فائزه صدر: آلودگی هوا سایه گسترده ای بر شهرهای بزرگ کشور انداخته و سلامت شهروندان را به خطر انداخته و تعطیلی پی در پی کار، تحصیل و زندگی در شهرهای بزرگ را مختل کرده است. در این فصل در میان آلاینده های هوا، سوختن مازوت صنعتی، بنزین نامرغوب و 6.5 میلیون خودرو فرسوده در ردیف اول متهمان قرار دارند. ستاره صبح در گفت و گو با مرتضی بهروزی فر، کارشناس نفت و انرژی به بررسی این موضوع پرداخته است که در ادامه می خوانید:
با توجه به سهم بالای بنزین در میزان آلودگی هوا، چرا استاندارد تولید این محصول در پتروشیمی ها بازنگری نمی شود؟
بر اساس اصل 44 قانون اساسی، بخش پالایش و پتروشیمی به بخش خصوصی واگذار شد و قدرت بر بنزین از دست وزارت نفت خارج شد. امروز وزارت نفت هیچ اختیاری بر پالایشگاه ها ندارد. نه دستی در ساخت پالایشگاه های جدید دارد و نه حرفی برای بهینه سازی پالایشگاه های قدیمی. در عمل پتروشیمی ها ربطی به وزارت نفت ندارند. بنابراین اگر استاندارد بنزین پایین باشد، وزارت نفت در کنار مردم است و در نقش مطالبه گر است نه متولی. ما درگیر شرایطی هستیم که خصوصی سازی برای ما ایجاد کرد. به عنوان مثال تامین اجتماعی فلان پالایشگاه را خریداری کرده است و وزارت نفت نمی تواند این نهاد را برای سرمایه گذاری و تولید بنزین، گازوئیل یا سوخت بهتر تحت فشار بگذارد. زمانی که پالایشگاه زیر نظر وزارت نفت بود، وزارت نفت مسئول و پاسخگو بود و اختیار ساخت پالایشگاه را داشت و برای تولید و تحویل محصولات با کیفیت بهتر برنامه ریزی می کرد.
ما در زمان وزارت آقای زنگنه تجربه تولید بنزین یورو 5 را داشتیم، چرا همین مسیر را نرفتیم و به جای اینکه امروز خودروها با بنزین یورو 6 سوخت شوند، شاهد کاهش استاندارد سوخت خودروها هستیم؟
فراموش نکنیم که در زمان آقای زنگنه، پالایشگاه ستاره خلیج فارس به چرخه تولید پیوست و این اتفاق خوبی در زمینه تولید سوخت بود. تحریم تولید بنزین استاندارد به کشور لطمه زد. پس از تحریم‌ها در سال 98، با شیوع کرونا، مصرف سوخت و تقاضا برای پتروشیمی‌ها در کشور کاهش یافت. از سوی دیگر هر سال بر تعداد خودروها در کشور ما افزوده می شود و تقاضا برای بنزین از استاندارد جهانی بالاتر است. در خصوص کیفیت سوخت، با توجه به روند خصوصی سازی که مطرح شد، وزارت نفت می تواند در نقش ناظر باشد. اما امروز این زیر گروه فرصتی برای بهبود تولید ندارد.
تولید محصولات با استاندارد بالا نیاز به بهینه سازی دارد. در مورد نفت، انرژی و پتروشیمی به سرمایه گذاری خارجی و فناوری های بهینه سازی نیاز است.
وزارت نفت با تبعات تحریم مواجه است و می داند که در شرایط فعلی امکان بهینه سازی پتروشیمی و محصولات پتروشیمی وجود ندارد. نمی توانیم صنعت نفت را به خاطر سرمایه گذاری نکردن مقصر بدانیم؟ این صنعت اجازه سرمایه گذاری ندارد. اگر مشکل تحریم ها حل شود، امکان جذب سرمایه خارجی و واردات فناوری های روز، بهینه سازی پالایشگاه ها و بهبود کیفیت سوخت فراهم می شود.
نفس شهرها شمرده شده است و روایت شما برای حل مشکل رفع تحریم است، اما بر اساس شواهد به نظر نمی رسد که توافقی وجود داشته باشد. آیا احیای برجام و رفع تحریم ها تنها راه حل برای بهینه سازی سوخت پتروشیمی هاست؟
تا زمانی که تحریم ها برداشته نشود، اتفاق خاصی در صنعت پتروشیمی به خصوص در مورد بنزین نخواهد افتاد.
بهبود شرایط اقلیمی در شهرهای بزرگ می تواند از طریق توسعه حمل و نقل عمومی منجر به ایجاد شرایط بهتر شود. متولیان اصلی این برنامه شهرداری هایی هستند که درآمد کمی دارند. اگر از زمانی که او صحبت می کرد این کار را انجام می دادند، امروز بیشتر ناوگان حمل و نقل عمومی تجدید و توسعه می یافت.
در تهران و در حوزه حمل و نقل عمومی در این چند سال اتفاق خاصی نیفتاده است! این شهر پنج دهه است که دارای برنامه مترو بوده و بزرگترین و مهم ترین شهر کشور است. این یک شهر پایتخت است، اما عملاً رسیدن به مترو از هر نقطه شهر غیرممکن است.
وضعیت اتوبوس ها و تاکسی ها نیازی به بحث ندارد و هر شهروندی هر روز از مشکلات آگاه است.
از سوی دیگر طرح های اجرا شده برای جمع آوری خودروهای فرسوده ناموفق و رها شد. برای دقایقی در مرکز شهر وضعیت اسفناک خودروهای فرسوده را می بینید.
مهمتر از همه، ما رشد گلخانه ای صنعت خودرو را داریم. ما دو شرکت اجاره خودرو در کشور داریم که به صورت مجازی بازار خودرو را کنترل می کنند. ایران خودرو و سایپا خودرو استاندارد تولید نمی کنند و با واردات خودرو مخالف هستند.
همه این موارد از عوامل اصلی آلودگی هوا در شهرهای بزرگ هستند. تحریم ها در حال حاضر قابل حل نیست و نمی توان به وزارت نفت و پتروشیمی انتقاد کرد. تفسیر اصل 44 دست وزارت نفت را برای سرمایه گذاری بسته است.
توجه داشته باشید که تحریم های نفتی و شرایط کنونی کشور دست وزارت نفت را بسته است. درآمدهای نفتی اندک است و قابل انتقال نیست. دست دولت بسته است هر کاری در حوزه نفت و پتروشیمی نیاز به پول و ارز، سرمایه گذاری و انتقال فناوری دارد که تحریم در مقابل آن سد ایجاد کرده است.
با چنین دیدگاهی، محیط باید به دنبال فرصت های دیگری باشد. نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی در کشور طرحی دور از ذهن نیست. بله مشکل ارزی داریم اما می شود کاری کرد.
احیای برجام می تواند سطحی یا بی نظم باشد، البته در تجربه ما از برجام دیدیم که تضاد منافع وجود داشت و تحریم هم وجود داشت و گفته شد که ما باید با این کشور رابطه داشته باشیم و شما باید با این مملکت رابطه نداشته باش!
مدیریت رو به شرق است. از این منظر، تصویب برجام دردی را دوا نمی کند. مشکلات صنعت نفت زمانی حل می شود که با غرب تعامل سازنده و سودآور داشته باشیم. صنعت نفت شرقی و غربی نیست، جهانی است. کشوری که درآمد اصلی آن نفت است نمی تواند نفت خود را بفروشد و یک طرفه اداره شود.
برجام قطعا اولین گام و شرط ضروری است، اما کافی نیست. ما باید دیدگاه خود را نسبت به غرب اصلاح کنیم و با همه کشورهای جهان تعامل داشته باشیم و روابط خارجی خود را متعادل کنیم.