روسیه و ایران و میز ملاقاتی که گویای همه چیز بود

سفر ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به مسکو یک دستاورد بزرگ برای وزیر امور خارجه بود. اما در واقع او دستاورد کمی داشت. به این ترتیب رئیس جمهور با آرزوی امضای یک قرارداد استراتژیک 20 ساله به این کشور سفر کرد. اما او دست خالی برگشت.

آنچه در این سفر مورد توجه قرار نگرفت این بود که رئیس جمهور پوتین بزرگترین میز کرملین را برای این دیدار انتخاب کرد. طول میز حدود چهار متر بود و پوتین بیشترین مسافت را در تمام گفتگوهای خود با سران کشورها ثبت کرد. این فاصله اجتماعی بیش از حد نشان دهنده فاصله سیاسی و احساس ناخوشایند دیدار با رئیس جمهور ایران است. پوتین دقیقا می داند که چه کاری انجام دهد. زمانی که این دیدار رسمی از تلویزیون پخش شد، سعی کرد نظر خود را در مورد میهمان و رابطه ناامیدکننده اش با ایران بیان کند.

جدای از تمدید خود به خود توافقنامه 12 مارس 2001 که بین محمد خاتمی رئیس جمهور سابق و ولادیمیر پوتین امضا شد، تهران منابع لازم برای امضای قرارداد جدید را ندارد.

رئیسی برای درخواست زیردریایی های کلاس کیلو، تانک های T-72، بالگردها و سیستم های ضد تانک، پدافند S400 و جنگنده های سوخو 35 به سفر رفت. اما او حتی با وعده آنها برنگشت. دلیل آن این است که ایران دارایی‌هایی ندارد که ارزش معاملاتی بیش از 10 میلیارد دلار را فراهم کند. این جنگنده‌ها و سامانه‌های دفاعی جدید روسیه را نیز در تقابل مستقیم با دیگر متحدانی قرار می‌دهد که برای روسیه قابل اعتمادتر از ایران هستند.

مسکو همچنان به درخواست میلیاردها دلار از ایران برای ساخت نیروگاه بوشهر و پروژه‌های دیگر ادامه می‌دهد، اما همچنان یکی از رهبران به پیشنهاد ساخت نیروگاه هسته‌ای دیگر رفت. پاسخ احتمالی این بود: “بدهی اول را پرداخت کنید تا بتوانیم دومی را برای شما بسازیم.”

اعتماد بیش از حد تهران همچنین او را بر آن داشت تا در مورد بازسازی سوریه، روابط با افغانستان، سیستم امنیتی در قفقاز جنوبی و پیامی مبنی بر اینکه ایران راهی برای محدود کردن نفوذ فزاینده ترکیه در آذربایجان و ترکمنستان می‌خواهد بحث کند. این طرح توسط مسکو مورد بررسی قرار گرفت تا جایی که اگر توده بزرگتری در کرملین وجود داشت، رئیس جمهور پوتین از نشستن در پشت آن با مهمانان خود دریغ نمی کرد.

روسیه ایران را بیشتر به عنوان یک خار در چشم خود می بیند تا یک متحد یا دوست. به عنوان مثال، در سوریه، ایران نه تنها چیزی برای بازسازی ندارد، بلکه ادامه حضور نیروهای تحت حمایت ایران و گروه های مسلح در این کشور مانع از تامین مالی دیگران می شود.

ایران به عنوان کشور مخرب کنونی ابتکار روسیه برای تامین امنیت مشترک در خلیج فارس را رد کرده است. ولادیمیر پوتین می‌داند که نمی‌تواند تضمین کند که تهران به قول خود عمل می‌کند یا به آنچه امضا می‌کند احترام می‌گذارد.

پوتین همچنین می داند که چگونه پیام بفرستد. رئیسی در این سفر نماینده شخصی خود را به سوریه برای دیدار با مقامات ارشد سعودی به ریاض فرستاد. او به مهمان گفت: “دوستانی که می توان به آنها اعتماد کرد مانند کسانی نیستند که به آنچه می گویند عمل نمی کنند، بلکه کارهایی را انجام می دهند که در مورد آنها صحبت نمی کنند.”

رئیسی برای بیان خواسته ها و خواسته های خود به مسکو رفت. اما از نظر مسکو، این موضوع بی اهمیت به نظر می رسید. جدول استفاده شده در جلسه همه چیز را فهرست کرده است.