با گذشت 6 ماه از شروع محدودیت های اینترنت و فیلتر شدن آخرین سری اپلیکیشن های فعال در ایران، بازار فروش فیلتر و VPN نه تنها نسبت به گذشته داغ شده، بلکه با جهش شدید قیمت ها نیز مواجه شده است. . بیشتر این جهش قیمت ها ناشی از شوک نرخ دلار است، اما در کشوری که مصرف کنندگان تلاش مستمری برای دسترسی به اینترنت جهانی و رایگان دارند که سود بالای فروش فیلترها و VPN ها جیب آن است، مشخص نیست. رفتن به و چرا سایت های فروش فیلتر همچنان فعال هستند و محدودیتی برای گسترش آنها وجود ندارد؟
شرایط فروش فیلتر مسدود کننده با گذشت 6 ماه از قطعی و قطعی اینترنت پس از ناآرامی های سال گذشته، اکنون کار را به سمت فروش فیلتر مسدود کننده و VPN ویژه کوچک، بزرگ و رنگارنگ در فروش واحدهای تلفن همراه سوق داد. . بازاری که نه استاندارد، ضوابط، حساب و کتاب خاصی دارد و نه می توان آن را رصد و کنترل کرد. تقاضا در این بازار زیاد است و فروشندگان به راحتی می توانند مردم را اخراج کنند.
تاثیر مستقیم دلار بر افزایش قیمت فیلتر
به گفته فروشندگان فیلتر، در روزهایی که دلار در اوج است، هزینه خرید «هاست» و «وی پی ان» نیز افزایش یافته است.
اما قبل از حرکت صعودی دلار و تاثیر آن بر شبکه فروش فیلترها و در واقع قبل از یک دوره محدودیت شدید در اینترنت، بسیاری از سرورها و پروتکل های VPN مسدود شدند و به ناچار تولیدکنندگان VPN به سراغ خرید سرورهای جدید و گرانتر رفتند. آنها در واقع پروتکل های جدیدی را منتشر کردند و سرور VPN را با قیمت بالاتر ارائه کردند.
فروشندگان فیلتر که این روزها به صورت فعال در شبکه فروش موبایل حضور دارند می گویند برای عبور از فیلترینگ اینترنت ایران که هر روز سخت تر و پیچیده تر می شود. ما به سرورهای قدرتمندتری نیاز داریم و این باعث ایجاد هزینه برای کاربران شده است. البته کمبود سرور و هاست VPN در بازار به دلیل افزایش استفاده از VPN و نیاز شدید تجاری به VPN و VPS نیز در افزایش قیمت فیلترها موثر است.
زمانی کاربران برای نصب VPN در خارج از کشور به هر قیمتی هاست اشتراکی پیدا نمی کردند و شرکت های هاست و سرور کاملا اشباع شده بودند.
سرعت فیلتر چنده؟
گشت و گذار در سایت های فروش VPN به خوبی نشان می دهد. قیمت VPN در سال جدید با افزایش قیمت همراه است و سود بالایی را نصیب فروشندگان فیلتر می کند.
حدود 3 ماه پیش میانگین قیمت VPN با IP ثابت و حجم نامحدود برای یک کاربر 80 هزار تومان در ماه بود. قبض دو ماهه این فیلتر 130 هزار تومان و سه ماهه 200 هزار تومان بود و در حال حاضر قیمت قبض یک ماهه آن کمتر از 200 هزار تومان نیست.
اما یک فیلتر خوب و پرسرعت که قابل اعتماد است. اگر قبل از محدودیت اینترنت برای دو کاربر، ماهیانه 100 هزار تومان بود; امسال 150 هزار تومان به فروش می رسد.
وب سایت های بی شماری در فضای مجازی وجود دارند که به راحتی فیلتر می فروشند و به شبکه شتاب لینک می شوند. در یکی از این وب سایت ها قیمت VPN برای بسیاری از کاربران که سال گذشته 90 هزار تومان به صورت فصلی بود به حدود 440 هزار تومان رسیده است. در ضمن قیمت این VPN برای 6 ماه حدود 800 هزار تومان است.
در این بازار عجیب و غریب که معلوم نیست چه کسی آن را اداره می کند و هیچکس در مجموعه عریض و طویل دولت و مجلس به فکر آنها نیست، برخی VPN های یکساله بالای 1.5 میلیون تومان به فروش می رسند. عجیب است که کاربران برای آن بیش از حد هزینه می کنند فیلترها هزینه دارند. در واقع، کاربر باید هر قیمتی را برای VPN بپذیرد و بپردازد. زیرا با فضای اینترنتی فعلی که توسط شرکت ها و اپراتورهای خدمات اینترنتی شکل گرفته است، نمی تواند به واتس اپ و اینستاگرام و بازی های مورد نیازش هر روز متصل شود.
فروش رایگان فیلتر در واحدهای صنفی
بر اساس قانون جرایم یارانه ای، خرید و فروش فیلترشکن تخلف محسوب می شود. این در حالی است که مشاهدات میدانی نشان می دهد که سندیکاها اگرچه مجاز به فروش فیلتر نیستند، اما این کار را مخفیانه انجام می دهند.
یک فروشنده موبایل در بازار علاءالدین تهران می گوید؛ با شروع فیلترینگ واتس اپ و اینستاگرام و اعمال برخی محدودیت ها و قطعی اینترنت در ایران، فروش فیلترشکن چندین برابر شده است. او اضافه می کند که اگر روزی 5 فیلتر قبل از 30 شهریور فروختم. در حال حاضر روزانه 50 تا 100 VPN برای مشتریان نصب می کنیم و قیمت فیلترها نیز متناسب با نوسانات قیمت دلار روز به روز در حال افزایش است.
یکی دیگر از فروشندگان VPN در بازار می گوید: «قیمت VPN هیچ نرخ مصوبی ندارد و هر فروشنده می تواند هر فیلتر را با قیمت متفاوتی به صلاحدید خود عرضه کند.» این شخص می گوید اصل این است که قیمت فیلتر بر اساس تعیین می شود. در حجم و مدت آن، اما زمانی که بازار با افزایش تقاضا مواجه است و شما می خواهید روزانه 100 فیلتر بفروشید. بازار قیمت را تعیین می کند.
این فروشنده می گوید قیمت هر فیلتر قبل از محدودیت اینترنت ماهیانه 20000 تومان بوده است. در روزهای پایانی سال با قیمت 100 هزار تومان به بالا به فروش می رسد. الان این درصد زیر 130 هزار تومان نیست.
فروشنده ای از وضعیت فعلی می گوید: فروشنده ای VPN خود را روی یک سرور 30 هزار تومان می فروشد و فروشنده دیگری همان VPN را روی سرور دیگری به قیمت 130 هزار تومان می فروشد. حتی دیده می شود برخی از فروشندگان همان سرور را به قیمت 1.5 میلیون تومان می فروشند.
به گفته فروشندگان، چه مشتری مسکونی باشید و چه مشتری شرکتی و سازمانی؛ آیا می خواهید یک حساب کاربری برای یک یا چند نفر داشته باشید؟ آیا به یک VPN مشترک یا اختصاصی نیاز دارید؟ یا نه، همه اینها نقش مهمی در فرآیند خرید VPN دارند.
نگاه سلطه جویانه
عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات مهرماه سال گذشته در واکنش به جرم انگاری نشدن خرید و فروش فیلترشکن گفت: تلاش می شود تا استفاده از فیلترشکن علاوه بر غیرقانونی بودن، جرم محسوب شود.
وی در عین حال به مردم توصیه می کند: از فیلتر استفاده نکنند بلکه برای دستگاه هایی مانند موبایل، لپ تاپ و … از فیلتر استفاده کنند. منجر به آسیب پذیری های جدی خواهد شد و راه را برای نفوذ هکرها باز می کند. فروش فیلتر و کسب درآمد از آن غیرقانونی است اما جرم انگاری نمی شود و در حال حاضر تلاش می شود علاوه بر غیرقانونی بودن آن را نیز جرم انگاری کنند.
آذرماه سال گذشته وزیر ارتباطات در یک برنامه تلویزیونی در واکنش به موضوع قطع اینترنت گفت: این موضوع صحت ندارد و کندی اینترنت به دلیل استفاده از فیلتر توسط کاربران است.
اسفندماه سال گذشته روزنامه فرهیختگان در گزارشی حجم بازار فیلترهای نقدی ایران را حدود «16 هزار میلیارد تومان» در سال برآورد کرده بود. رقمی دو تا سه برابر درآمد عملیاتی شرکت مخابرات ایران که به دست حلقه وسیع دلالان و فعالان حوزه فیلترینگ می رسد.
بر اساس گزارش منتشر شده توسط شرکت آلمانی Statista، با استفاده از اطلاعات مجموعه Top10VPN، استفاده از فیلترها و VPN ها در اولین ماه پس از شروع فیلترینگ در ایران (مهر سال گذشته) حدود 3 هزار درصد افزایش یافته است. به گونه ای که برخی آمارها حکایت از سود 1000 میلیارد تومانی دلالان از فروش فیلترشکن در ایران دارد.
سرعت اینترنت
در ایران بر اساس گزارش سازمان جهانی مخابرات، سرعت بین المللی اینترنت 15.2 کیلوبیت بر ثانیه است. یعنی تعداد کل کاربران اینترنت ما در کل حجم اینترنت بین الملل این عدد است. این عدد در آرژانتین 41 است. به گفته کارشناسان این فاصله به دلیل فیلتر شدن است. از سوی دیگر، اگر دولت در تصاحب اینترنت بین المللی بخیل نباشد; بی شک شاخص رشد خواهد کرد.
رتبه بندی جهانی
بیش از شصت درصد از جمعیت جهان، یعنی. حدود 5.03 میلیارد نفر از اینترنت استفاده می کنند. اما سوال اینجاست که آیا همه شهروندان جهان دسترسی برابر و برابر به اینترنت دارند؟ بر اساس آخرین آمار منتشر شده برای سال 2023، رتبه ایران به هیچ وجه مطلوب نیست. بر اساس این داده ها، ایران در رده میانمار، ترکمنستان و امارات قرار دارد. البته ایران وضعیت مطلوب تری نسبت به چین و کره شمالی دارد، اما دلیل آن این است که دولت ایران هنوز دسترسی به تورنت ها و فیلترها را به طور کامل مسدود نکرده است. موضوعی که با وجود محدودیت های جدی پرسش هایی را ایجاد می کند.