طرح جایگزین دولت بایدن برای مدیریت پرونده برجام شامل افزایش تصاعدی فشار اقتصادی و دیپلماتیک و ایجاد اجماع منطقه‌ای و غربی علیه ایران است. در حال حاضر بحث مکانیسم ماشه مطرح نیست، اما در آینده در صورت متشنج شدن شرایط، فعال شدن این مکانیسم دور از انتظار نیست.
– آمریکا به همراه کشورهای اروپایی عضو برجام حداقل از یک ماه پیش اجرای طرح موسوم به برنامه B یا طرح جایگزین برجام را آغاز کرده و به تدریج فشارها را بر ایران افزایش می دهند.
به گفته فرارو، مذاکرات برای احیای توافق هسته ای یا برجام به بن بست رسیده و شانس احیای برجام در دو سال آینده به شدت کاهش یافته است. تحولات هفته های اخیر نشان می دهد که کاخ سفید بی سر و صدا به سمت اجرای یک طرح جایگزین برای برجام حرکت کرده است.
قبل از اینکه وارد بحث طرح جایگزین شویم، ابتدا باید ببینیم این طرح شامل چه مواردی می شود. معمولاً وقتی طرح جایگزین برجام مطرح می شود، ذهن بسیاری از تحلیلگران به سرعت به سمت جنگ می رود. اما جنگ همچنان یک سناریوی بعید است و جایگزین برجام لزوماً یک جنگ نظامی نیست.
طرح جایگزین دولت بایدن برای مدیریت پرونده برجام شامل افزایش تصاعدی فشار اقتصادی و دیپلماتیک و ایجاد اجماع منطقه‌ای و غربی علیه ایران است. در حال حاضر بحث مکانیزم ماشه مطرح نیست، اما در آینده در صورت متشنج شدن شرایط، فعال شدن این مکانیسم دور از انتظار نیست. با این تعریف، طرح جایگزین برجام از چند هفته پیش وارد مرحله عملیاتی شد و بدون هیاهوی رسانه ای پیش می رود. اما نشانه های اجرای این طرح چیست؟
بارزترین نشانه های به ثمر نشستن طرح B، تلاش های بی سر و صدا دولت بایدن برای محدود کردن تعاملات مالی ایران با امارات، عراق و ترکیه – به ویژه ورود دلار – و اقدام مجدد دولت بایدن برای محدود کردن فروش نفت ایران است. به چین . .
بیش از یک ماه پیش، بانک فدرال رزرو نیویورک در اقدامی که عراقی ها را متعجب کرد، شرایط سختی را برای ورود دلار به عراق وضع کرد. در حالی که قبل از ورود دلار به بانک های عراق قوانین نسبتاً آسانی وجود داشت، آمریکایی ها به طور غیرمنتظره ای یک دروازه نصب کردند و فقط حواله هایی را تأیید کردند که مقصد آنها مشخص بود. این اقدام ورود دلار به بانک های عراق را به شدت محدود کرد و باعث آشفتگی ارز در عراق شد. زیرا بسیاری از درخواست های بانک های عراقی برای دریافت دلار آمریکا رد شد. بهانه آمریکا برای این کار جلوگیری از قاچاق دلار به ایران بود.
ماجرای دلار عراق هنوز فروکش نکرده بود که ایالات متحده یک مقام ارشد را به امارات فرستاد تا به امارات در مورد آنچه که عدم رعایت تحریم های مالی می خواند هشدار دهد. هنوز جزئیات سفر این کارمند مشخص نیست. اما رویترز گفت که این سفر مربوط به اجرای تحریم های ایران است.
همزمان، راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، یک هفته پیش اعلام کرد که آمریکا فشار بر چین را برای محدود کردن خرید نفت از ایران افزایش خواهد داد. راب مالی در تازه ترین اظهارنظر خود درباره ایران از «دیپلماسی» با ایران به طور کلی دفاع کرد، اما در عین حال اشاره کرد که دیپلماسی به برجام محدود نمی شود و اگر برجام به بن بست برسد، دیپلماسی ادامه خواهد داشت.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین در کنفرانس مطبوعاتی اخیر خود گفت که مذاکرات وین به بن بست رسیده است و غربی ها دیگر اراده سیاسی برای احیای برجام ندارند. این اظهارات در شرایطی بیان شد که بر اساس گزارش روزنامه فایننشال تایمز، اتحادیه اروپا با حمایت فرانسه و آلمان در حال بررسی روند قانونی قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه های تروریستی است. اقدامی که در صورت انجام آن آخرین امیدها برای احیای برجام را از بین خواهد برد. نابود خواهد کرد
فضای دیپلماتیک ایران و غرب به دلیل مجموعه ای از حوادث منطقه ای و فرامنطقه ای به سمت تنش پیش می رود. در چنین فضایی آمریکا وارد تب پیش از انتخابات شده و اروپا از زمستان بیرون می آید. علاوه بر این، در منطقه، اسرائیل درگیر تنش مزمن داخلی است و دولت افراطی نتانیاهو برای منحرف کردن توجهات از این وضعیت، سطح تنش را افزایش داده است. در همین حال، برجام تقریباً از فهرست اولویت‌های اکثر طرف‌ها حذف شده و به موضوعی فرعی تبدیل شده است. البته این بدان معنا نیست که موضوع مدیریت تنش با ایران دیگر برای غربی ها مهم نیست. برعکس، دولت بایدن احتمالاً سعی خواهد کرد از خارج شدن تنش ها از کنترل جلوگیری کند و در عین حال فشار بر ایران را به تدریج افزایش دهد.
به هر حال پنجره احیای برجام که در دو سال گذشته باز بوده تقریبا بسته شده است و به دلیل تحولات مختلف، برجام دیگر در اولویت کاخ سفید نیست. با این حال، در دو سال آینده، هنوز شانس کمی برای احیای توافق وجود خواهد داشت. اما باید به خاطر داشت که قاتل این معامله به صحنه بازگشته است و از آنجایی که هرگونه توافق با ایران دلیلی برای تشدید اختلافات سیاسی در واشنگتن است، احتمالا بایدن به مدیریت تنش ها و پایان دادن به توافق بسنده کند.