روز جدید : پس از مرگ مهسا امینی در شهریور 1401 و آغاز اعتراضات در نقاط مختلف کشور، نشانه هایی از بی قراری، بی خوابی، یأس و حتی بازگشت برخی نابسامانی ها و ناراحتی های عمیق روحی در برخی از شهروندان به چشم می خورد.
روزنامه همامیهن در گزارشی تفصیلی به دو دلیل اصلی شیوع اختلالات روانی این روزها، تجربه حضور در تظاهرات و آسیب خواندن اخبار ناگوار پرداخته است.به نوشته این روزنامه، عمده ترین دلایل بروز اختلالات در روزهای اخیر عبارتند از: : پس از درگذشت مهسا امینی و آغاز اعتراض در نقاط مختلف کشور نشانه هایی از اضطراب، بی خوابی، ناامیدی و حتی بازگشت برخی نابسامانی ها و ناراحتی های عمیق روحی در برخی از شهروندان مشاهده می شود.
انجمن روانشناسی ایران در مهرماه امسال دستورالعملی را با عنوان «مشاوره روانشناسی تلفنی یا آنلاین با افراد آسیب دیده از استرس و تروما» منتشر کرد. دستورالعملی که حرف روانشناسان و روانپزشکان را تایید می کند. در ابتدای این دستورالعمل تاکید شده است: «ایرانی‌ها پس از گذراندن تجربه کرونا، مبارزه با فشار تحریم‌ها، به دلیل اتفاقات اجتماعی اخیر در شرایطی قرار می‌گیرند که هر روز بیشتر از گذشته با احساسات منفی و استرس مواجه می‌شوند. بر اساس مدل استرس-آسیب پذیری، افرادی که مستعد مشکلات روانی هستند، بیشتر دچار مشکلات و بیماری های روانی می شوند و یا مشکلات روانی آنها در شرایط استرس بالا افزایش می یابد. نیاز به مداخله تجربیات و حوادث آزاردهنده ای که می تواند منجر به آسیب های روحی، جسمی و روانی جدی شود.
محمودرضا تخیری یکی از آن روانشناسان داوطلبی است که از مهرماه تاکنون مشتریان تلفنی زیادی با اضطراب دست و پنجه نرم می کند. وی درباره مشاهدات خود به روزنامه هممهن گفت: این روزها مشتریان من بیشتر دچار اضطراب می شوند. می‌توانم بگویم آنچه این روزها در مشتریان جدیدم وجود دارد، غلبه حملات اضطرابی و اضطرابی و حملات پانیک است.» این روانشناس درباره ریشه‌های این اضطراب می‌گوید: «اختلالات روانی معمولاً زمانی خود را نشان می‌دهد که فرد در شرایط بحرانی و در شرایط بحرانی قرار دارد. همان زمان در یکی از زمینه های روحی خود بنیان ضعیفی دارد، فرض کنید همان اضطراب و حملات هراس در کسانی مشاهده می شود که بی سابقه و ناگهانی بوده اند، پس شاید بتوان آن را به شرایط اجتماعی مرتبط دانست که کشور را درگیر کرده است. در بین مشتریان سابق طاهری افرادی هستند که در دو ماه اخیر وضعیت روحی آنها بدتر شده است.
محمدامین چلک یکی دیگر از روانشناسان است که نامش در لیست داوطلبان ارائه مشاوره رایگان به افراد تحت استرس و ضربه روانی است. چالاک همچنین درباره مشاهداتش به روزنامه «همه مهان» گفت: «کسانی که با من تماس گرفتند دچار ضربه روحی و استرس پس از سانحه بودند، یعنی دچار استرس پس از سانحه بودند. PTSD معمولا در افرادی که در موقعیت های خطرناک و نزدیک به مرگ قرار دارند رخ می دهد. چالک می گوید در روزهای اخیر پنج نفر با او تماس گرفتند که دو نفر از آنها در اعتراضات خیابانی شرکت کردند: سه نفر دیگر پس از خواندن خبر دچار عوارض شدند. این روانشناس می گوید در بین مراجعان قبلی اش افرادی بوده اند که تحت تاثیر اتفاقات اخیر قرار گرفته اند، حال روحی شان بدتر شده و یا حتی افسردگی شان برگشته است.
علیرضا شریفی یزدی، روانشناس اجتماعی در گفت وگو با روزنامه همه میهن، ماجرا را از زاویه ای متفاوت می سنجد. وی با اذعان به اینکه امروزه اضطراب، حملات پانیک، افسردگی و حتی افکار مرگ بیشتر در بین مردم رایج است (بعضی از مردم می خواهند بمیرند و برخی دیگر از مرگ برای عزیزان خود می ترسند)، معتقد است که این اضطراب اجتماعی که امروزه می توان آن را بسیار مشاهده کرد. شباهت هایی با وضعیت پس از سال 1367 دارد، با این تفاوت که امروزه شدت آن نسبت به قبل متفاوت است.
امیرحسین جلالی نادوشن: گروه های آسیب پذیر زیادی هستند که نیاز به کمک دارند. دستگیرشدگان اکثراً افراد عادی هستند که هیچ تجربه ای در این موقعیت ندارند و قطعاً به کمک نیاز دارند یا دانش آموزان مدرسه یا دانش آموزانی هستند که طبق آمار درگیر شده اند. این یک تجربه آسیب زا است و لیست ادامه دارد
یک روانپزشک که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، مختصات بیماران و مراجعان خود را به صورت موردی توضیح داد: «من یک مشتری 20 ساله در یک کشور خارجی دارم که حتی نمی‌کند. فارسی صحبت کن خب فقط اسم ایرانی داره حتی مادرش. او هم ایرانی نیست، من به صورت آنلاین با او ملاقات کردم، وضعیتش خیلی گیج شده بود.»
روانپزشک دیگری معتقد است که ضربه گیر جامعه در شرایط کنونی خانواده، آموزش و پرورش، دانشگاه، سازمان های مردم نهاد و به طور کلی جامعه مدنی است: «اما نقش نهادهای جامعه مدنی در بهبود جامعه ضعیف است، زیرا روند تضعیف آنها در حال شکل گیری است. اکنون گروه های آسیب پذیر زیادی وجود دارند که به کمک نیاز دارند. دستگیرشدگان اکثراً افراد عادی هستند که هیچ تجربه ای در این موقعیت ندارند و قطعاً به کمک نیاز دارند یا دانش آموزان مدرسه یا دانش آموزانی هستند که طبق آمار درگیر شده اند. این یک تجربه آسیب زا است و لیست ادامه دارد. سوال این است که چه نهادی مسئول رسیدگی به این وضعیت است چرا که بخشنامه یا اطلاعیه ای برای آمادگی ندیده ایم اما در مورد کرونا چنین آمادگی وجود داشت. حالا می توانید بگویید این یک وضعیت سیاسی است و یک عده معترض هستند. اما مسئله درمان و شفا ضروری است. «بیشتر خدماتی که این روزها ارائه می شود داوطلبانه است، اما کافی نیست.
همه این صحبت‌ها و نگرانی‌ها زمانی معنا پیدا می‌کند که در مقایسه با آمار، آخرین بررسی‌ها در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که شیوع ۲۳.۶ درصدی اختلالات روانی در کشور وجود دارد که ۸۸ درصد آن مربوط به تهران است.