سنت های شیرین یک شب و هزار خاطره از جنوب شرقی ترین نقطه ایران/از چاک چاکر بلوچستان تا شاهنامه های سیستان

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا ؛ به مناسبت فرا رسیدن طولانی ترین شب سال «یلدا» به منظور پاسداشت سنت ها و آیین های دیرینه مردم سیستان و بلوچستان، میزگردی در تحریریه خبر عصرهون با حضور مجتبی سعادتیان معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان و ‘رضا کیها آریا مدیر موزه منطقه جنوب شرق کشور’.


میتبی سعادتیان معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه یلدا یک سنت دیرینه است اظهار داشت: ایرانیان شب یلدا را روز تولد ایزد میترا می دانستند و به همین دلیل او را جشن می گرفتند، این سنت او در فرهنگ ما جایگاه ویژه ای دارد و می توان گفت این یکی از آیین هایی است که هر خانواده ایرانی کم و بیش آن را رعایت می کند.


وی با اشاره به پیشینه شب یلدا یا شب چله در فرهنگ سیستان و بلوچستان، گفت: بر اساس تحقیقات قوم شناسی و مردم شناسی و نقوش قوچ و عقرب که بر روی لوح ها و کتیبه های باستانی وجود دارد، سابقه اعتقادی به یلدا و تقویم گاهی رعایت می شود که به حدود هفت هزار سال پیش می رسد.



شب یلدا از قبل از تاریخ در تقویم و گاهشماری ایران ثبت شده است


معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان وجود نقوش مختلف از نمادهای جانوری را به دوران پیش از تاریخ برمی‌گرداند و تصریح کرد: تاریخچه این آیین باستانی را به حدود هفت سال رساند. هزار سال پیش


وی ادامه داد: اما آنچه به عنوان شب یلدا رسمیت یافته و مصادف با تقویم شمسی ایران است که برگرفته از گاهشماری بابلی ها، مصری ها و یونانیان است، به دوره داریوش اول می رسد که در تقویم ایرانی ثبت شده است.


سعادتیان با اشاره به اطلاعات مردم شناسی در منطقه بلوچستان گفت: شباهت های فرهنگی برخی از سنت ها بین مردم سیستان و بلوچ ها قابل مشاهده است. در فرهنگ بلوچ دو چله چله کوچک، چله بزرگ و چله کوچک از 15 آذر تا 40 شبانه روز داریم و چله بزور یا چاله پدر از اول بهمن شروع می شود و تا 15 اسفند ادامه دارد.

چاک چاکر; سنت دیرینه بلوچ در شب چله

وی افزود: گمرک شب چله در منطقه مرزی به دلیل وجود مناطق سردسیر و کوهستانی با دشت و منطقه مکران متفاوت است.


معاون میراث فرهنگی استان با اشاره به آداب و رسوم مردم منطقه بلوچستان گفت: در قدیم اهالی روستاها در شب های زمستان دور آتش می نشستند و به قصه ها گوش می دادند. بزرگانی که در زبان محلی به آنها «چک چاکر» می گفتند.

وی با اشاره به اینکه در گذشته غذای شب چله توسط مردم روستاها تولید می شد، گفت: روستاییان و کشاورزان آن شب دور آتش و ترکیب کنجد و خرما، حلوای خرما و میوه به نماد یلدا جمع می شدند. عصرانه خوردن آن برای ایرانیان مرسوم است و علاوه بر آن مردم محلی نیز در این شب نوعی آش میل می کنند که به آن سبزوک می گویند و در واقع آشی از جوانه گندم است که در تابستان خشک می شود و در زمستان و در شب چله خورده می شود.


سعادتیان با اشاره به شب یلدا در بین مردم روستا افزود: مردم بلوچ علاوه بر آجیل و غذا، شب های طولانی و سرد زمستان را با فعالیت هایی مانند بافندگی، ریسندگی، سوزن دوزی، طناب بافی یا حصیر بافی نیز سپری می کنند. به عنوان حصیر بافی و به نوعی این فرهنگ و آداب و رسوم را زنده نگه می دارند.



شب یلدا آغاز تولد دوباره خورشید در سیستان و بلوچستان است


رضا کیه آریا مدیر موزه منطقه ای جنوب شرق کشور با اشاره به شب یلدا در بین مردم سیستان گفت: شب چله مربوط به گاهشماری مردم سیستان است چرا که مردم این منطقه چله را علامت گذاری می کنند. شبی با تقویم و گاهشماری بسیار قوی


و افزود: در طولانی‌ترین شب سال در خانه بزرگ مردم خود جمع می‌شوند و به قصه‌هایی که پدربزرگ و مادربزرگشان می‌گویند گوش می‌دهند.


مدیر موزه جنوب شرق با بیان اینکه در سیستان چله شب به جای کلمه یلدا با همان مفاهیم جامع در بین مردم استفاده می شود، تصریح کرد: این شب طولانی ترین شب سال و آغاز تولد دوباره خورشید و خورشید است. بازگشت گرما و نور به زندگی که چله آن را «بزرگ» می نامند و تا دهم بخمن ادامه دارد و سپس چله «کوچک» یا «کوچک» آغاز می شود و تا بیستم اسفند ادامه دارد.

وی با اشاره به آداب و رسوم مردم سیستان در شب یلدا، ادامه داد: در ایران باستان و سرزمین پهناور، رسیدن زمستان به ماه و فصلی که امروز در تقویم داریم بستگی ندارد. ماه چله بزرگ (چله کالو) است و 40 روز طول می کشد و سپس چله کوچک (چله خورد) که 20 روز به طول می انجامد پس یلدای ما آغاز آذر میانی است، زیرا در این نقطه جغرافیایی آغاز سرما است. .

کیخواه آریا با بیان اینکه مردم شب های زمستان را از تابستان برنامه ریزی می کنند، گفت: در این شب شیرینی هایی مانند ستو، شیرینگ و حلوا و انواع تخمه هندوانه و خربزه تهیه می کنند و شب را تا سحر می گذرانند.


وی ادامه داد: مردم این کشور هندوانه را که برای قوی نگه داشتن آن در شب روی نی می گذاشتند همراه با پودر سس خوش طعم و مغذی استفاده می کردند.


این کارشناس گمرکات منطقه سیستان اذعان داشت: علاوه بر اینها مردم این دیار از پودر دیگری به نام ستو استفاده می کنند که ترکیبی از پودر جو آبدار و برشته با شکر و دوشو (دوشاب) شیرین و خوش طعم است. خرمای مرغوب همراه با روغن حیوانی زرد – که برای آن شب در مشک تهیه می شود. آنها استفاده کردند


وی گفت: اعضای خانواده با رفتن به خانه سپید مویان و سالمندان، آن شب را در حلقه خانواده و بزرگان گذراندند و به داستان های قدیمی و شاهنامه گوش دادند.



“شب یلدا/ چله” به عنوان میراث ناملموس ایران مشترک با افغانستان در یونسکو ثبت شد.

میتبی سعادتیان معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه «شب یلدا/ چله» به عنوان نوزدهمین میراث ناملموس ایران همراه با افغانستان در یونسکو به ثبت رسیده است، افزود: میراث فرهنگی اقدامات زیادی برای حفظ آداب و سنن است که برای ثبت میراث فرهنگی ناملموس در سطح ملی انجام می شود.


وی گفت: با توجه به جایگاه و اهمیت این شب در بین ایرانیان و با پیگیری های وزارت میراث و فرهنگ، حدود سه هفته پیش ثبت جهانی شب یلدا یا چله از آثار عمومی جهانی در فهرست ملی ثبت شد. با همکاری کشور افغانستان به ثبت رسید که یکی از دستاوردهای ارزشمند فرهنگ ایرانی محسوب می شود.


انتهای پیام/