روز جدید خروج از فضای سیاسی و دورنمای دولت رئیس جمهور حاکی از آن است که تهران گام بزرگی در جهت احیای برجام برداشته است. از سوی دیگر، طیف اپوزیسیون برجام در داخل کشور نیز در راستای حرکتی مشابه در خارج از کشور، تا آخرین لحظه به تلاش خود برای از بین بردن مذاکرات و عدم توافق ادامه می‌دهد. در این زمینه حتی خواهان استیضاح حسین امیرعبداللهیان به دلیل احیای برجام هستند.
نتایج فضای سیاسی و همچنین نظر دولت رئیس جمهور نشان می دهد که تهران گامی جدی در جهت احیای برجام برداشته است. از سوی دیگر، طیف اپوزیسیون برجام در داخل کشور نیز در راستای حرکتی مشابه در خارج از کشور، تا آخرین لحظه به تلاش خود برای از بین بردن مذاکرات و عدم توافق ادامه می‌دهد. در این زمینه حتی خواهان استیضاح حسین امیرعبداللهیان به دلیل احیای برجام هستند. علیرغم آنچه در 48 ساعت گذشته دیده و شنیده شده، نشان می دهد که تهران تصمیم خود را گرفته است. حشمت الله فلاحت پیشه در این خصوص در گفت وگو با ایسنا، اظهار کرد: در این دور از مذاکرات برای احیای برجام، مواضع طرف های مذاکره کننده نسبت به گذشته به یکدیگر نزدیک شده است. می توان گفت در یک سال و نیم اخیر مواضع کشورها چندان نزدیک نبوده است. مسائل مربوط به ایران و آژانس به گونه ای است که با عزم سیاسی و احیای برجام قابل حل است. در حال حاضر روند مذاکرات و تلاش برای احیای برجام به مرحله برگشت ناپذیری رسیده است. در این شرایط اسرائیل نمی تواند مانع از توافق شود و به نفع طرف های مذاکره است که این توافق هر چه زودتر امضا شود و پرونده بازی در این زمینه باقی نماند. علاوه بر توافق هسته ای، این فضای مثبتی که رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کشور در مجلس دهم به آن اشاره کرد، به مرز تمایل تهران برای اجرای فوری توافق تبادل زندانیان با آمریکا نیز رسیده است. این را ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه دیروز در پاسخ به سوالات خبرنگاران گفت.
جلسات معنی دار
روز گذشته شورای اسلامی جلسه خصوصی و مهمی در خصوص برجام داشت. بهارستان میزبان علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، حسین امیرعبدلاخیان وزیر امور خارجه، باقریکانی رئیس هیات مذاکره کننده و محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی بود. البته روز قبل (سه شنبه) کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز جلسه مشابهی را با حضور افراد مذکور برگزار کرد. شاید بتوان مهمترین نتیجه این دو دیدار را از زبان ابوالفضل عمویی شنید. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم در جمع خبرنگاران در خصوص جلسه غیرعلنی دیروز مجلس درباره مذاکرات هسته ای گفت: در مسیر توافق هستیم اما هنوز به توافق نرسیده ایم. اگرچه دور نیستیم، اما اگر اراده جدی وجود داشته باشد، خیلی سریع اتفاق می افتد.» عباس مقتدایی، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز درباره نتایج این جلسات گفت: «ایران تصمیم سیاسی خود را گرفته است و ایالات متحده است که باید تصمیم سیاسی خود را بگیرد، چه بخواهد منافع ملت ایران را به طور کامل بپذیرد و چه نخواهد ابتدا توافق را زیر پا بگذارد. محمدتقی نقدعلی، یکی دیگر از نمایندگان مجلس در تشریح جزئیات جلسه غیرعلنی روز گذشته گفت: در این جلسه برخی از مفاد پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا که در قالب درخواست اصلاحیه نامه نگاری بود، ارائه شد. ، به اختصار بیان شد که عمدتا حول محور این موضوع تحریم ها، ضمانت ها و تعاملات و مبادلات بانکی بود.
حاشیه جدیدی به نام جبران
طرح موضوع «غرامت» از جمله نکاتی بود که در 24 ساعت گذشته حواشی جدیدی را برای برجام ایجاد کرد. این ادعا پس از آن مطرح شد که سی‌ان‌ان به نقل از منابع آگاه اعلام کرد: ایران در صورت خروج مجدد از برجام، در مذاکرات لغو تحریم‌ها در وین از آمریکا غرامت خواسته است. در همین راستا، محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره کننده ایران، پیشتر به همین شبکه (سی ان ان) گفته بود: ایران به دنبال راه حل و تضمینی است تا در صورت خروج دولت بعدی آمریکا از توافق، بهایی پرداخت شود. اظهارات واکنش هایی را در پی داشت. از جمله توییت دیاکو حسینی، کارشناس ارشد سیاست بین‌الملل، که نوشت: «سی‌ان‌ان: ایران در صورت خروج آمریکا از برجام، خواهان غرامت است!» مشخص نیست که چگونه از کشور خارج‌کننده بخواهیم به بند غرامت پایبند باشد. سخت است باور کنیم که آنها این درگیری را ندیده اند. مگر اینکه درج غرامت در متن موافقتنامه مصرف داخلی را بپذیریم.
این مسائل باعث شد تا محمد مرندی دوباره شروع به توئیت کند. یکی از مشاوران تیم مذاکره کننده ایران در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: ایران می خواهد مطمئن شود که در صورت خروج رئیس جمهور فعلی یا آینده آمریکا از توافق، هزینه آن را آمریکا خواهد پرداخت. این بهترین راه برای محافظت از توافق است. اگر آمریکا در آینده مجبور به پرداخت هزینه نقض یا خروج از توافق نباشد، تاریخ تکرار خواهد شد.
آیا برجام همان برجام است؟
اگرچه دولت رئیس‌جمهور و جریان سیاسی و رسانه‌ای حامی آن می‌کوشند برجام فعلی با آنچه در دولت روحانی اتفاق افتاد تفاوت اساسی داشته باشد، غلامرضا تاجگردون در توییتی با هشتگ برجام و مجلس به نکته‌ای کلیدی اشاره کرد. ممکن است نشان دهنده شکست این تلاش ها باشد. نماینده گچاران در مجلس دهم نوشت: «موضوع اصلی؛ توافق قبلی در مجلس تصویب شد. آیا این برجام نباید در مجلس تصویب شود یا برجام است؟ نتیجه…» البته پیش از تاجگردون، حسین امیرعبداللهیان امروز دوشنبه گفت: «هفته گذشته در جمع نمایندگان حضور داشتم و برخی گفتند که پیش نویس توافقنامه را دیده اند و به آن ایراداتی دارند، من هم می گویم که اگر فردا توافق کنیم، اگر کسی بخواهد بررسی کند، حتماً ایراداتی در نگارش وجود دارد و این نقص به این دلیل است که طرف مقابل هم درخواست و ملاحظاتی دارد.» این جملات شاید تأییدی باشد بر این که این توافق دولت نه تنها به گفته کاهان، بلکه بسیار شکننده‌تر و ضعیف‌تر از برجام 2015 است. اما به دلیل منافع ملی، باید از هرگونه تلاش سیاسی و دیپلماتیک برای مذاکره، احیای برجام و رفع تحریم‌ها حمایت کرد. کشور دیگر برای دستیابی به این توافق شکننده به مدت 16 ماه زیان های جدی به کشور وارد کرد.