آیت الله سیدمصطفی محک داماد، رئیس گروه معارف اسلامی فرهنگستان علوم، درباره اهمیت توجه به این که فلسفه و کلام در راس علوم قرار دارند، گفت: در ایران ما تحت تأثیر جهل دینی هستیم. و در واقع هیچ شری بزرگتر از جهل مقدس نیست.» اگر جهل بر دین برتری پیدا کند، بلایی که در ایران شاهد آن هستیم رخ می دهد، حتی اگر کسی بخواهد ملحد شود، باید الهیات بداند.
رئیس گروه معارف اسلامی فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه حکمرانی موفق مبتنی بر علم است، گفت: اکنون می بینیم که دلار به عرش دنیا رسیده است. دلیلش این است که مدیریت علمی وجود ندارد و مشکل همین است.
آیت الله سیدمصطفی محک داماد در نشست علمی «دستاوردهای علمی و چالش های دستیابی به آن در نظام های سنجش و ارزیابی علم» که در فرهنگستان علوم برگزار شد، سؤالی را مطرح کردند. اما چه نوع دانشی در بین دانش های مختلف بهترین است؟
وی با بیان اینکه یکی از بحث های مهم در فلسفه، تقسیم علوم است، گفت: فرانسیس بیکن تقسیم بندی کرد اما در علم اصول ما نیز این بحث مطرح است. باید پاسخ داد که کدام دانش از همه معارف برتر و برتر است؟ حکمای ما حکمت و فلسفه را بهترین علم می دانستند.
رئیس گروه معارف اسلامی فرهنگستان علوم تصریح کرد: در تاریخ بشریت با وجود پیشرفت علم و فناوری، بشر به صلح دست نیافته و درگیر جنگ های بیشتر، خونریزی های بیشتر و ایجاد حمام خون دانش بوده است. این نشان دهنده وجود مشکل است. بنابراین برای سنجش دانش عالی نیز باید به معیاری توجه کنیم.
وی پیشنهاد کرد: بهترین دانش را به عنوان دانشی معرفی کنیم که بشریت را به سوی صلح، آرامش، انسانیت، احترام به حقوق دیگران و زندگی بهتر سوق دهد.
محقق داماد در خصوص کلام امام علی (ع) که علم ملک است گفت: معنای این کلمه این است که اگر علم پیدا کرد می تواند حکومت کند و اگر نیافت بر او حکومت می شود. فرانسیس بیکن تعبیر دیگری داشت و می گفت علم قدرت است.
وی ادامه داد: به نظر من ملا علی سلطان با علم خود است. وی با بیان اینکه هرکس می خواهد مدیریت کند، باید مدیریت علمی را بداند، گفت: مدیریت موفق مبتنی بر علم است. یعنی «باید» از این کلمه گرفته شده است، این کلمه وصف نیست. یعنی این طور باید باشد که علم سلطان جامعه باشد
این عضو فرهنگستان علوم با اشاره به وضعیت کنونی جامعه گفت: اکنون می بینیم که دلار بالا بر تخت سلطنت نشسته است و دو سوم ثروت معلمان ما به هدر رفته است. مدیریت علمی نیست و مشکل همین است.
وی درباره اهمیت توجه به این نکته که فلسفه و کلام بهترین دانش هستند، گفت: در ایران گرفتار جهل دینی هستیم و به راستی هیچ شری بزرگتر از جهل مقدس نیست. اگر جهل بر دین برتری پیدا کند، بلایی که در ایران شاهد آن هستیم رخ خواهد داد. حتی اگر کسی بخواهد ملحد شود، باید الهیات بداند.
حسن زاده: علم اگر مفیدتر باشد بهتر است
در این دیدار حسن زاده، رئیس ایرانداک در پاسخ به این سوال که بهترین دانش چیست؟، گفت: علم اگر مفیدتر باشد بهترین است. هر چیزی که بتواند مزایای بیشتری به همراه داشته باشد، مهم تر است. اما اگر بخواهیم عمل گرایانه تری به این موضوع بیندیشیم که بهترین علم چیست، باید با پاسخی نسبی به این سوال نگاه کنیم و شاید نتوان گفت کدام علم بهترین است.
وی با بیان اینکه امروز دنیا به سمت تاثیرگذاری رفته است، تصریح کرد: یک مدت می گفتند چقدر ورودی دارید و چقدر خروجی می گیرید؟ بعد دیدند نمره کافی نیست و گفتند چقدر نمره (موفقیت مهم) دارید. حالا می گویند دستاورد و نتیجه کافی نیست، تاثیرش چقدر است؟ جهان به سمت آنچه تاثیر علم است پیش می رود. بنابراین در کمال یک معرفت نیز باید بگوییم علم برتر است که تأثیر بیشتری دارد.
وی افزود: مثلاً رهایی از این آلودگی، تورم، ترافیک و این دعوا و جنجال برای ما مهمتر است. بنابراین این سوال را باید نسبی دید. اما عموماً پذیرفته شده است که فلسفه مهمترین چیز است. فلسفه مادر علوم است و همه علوم با چرایی آغاز می شوند که فلسفه برای ما توضیح می دهد.
حسن زاده در پاسخ به یکی از حاضران درباره رابطه تعالی و مرجعیت علمی گفت: بخشی از تعالی اقتدار است و اگر سازمانی عالی باشد بخشی از آن به مرجعیت آن مربوط می شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا در همه چیز می توان از یک کشور صحبت کرد، گفت: خیر، چنین امکانی وجود ندارد. اگر طرفی در یک شی ارجاع باشد، نمی تواند برای همیشه ارجاع باشد. ممکن است در طول زمان تغییر کند. این یک واقعیت است که کشورهایی بودند که زمانی منبع دانش بودند، اما امروز نیستند.
وی تصریح کرد: بنابراین این قدرت نمی تواند همه و هیچ باشد و نمی تواند دائمی باشد. ارجاع جزئی و نسبی است و وقت دارد.
رئیس ایرانداک در پاسخ به این سوال که آیا گزارش های ایرانداک خوانده می شود و در تصمیم گیری ها استفاده می شود یا خیر؟ وی گفت: ما معمولاً راه را نشان می دهیم، اما باید توجه داشت که علم حاکم نیست. ما کاستی ها و چالش ها را ذکر می کنیم، اما یک مدیر جواب می دهد و دیگری ممکن است نه. موضوع دیگری است. فکر می کنم البته شرایط نشان می دهد که ایراداتی وجود دارد و علم باید اعمال شود. برای اینکه علم مؤثر باشد، نیاز به اراده، زیرساخت، فرهنگ، همکاری و غیره است.
وی به اهمیت ایمان به علم اشاره کرد و گفت: لحظه مهم جامعه ایمان به علم است. ببینیم خارج از ساختمان دانشگاه علم قبول دارند یا خرافه؟ پس اگر علم ایمان اتفاق نیفتد، علم کمک هم نمی شود. یکی از وظایف یک موسسه علمی این است که نور ساطع کند و بگوید نور است. مسائل فرهنگی در این زمینه بسیار مهم است.