مسعود یوسفی
بررسی ها نشان می دهد که میانگین تورم ایرانیان در ۶ سال گذشته ۵.۷ برابر شده است. مرکز آمار بلافاصله پس از انتشار شاخص بهای مصرف کننده در آذرماه و بدون ارائه جزئیاتی از تورم دهک های درآمدی، دیروز آمار و ارقام تورم را به تفکیک استان ها منتشر کرد.
این آمار حاکی از آن است که در آذرماه 1401 شاخص بهای مصرف کننده برای خانوارها در کشور به 578.4 رسیده است. در این ارقام قیمت سبد کالای هر استان در سال پایه که اکنون 1395 است برابر با 100 در نظر گرفته شده است، بنابراین وقتی سبد مصرفی کل کشور در آذرماه به 578.4 می رسد به این معنی است که قیمت سبد مصرفی خانوارها دارای قیمت است. از سال 2015 بیش از 478 درصد رشد داشته است.
همانطور که این آمار نشان می دهد، نرخ تورم در 21 استان کشور بالاتر از میانگین کل کشور است، اما باید توجه داشت که شتاب رشد قیمت ها در استان های مختلف در این 6 سال متفاوت است. به عنوان مثال در استان مرزی کردستان (جایی که اعتراضات محور است. قیمت سبد مصرفی خانوار در این 6 سال 537 درصد افزایش یافته است. یا در استان مرزی ایلام این رقم 613 درصد است. در استان هایی مانند چهارمحال و … بختیاری رشد 584 درصدی را شاهد هستیم و در کهگیلویه و بویراحمد در این 6 سال 530 درصد رشد داشته است، در عین حال این رقم در برخی استان ها کمتر است، استان هایی مانند فارس، سمنان، قم، تهران، گیلان. و حتی خوزستان، بوشهر و اصفهان با نرخ کندتر افزایش قیمت سبد مصرفی خانوار طی این 6 سال مواجه هستند، به عنوان مثال، در استان تهران نرخ افزایش قیمت سبد مصرفی خانوارها از سال 95 تاکنون 483 درصد بوده است. یا در قم، این عدد. 426 است .5 درصد البته نباید به این موضوع نگاه کلی داشت و تصور کرد که سطح قیمت ها در برخی استان ها کمتر از استان های دیگر است، زیرا ممکن است به دلیل گرانی کالاها در این استان ها، سطح تقاضا و خرید بالا باشد. ساکنان کاهش و از تسریع رشد قیمت جلوگیری کردند
ادامه گرانی در روستاها
و در آذرماه امسال نیز مانند ماه های گذشته افزایش قیمت ها در بین خانوارهای روستایی ادامه یافت. در آذرماه سال جاری شاخص کل خانوار روستاها 637.1 بوده است. مثلاً چهار ماه پیش در مهرماه این عدد 591 بوده است. به عبارت دیگر از سال 95 تا کنون قیمت کالاها برای خانوارهای روستایی بیش از 537 درصد افزایش داشته است، اما این رقم برای خانوارهای روستایی 478.5 درصد افزایش داشته است. شهرها نمونه ای از چنین اتفاقی دو بار در تاریخ اقتصادی ایران دیده شده است. یکی در سال 92 و همزمان با تشدید تحریم ها و تعمیق رکود در کشور که منجر به شکل گیری جریان معتدل در ایران و فکر به سرانجام رساندن مذاکرات هسته ای شد و دیگری قبل از انقلاب. بین سالهای 1952 تا 1956 که ناشی از افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها است و حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ کامل شده است. این دو تجربه به همراه آمارهای کنونی نشان می دهد که در آن سال ها تورم روستایی یا به عبارتی تورم دهک های درآمدی پایین تر از دهک های درآمدی بالاتر بوده است. چرا این اتفاق افتاد؟ برای پاسخ به این سوال باید به نقش و وزن کالاهای اساسی و ضروری در زندگی روستایی اشاره کرد که بسیار بیشتر از زندگی شهری است. از چهار سال پیش تاکنون شوک های قیمتی نرخ ارز عمدتا بر کالاهای وارداتی تاثیر می گذارد. در شهرها به دلیل فراوانی کالا و البته سطح درآمد بیشتر، تعادل بین عرضه و تقاضا امکان پذیرتر است. اما دهک های کم درآمد روستایی مجبورند قیمت کالاهای تولیدی خود را متناسب با تورم کالاهای وارداتی افزایش دهند که در نهایت منجر به افزایش تورم و تسریع افزایش قیمت ها می شود.
همه خانوارها
همانطور که در ابتدای این گزارش آمده است، بر اساس اعلام مرکز آمار، نرخ تورم در ۲۱ استان کشور بالاتر از میانگین کشوری است که یک رکورد محسوب می شود. در آبان ماه تعداد استان هایی که تورم بالاتر از میانگین کشوری داشتند 20 استان بود که در عرض سه ماه یک استان دیگر به این تعداد اضافه شده است. در آذر ماه 1401 بیشترین تورم ماهانه خانوار کشور مربوط به استان سیستان و بلوچستان با 1/6 درصد و کمترین تورم ماهانه مربوط به استان کرمان با 5/2 درصد بوده است.
خانوارهای شهری
در آذرماه 1401 بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوار شهری مربوط به استان سیستان و بلوچستان با 1/6 درصد و کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به استان کرمان با 5/2 درصد بوده است. بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه خانوارهای شهری مربوط به استان سیستان و بلوچستان (61.6 درصد) و کمترین آن مربوط به استان بوشهر (41.0 درصد) است. بیشترین نرخ تورم دوازده ماهه مربوط به استان لرستان (8/50 درصد) و کمترین آن مربوط به استان بوشهر (2/40 درصد) است.
خانوارهای روستایی
در آذر ماه 1401 بیشترین تورم ماهانه خانوار روستایی مربوط به استان بوشهر با 6.3 درصد و کمترین تورم ماهانه مربوط به استان کرمان با 1.3 درصد بوده است. بیشترین نرخ تورم نقطه‌ای مربوط به استان سیستان و بلوچستان (77.8 درصد) و کمترین آن مربوط به استان زنجان (45.1 درصد) است. تورم دوازده ماهه منتهی به آذر 1401 برای خانوارهای روستایی به 50.0 درصد رسید. بیشترین نرخ تورم دوازده ماهه مربوط به استان قزوین (55.4 درصد) و کمترین آن مربوط به استان خوزستان (43.8 درصد) است.
شاخص قیمت مصرف کننده و سال پایه چقدر است؟
شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI مقیاسی است که میانگین وزنی قیمت کالاها و خدمات مصرفی را بررسی می کند. این شاخص با گرفتن تغییرات قیمت برای هر گزینه در این مجموعه و میانگین گیری آنها به دست می آید. از تغییرات این شاخص برای ارزیابی تغییرات قیمت ها نسبت به هزینه زندگی استفاده می شود. این شاخص میانگین تغییر قیمت کالاها و خدمات به مصرف کننده را اندازه گیری می کند که معمولاً به آن تورم می گویند. اساساً این شاخص تلاش می‌کند سطح کل قیمت‌ها را در یک اقتصاد کمیت کند و در نتیجه قدرت خرید واحد پولی آن کشور را اندازه‌گیری کند. برای محاسبه CPI، اقتصاددانان از میانگین موزون قیمت کالاها و خدماتی استفاده می‌کنند که تقریباً الگوی مصرف افراد را در جامعه تشکیل می‌دهند، مانند غذا و نوشیدنی، اجاره مسکن، لوازم خانگی و مبلمان، پوشاک، هزینه‌های حمل و نقل، هزینه‌های پزشکی، بیمه. ، آموزش و غیره بانک ملی ایران برای اولین بار در سال 1315 شروع به محاسبه شاخص بهای تمام شده زندگی و شاخص قیمت کالاهای اساسی در مناطق شهری کرد و در سال 1338 با تغییر سال پایه، محاسبه شاخص بهای تمام شده زندگی و شاخص قیمت عمده فروشی کالاها مورد بازنگری قرار گرفت و با تأسیس بانک مرکزی ایران در سال 1339، مسئولیت تهیه شاخص های مذکور به آن بانک واگذار شد. بانک مرکزی ایران با در نظر گرفتن تغییرات چشمگیر الگوی مصرف خانوارها و ساختار مخارج آنها، سال 1348 را سال پایه قرار داد. در سال 1353 سال پایه به امسال تغییر یافت. در سال 1361، این سال به عنوان سال پایه انتخاب و در محاسبه شاخص های ذکر شده تجدید نظر صورت گرفت. در سال 1378 بانک مرکزی سال پایه را از 1369 به 1376 تغییر داد و در سال 1391 اطلاعات این شاخص بر اساس سال پایه 1390 توسط سرویس نمایه سازی قیمت مرکز آمار ایران محاسبه و در سالنامه آماری کشور منتشر شد. در حال حاضر، سال پایه 2015 است.
در ایران، مرکز آمار برای محاسبه این شاخص، قیمت یک سبد کالا در بازار را که شامل مجموعه ای از کالاهای خوراکی و غیرخوراکی است، برای مدت معینی بر قیمت سبد در پایه تقسیم می کند. سال و سپس حاصل را در 100 ضرب می کند تا درصد تغییرات به دست آید. قیمت کالا را تعیین کنید. با محاسبه این شاخص سطح عمومی قیمت ها در اقتصاد کشور کمی سازی شده و سپس از طریق آن قدرت خرید یک واحد ارز کشور مشخص می شود.