بررسی نمایندگان مجلس در برنامه هفتم توسعه; برنامه ای که تاکید دارد خانم ها بیشتر در خانه بمانند تا از ازدواج و زایمان منحرف نشوند. زهرا کریمی، تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: در این برنامه مسائل خانواده و جمعیت آنقدر رشد کرده که زنان زیر بار این مسائل له می شوند.
در برنامه هفتم توسعه نیز مانند برنامه قبل بیشترین تاکید بر ازدواج و تولد فرزند بود. نقشه ای که این برنامه ها برای اشتغال زنان ترسیم کرده اند، نه تنها شکاف جنسیتی را کاهش می دهد، بلکه شکاف را بیشتر می کند. نشان می دهد که میزان مشارکت اقتصادی زنان از 17.4 درصد در سال 97 به 13.3 درصد در زمستان سال گذشته رسیده است. در عین حال، سهم آنها از اشتغال در بخش تجارت خرده فروشی افزایش یافته است. این به معنای کار ناپایدار با ارزش افزوده کم است.
اصل برنامه هفتم این است که خانم ها بیشتر در خانه بمانند تا از ازدواج و زایمان دور نمانند. اگر هر نهاد و وزارتخانه ای بخواهد برای بهبود وضعیت اشتغال کاری انجام دهد، شرط دارد! شرط این است که ابتدا نهاد خانواده را در نظر بگیرند. سوال مهم این است که اگر قرار است ازدواج و فرزندآوری افزایش یابد چرا فرصت کار و نقش آفرینی در اقتصاد از زنان گرفته می شود؟ آیا این تنها وظیفه زنان است؟
به نظر می رسد زنان قربانی اصلی این نقشه های بزرگ شده اند. در عین حال بار هزینه های زندگی بیشتر بر دوش مردان می افتد. بررسی برنامه هفتم و نظرات کارشناسان نشان می دهد که نه وضعیت اقتصادی زنان و مردان را بهبود می بخشد و نه توسعه اقتصاد کشور را نشان می دهد.
در بند پ ماده 80 لایحه برنامه هفتم آمده است: به منظور تقویت نهاد خانواده، رفع موانع رشد و شکوفایی زنان و حمایت از رشد جمعیت؛ وزارت کار موظف است برنامه اشتغال زنان را با رعایت نقش آنان در خانواده حداکثر تا پایان سال اول برنامه تدوین کند. به عبارت دیگر، ارتقای اشتغال زنان به وضعیت تأهل بستگی دارد.
در ماده 6 این برنامه بیشترین تاکید بر مشاغل خانگی است و وام های ارزان قیمت نیز برای ترویج این کسب و کار است.
زنان برای افزایش جمعیت له می شوند
زهرا کریمی، تحلیلگر مسائل اقتصادی در نشست زنان و مشارکت اقتصادی ایران؛ «فرصت ها و چالش ها از چشم انداز برنامه هفتم» که هفته گذشته برگزار شد به بررسی وضعیت زنان در بازار کار و برنامه هفتم توسعه پرداخت.
بیشتر بخوانید: بودجه همسان سازی بازنشستگان کشوری چقدر است؟
او گفت: «در این فصل، مسائل خانوادگی و جمعیتی آنقدر زیاد شده که زنان زیر بار این مسائل له شده اند. در این برنامه نسبت آموزش الگوهای انتخاب همسر و ترویج ازدواج 100 به 1000 نفر و ارتقای مهارت های حرفه ای بانوان 10 به 1000 نفر است. در واقع نشان دهنده اهمیت موضوعات در برنامه هفتم است.
در بخشی دیگر از این نشست حسین راغوفر استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا با بیان اینکه برنامه هفتم فاجعه بود و در بین برنامه های قبل و بعد از انقلاب 57 ضعیف ترین برنامه محسوب می شد، گفت: برنامه هفتم یک فاجعه است.
اشتغال زنان در بخش های مختلف بازار کار ایران
آگهی از تجارت نیوز
جایگاه زنان در بازار کار؛ دور اول
زهرا کریمی، تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره وضعیت زنان در بازار کار ایران گفت: بازار کار ایران را می توان به سه مرحله مهم تقسیم کرد. سال های 85 تا 90 دوران رونق نفت بود. در این دوره درآمدهای نفتی بسیار بالا بود و واردات به سرعت در حال رشد بود.
وی ادامه می دهد: در این مدت فرصت های شغلی زیادی از دست رفت. برای مثال، اگر زنان در کارخانه های پوشاک کار کنند، بیکار می شوند. چون این تولیدات تبدیل به مغازه وارداتی شدند. در این مدت شاهد رشد اقتصادی بدون رشد اشتغال بودیم. اگر شغلی ایجاد شد، از بین رفت.»
دوره دوم و سوم؛ ظهور و سقوط زنان در بازار کار
دانشیار اقتصاد دانشگاه مازندران ادامه داد: سال های 90 تا 95 نیز دوره اشتغال بدون رشد اقتصادی چشمگیر بود. در این مدت شاهد افزایش جمعیت فعال و نرخ مشارکت بوده ایم. مردم به بازار کار رفتند و هر کاری که ممکن بود انجام دادند. حضور خانم ها هم بیشتر بود.
کریمی توضیح می‌دهد: «در دوره اخیر از سال 96 تا 1400، میزان مشارکت زنان در بازار کار کاهش شدیدی داشته است. اوج مشارکت زنان در سال 1997 و قبل از خروج آمریکا از برجام بود. جمعیت فعال زنان در سال 1376 حدود چهار میلیون و 325 هزار نفر بوده است. پس از خروج آمریکا از برجام و شیوع ویروس کرونا، جمعیت فعال زنان کاهش یافت و به حدود سه میلیون و 658 هزار نفر رسید.
بیشتر بخوانید: آب 3000 مشترک تهران را قطع کردند
وی گفت: به آمار سال گذشته نگاه کنید. آمارها نشان می دهد که دولت از خوب بودن بازار کار بسیار خوشحال است. تا زمانی که جمعیت فعال زنان به دوران قبل از کرونا برگردد.»
بیکاری فارغ التحصیلان غیر ماهر
نکته مهم دیگر در بازار کار، سطح تحصیلات و مهارت ها و میزان تقاضای این گروه ها است. به عبارت دیگر، بازار ظرفیت یکسانی برای افراد با مهارت های تخصصی و افراد تحصیل کرده بدون مهارت ندارد.
کریمی گفت: وضعیت بازار کار یکنواخت نیست. بازار کار متفاوتی برای افراد بی سواد و بی سواد، متخصصان و بسیاری با تحصیلات پایه وجود دارد.
وی ادامه داد: عموماً در بازار کار ایران تقاضا برای نیروی کار غیر ماهر و ممتاز بیشتر از عرضه است. مشکل اصلی گروه متوسط، فارغ التحصیلان هستند. این افراد دانش خاصی ندارند.»
زنان تحصیل کرده در بازار کار
کریمی در این دیدار گفت: نگاهی به آمار نشان می دهد که جمعیت بی سوادان و نرخ بیکاری کاهش یافته است. در سال 1400 نرخ بیکاری زنان بی سواد یک درصد بود. مثلاً امکان استخدام این افراد در کارهای خدماتی وجود دارد. وضعیت زنان کم سواد تقریباً اینگونه است. یعنی هم تعدادشان کم شده و هم بیکاری این افراد».
او ادامه داد: «این در مورد زنان با تحصیلات عالی صدق نمی کند. جمعیت زنان دارای تحصیلات عالی در سال 1400 نسبت به سال 95 حدود یک میلیون نفر افزایش یافت اما جمعیت فعال آنها تغییری نکرد. تعداد زنان شاغل تحصیل کرده تغییر قابل توجهی ندارد.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: میزان مشارکت زنان با تحصیلات عالی در سال 95 حدود 40 درصد بوده اما اکنون به حدود 33 درصد رسیده است. اگرچه نرخ بیکاری در دهه 1400 کاهش یافت، اما دلیل آن را می توان در کاهش نرخ مشارکت دانست.
بیشتر بخوانید: ماجرای آتش سوزی کارخانه های جاده دماوند چیست؟
افزایش اشتغال زنان در مشاغل خدماتی
بررسی آمارها می تواند این سوال را روشن کند که وضعیت کار زنان چه شده است. در واقع، زنان جذب مشاغل کم ارزش و با دستمزد کمتری مانند کارهای خدماتی و تجارت تجاری شده اند.
برای تحلیل بهتر، اشتغال در بخش های کشاورزی، صنعت، خدمات، تجارت خرده فروشی، آموزش و بهداشت مورد بررسی قرار می گیرد. همانطور که این آمار نشان می دهد، اشتغال زنان در بخش خرده فروشی به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
بر اساس گزارش بازار کار زنان زهرا کریمی، سهم زنان در بخش خرده فروشی در سال 1400 نسبت به سال 85 تقریباً دو برابر شده است. در بخش خدمات، اشتغال زنان 20 درصد افزایش یافته است. اشتغال زنان در بخش بهداشت و درمان نیز افزایش یافته است. اما نکته مهم دیگر این است که سهم زنان در آموزش و کشاورزی کاهش یافته است.
نگرانی جمعی برای آینده اقتصادی
کریمی در بخشی دیگر از این دیدار وضعیت سرمایه گذاری و آینده بازار کار در ایران را مورد بررسی قرار داد. وی گفت: یکی از نگران کننده ترین مسائلی که بر وضعیت فعلی و آینده تأثیرگذار است، سرمایه گذاری است. وقتی کسب و کارها سرمایه گذاری می کنند، کالاها و خدمات خریداری می شود و رونق ایجاد می شود. بنابراین وقتی سرمایه گذاری نباشد، اقتصاد وارد رکود می شود.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: در عین حال این سرمایه گذاری است که ظرفیت تولید را در آینده تعیین می کند. کاهش سرمایه گذاری در زمان حال به معنای محدودیت ظرفیت های تولید و اشتغال در آینده نیز هست.
با این حساب و با توجه به شرایط فعلی، چشم انداز بهبود بازار کار چندان روشن نیست. به خصوص که فیلترینگ و throttling اینترنت کار را برای کسب و کارهای اینترنتی دشوار می کند.
کریمی گفت: یکی از مشکلات جدی که با آن روبرو هستیم آینده است و چه اتفاقی خواهد افتاد؟ با توجه به وضعیت تورم و کسری بودجه، اگر با این دستور پیش برویم، شرایط بسیار خطرناک می شود.