سفر پادشاه عمان به تهران گمانه زنی ها در مورد مذاکره و توافق ایران و آمریکا را برانگیخته است. این گمانه زنی زمانی شدت گرفت که زندانیان دارای تابعیت مضاعف بین ایران و غرب مبادله شدند. در همین راستا منابع خبری از مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در عمان خبر دادند. البته این خبر از سوی ایران و آمریکا تکذیب شد. به نظر می رسد امکان توافق یا تفاهم موقت ایران و آمریکا در شرایط کنونی غیرممکن باشد. ستاره صبح در همین رابطه با جاوید قربان اوگلی دیپلمات سابق گفت وگویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:
آیا فکر می کنید نشانه هایی از توافق احتمالی وجود دارد؟
با توجه به آخرین سخنان رهبری و برخی دیگر از مسئولان وزارت امور خارجه، به نظر می رسد برای موافقت با اصول مقرر چراغ سبز نشان داده شده است، اما سوال اینجاست که آیا امروز شرایط توافق وجود دارد یا خیر؟ به نظر نمی رسد ایران در شرایطی قرار داشته باشد که غرب آمادگی موافقت یا احیای توافقنامه 2015 را داشته باشد، عدم بازگرداندن برجام به این معنا نیست که نمی توان با غرب به توافق رسید، اما احتمال توافقات دیگر وجود دارد. که نشانه های آن آشکار می شود. همانطور که تایید شد، عراق ۲.۷ میلیارد دلار منابع ارزی آزاد کرده و احتمال آزادسازی منابع بلوکه شده ایران به گوش می رسد. البته محتوای مذاکرات تنها به مسائل هسته ای و آزادسازی پول های بلوکه شده محدود نمی شود چرا که در این مذاکرات مبادله دو تابعیتی نیز مطرح شد. در مجموع می توان گفت که فضا چندان منفی نیست و این امید وجود دارد که ایران با غرب و آژانس همکاری کند. آنچه امروز در حوزه هسته ای مطرح است، توافق ایران و آمریکاست که آمریکایی ها با اعراب و اروپایی ها مذاکره کردند. ظاهرا گفتگوی مکرون و رئیسی نیز در همین رابطه تعبیر می شود. البته بحث احیای برجام نیست، اما فکر می‌کنم یک نوع توافق توقف در برابر توقف وجود دارد.
به نظر شما چه عواملی آمریکا را به دنبال توافق یا تفاهم با ایران سوق می دهد؟
آنچه ایران و غرب ترویج می کنند، یک توافق جدید و موقت است. همه می دانند که یک سری تعاملات آشکار و پنهان صورت گرفت. دولت بایدن به یک دستاورد سیاست خارجی نیاز دارد که بر دو حوزه متمرکز باشد. اولین مورد آزادی زندانیان آمریکایی در ایران است. برخی کشورها اسیران خود را گرفته اند، اما آمریکا در این زمینه موفقیت چندانی نداشته است. نکته دوم که اهمیت بیشتری دارد، مربوط به فعالیت های هسته ای ایران است. برای واشنگتن، مهم است که ایران غنی سازی 60 درصدی را گسترش ندهد.
بر اساس برجام، آمریکا زمان فرار هسته‌ای یک ساله خود را برنامه‌ریزی کرده است که اکنون به چند هفته رسیده است. برای افزایش این زمان، آمریکا باید امتیازاتی از جمله آزاد کردن برخی از منابع ارزی ایران را در ازای توقف غنی‌سازی ایران بدهد. واشنگتن همچنین چشم خود را بر فروش غیرقانونی نفت ایران می بندد.
به نظر شما چه موانعی بر سر راه احیای برجام وجود دارد؟
به نظر می رسد آمریکا تحت فشار افکار عمومی جهان و اروپا به دلایلی از جمله مشکلات داخلی ایران به دنبال احیای برجام نیست. حل چنین مشکلاتی نیازمند مذاکرات رو در رو است. موضوع جنگ اوکراین در کنار فشارهای ایرانیان خارج از کشور، امکان مذاکره را نیز مسدود کرد. آمریکا استدلال می کند که ایران در موقعیت ضعیفی قرار دارد، بنابراین نیازی به مذاکره نیست. توافق احتمالی برای کاهش قدرت هسته ای ایران و آزادی زندانیان برای کمپین های انتخاباتی بایدن نیز در دست انجام است. من بارها گفته ام که اگر معامله ای انجام شود و منابع ایران آزاد شود و بار از روی دوش مردم برداشته شود، نتیجه نهایی لازم حاصل نمی شود. زیرا ایالات متحده به شدت بر پول آزاد شده ایران برای صرف غذا و دارو و بدهی های جمهوری اسلامی نظارت دارد. این پول هم به صورت اسکان است، اسکان بیمار را دوا نمی کند، بلکه دردهای لحظه ای را قطع می کند. ایران باید بیماری اقتصادی کشور را با یک شوک حل کند. این شوک مشکلات غرب را حل می کند. موضوع هسته ای باید حل شود وگرنه هیچ اتفاقی نمی افتد. برنامه توسعه امارات و عربستان نمونه خوبی است، ایران در حوزه نفت به کشور درجه دو تبدیل شده است، اگر تهران مجوز صادرات داشته باشد به دلیل عدم سرمایه گذاری امکان افزایش تولید و صادرات وجود ندارد. کشوری که به 200 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد، قطعا مشکلاتش به سرعت حل نمی شود. در غیر این صورت هرگونه توافقی به نتیجه بلندمدت منجر نخواهد شد.