مشروح گفتگوی جماران و آیت الله محمدعلی ایازی در خصوص «ابر چالش های 1402 و راهکارها» است:
با تبریک فرا رسیدن ماه مبارک رمضان از دیدگاه حضرتعالی بزرگترین چالش پیش روی کشور در سال جدید چیست و راه حل آن چیست؟
رمضان ماه بهار قرآن است، امیدوارم همه بتوانیم از این ماه با فضیلت استفاده کنیم و محبت بیشتری به قرآن داشته باشیم.
مشکل اصلی و مهمی که کشور از آن رنج می برد شرایط اقتصادی و اجتماعی بود. ملت شریف و عزیز ایران سختی های تورم، گرانی، رکود و عدم شفافیت را در آینده مدیریت کشور می دانند و این مهم ترین چالش پیش روی مردم است. طبیعتاً وقتی چنین شرایطی برای اکثریت جامعه ما – به جز یک طبقه قوی و نادر – وجود داشته باشد، آثار و نتایج منفی زیادی از نظر فرهنگی و اعتقادی ایجاد می کند. وقتی ذهن مردم درگیر مشکلات است، طبیعتا فرصتی برای پرداختن به امور فرهنگی و دینی ندارند و مسائل دینی در سایه می ماند.
در آموزه های دینی ما می گویند «من لمداش لمدا لا» کسی که روزی ندارد قیامت ندارد. یا روایت «کاد الفقار عن یکون کفره» نشان می دهد که بین فقر و فقر و شکاف ایمان در جامعه ارتباط وجود دارد. از طرفی وقتی فقر در جامعه رایج باشد، مشکل ساز است، اما اگر احساس فقر ناشی از بی عدالتی باشد و کسانی که مسئولیت اداره جامعه را بر عهده دارند، به مسئله عدالت اجتماعی توجهی نداشته باشند و عدالت وجود نداشته باشد. به طور جدی برای آنها جای می دهد، مشکلی مضاعف برای مردم است و تأثیر بیشتری بر اخلاق و فرهنگ جامعه می گذارد.
اگر مردم فقر و بدبختی ناشی از مدعیان دین و دینداری را بدانند، زمینه دوری از دین و مبارزه با دین فراهم می شود.
اگر مردم بدانند، کسانی که در رأس کار هستند، می توانند از راه های معقول و با تجربه استفاده کنند و زمینه هایی را برای حل مشکلات ایجاد کنند، اما این مشکل اصلی و جدی آنها نیست یا افرادی را گماشته اند که توانایی حل معقول مشکلات را داشته باشند. تجربه، خشم و خشم مردم نسبت به حاکمان، دولت و ارتش که این مشکلات را از او می بینند بیشتر می شود. حال اگر مردم بدانند که فقر و بدبختی ناشی از کسانی است که ادعای دینداری هم می کنند، مشکل را بسیار بدتر می کند و دلیل می آورد که از دین دوری کنند، اما با دین مبارزه کنند.
به نظر شما در حوزه فرهنگ دینی با چه چالش هایی روبرو هستیم؟
ما چند موضوع در ارتباط با فرهنگ دینی داریم که بسیار مهم است. قرآن کریم به پیامبر (ص) دستور می دهد که «دعا به سبیل ربی بالحکمة و المؤضیة الحسنه» (ای رسول من! اگر می خواهی مردم را به سوی خدا دعوت کنی، حکمت راه است». ). حکمت نیز منطق و برهان و استدلال است. اما اگر عده ای این مسیر را طی نکنند و به جای استفاده از دلیل و شواهد و مطالبی که مردم را متقاعد کند، در حوزه فرهنگ دینی به روش های پوچ و غیرمنطقی مانند خواب، خرافات و امثال آن، طبیعتاً از مسیر، پایبند می شوند. که قرآن به پیامبر فرمود) می گوید که عقل را به کار نبردند و مردم قانع نشدند; زیرا در بسیاری از مواقع افراد به جای قانع شدن با روش منطقی، با تهدید، ارعاب یا روش هایی مواجه می شوند که به طور غیرمستقیم به دین آسیب می زند.
محافظت ضعیف برای تأثیر منفی کافی است
کسی که از زبان غیر علمی استفاده می کند تأثیر منفی بر جامعه می گذارد
اگر دولت از دانشمندان استفاده نکند یا به آنها شرایط و فرصت ندهد، نتیجه منفی خواهد داشت.
یک اصل جامعه شناسی وجود دارد که اگر می خواهید چیزی را نابود کنید، بد دفاع کنید. دفاع بد برای تاثیر منفی کافی است تا نتیجه مثبت. دلیل این چیست؟ دلیل این امر تنگ نظری است که در مدیریت اتفاق افتاده است، یعنی. اگر دولت نتواند از دانشمندان تحصیل کرده و جاافتاده استفاده کند و خود را به چارچوب های ایدئولوژیک همفکر خود محدود کند، طبیعتاً نمی تواند از دانشمندان استفاده کند. دانشمندانی که منطق، مخاطب، جامعه، زبان و چالش ها را می شناسند. اگر حکومت از دانشمندان استفاده نکند یا به آنها شرایط و فرصت بدهد، نتیجه منفی به جا می گذارد و چیزی که باید در تبلیغات دینی به کار گرفته شود، نتیجه معکوس خواهد داشت. فردی که از زبان غیر علمی استفاده می کند یا زبان مخاطب خود را نمی داند، تأثیر منفی بر جامعه می گذارد. البته این یک قاعده کلی نیست، در برخی موارد استثنا وجود دارد.
از این رو یکی از ضعف ها و چالش های جدی نظام فرهنگی ما این است که «علما صلب و جاهل شریف هستند» و از دانشمندان صحیح استفاده نمی شود، اما از افرادی که صلاحیت لازم را ندارند استفاده می شود. پس قطعاً تبلیغ دینی و ترویج فرهنگ دینی نه تنها نتیجه مطلوبی ندارد، بلکه نتیجه معکوس نیز دارد.
در حوزه حجاب روش ها ناهماهنگ و گاه متناقض است
در سایر کشورهای اسلامی که چنین قانونی ندارند، طبیعتاً افراد بیشتری به حجاب مشغول هستند
همانطور که از روش ها و ابزارهای خشونت آمیز برای تخریب معنویت دینی استفاده کرده ایم، نتیجه معکوس داشته ایم
به نظر می رسد یکی از چالش های پیش روی کشور همچنان مشکل حجاب و برخورد با این مقوله است. نظر شما در این مورد چیست؟
من بارها در نوشته‌ها، مقالات و مصاحبه‌هایم گفته‌ام که اولاً: در حوزه تعلیمات دینی اولویتی در بحث حجاب نمی‌بینم.
دوم: در زمینه حجاب روشها متناقض و گاه متناقض است. یعنی از یک طرف می توان کار فرهنگی کرد، اما اگر از روش های خشن و خشن استفاده کنیم، این همه کار فرهنگی را از بین می برد و خنثی می کند. بنابراین، این دو با هم سازگار نیستند. بگذریم که چیزی شبیه قانون وضع شده که کار فرهنگی را از بین می برد. مردم قانع نشدند و بحث حجاب را به یک موضوع سیاسی تبدیل کردند و حساسیت دولت، مخالفت خود را با بی حجابی اعلام کردند، در نتیجه امسال اگر با گرم شدن هوا بر این موضوع تاکید کنند، به جای این که تمرکز بر مسائل اساسی فرهنگی و هنگامی که دین رهبری می کند، در مواردی دخالت می کند که زمینه را برای قطبی شدن جامعه و ترویج خشونت فراهم می کند.
به نظر من اگر بخواهیم در مقوله های فرهنگی به ویژه فرهنگ دینی کار کنیم باید از روش هایی استفاده کنیم که زمینه های نشاط و علاقه را در مردم ایجاد کند.
از طرفی باید رتبه بندی و اولویت بندی کنیم و مسائل اخلاقی و معنوی را در اولویت قرار دهیم، در نتیجه اگر حساسیت ایجاد نکنیم و از روش های صحیح استفاده نکنیم، به ناچار علاقه به حجاب به آرامی رشد می کند، اما با روش هایی که در گرایش به موضوع حجاب نه تنها افزایش نمی یابد، بلکه اصل موضوع را از بین می برد. در سایر کشورهای اسلامی که چنین قانونی ندارند، طبیعتا افراد بیشتری به حجاب متعهد هستند، اما چون از روش ها و ابزارهای خشونت آمیز برای تخریب معنویت دینی استفاده کرده ایم، نتیجه معکوس داشته ایم.
اگر در پایان پریود هستید، آن را به عنوان یک پایان خوب بگویید.
رمضان ماه فرصت ها، به ویژه فرصت تبلیغات است. از روحانیون عزیز می خواهم که از این فرصت برای تبیین دین به روش حکمت و موعظه استفاده کنند و اگر جایی برای این دو نیست بهترین مناظره. وظیفه ما روحانیت تبیین و نشر دین است. تهدید و به کار بردن الفاظ تند هرگز کمکی به اعتلای دین نمی کند و وظیفه ما این است که بتوانیم مردم را با معارف دین آشنا کنیم همانطور که قرآن در مورد پیامبر (ص) می فرماید که او «بشیر و نذیر» بوده است. . ما هیچ تعهدی جز تحویل نداریم. روحانیون نباید جایگاه خود و سایر روحانیون را تخریب کنند، فکر نکنید وقتی از موضع قدرت صحبت می کنند، خشونت و تهدید نه تنها به خودشان، بلکه به کار سایر روحانیون هم آسیب می زند.