می کنم

در مورد تصویب قانون راهبردی رفع تحریم ها (مصوب 27 آذر 1398) عملا دست دیپلمات های کشور بسته شد و مانع از توافق شد، تصویب این قانون از سوی نمایندگان ما را وادار به درخواست کرد. مذاکرات امروز غرب و آنها فرار کردند.

این نشان می دهد که نمایندگان مردم پخته عمل نمی کنند و سلیقه خود را به جای منافع ملی کشور اعمال می کنند.

متاسفانه برخی نمایندگان نگران تایید صلاحیت در انتخابات آینده هستند. این سوال پاشنه آشیل نمایندگان مجلس است. نماینده ای که به فکر تایید صلاحیت در دور بعد است، استقلال و هویت خود را از دست داده است.

مجلس یازدهم نیز مانند مجلس دهم، رهبران جریانی مانند لاریجانی، مطهری و غیره ندارد.

به نظر شما فعالیت مخالفان در سال آینده چگونه خواهد بود؟
متأسفانه اپوزیسیون امیدوار است و همچنان مقاومت می‌کند و تلاش می‌کند تا موافقت برخی از مجالس و دولت‌های رسمی را جلب کند، اما معمولاً دولت مستقر به افکار عمومی و نهادهای بین‌المللی اعتماد دارد که مخالفان هرگز اعتماد ندارند.

نظر من این است که اگر دو یا سه حرکت مانند توافق با عربستان انجام شود، شرایط دیپلماسی و پایگاه ایران در دنیا بهتر می شود.

دیپلماسی ایران باید فعال شود. توافق با آمریکا باید در رأس دیپلماسی ایران باشد. ایران باید بتواند در یک معامله برد-برد با آمریکا کنار بیاید.