روز جدید پرستو بهرامی راد در یادداشتی درباره دیپلماسی ایرانی می نویسد: نمی توان به طور دقیق در مورد موضوعات مورد مناقشه صحبت کرد زیرا اطلاعات دقیقی اعلام نشده است، اما تا آنجا که از اخبار و اظهارات مقامات غربی می توان فهمید، ایران بر این موضوع تاکید دارد. تقسیم ناپذیری برجام و مسائل دفاع و مختومه شدن ضمانت دارد و طرف مقابل بر تحقق این شرط اصرار دارد.
از دیدگاه غرب، مذاکرات برای بازگشایی پرونده برجام پایان یافته و زمان تصمیم گیری پایتخت ها فرا رسیده است. با این حال، ایران هنوز به طور رسمی اعلام نکرده است که آیا با این پایان موافق است یا خیر. پس از پایان مذاکرات روز دوشنبه، همه نگاه ها به تهران و تصمیم گیری درباره مذاکرات دوخته شده است.
پس از چهار روز مذاکره در وین، علی باقریکانی، مذاکره کننده ارشد ایران، به تهران بازگشت. این خبر بازار تحلیل ها را داغ کرده است اما تیم مذاکره کننده ایرانی هنوز به تفصیل درباره روند مذاکرات و نتیجه آن صحبتی نکرده است.
به گفته رسانه ها و مقامات غربی، با پایان این دور از مذاکرات در وین، پایان یک سال مذاکرات برای احیای برجام است. در واقع، مذاکرات برجام به خط پایان رسیده است، اما ایران معتقد است که برخی از موضوعات باقی مانده و هنوز هم باید بر سر آنها توافق شود.
مذاکرات در وین برای بحث در مورد پروژه ای که توسط جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارائه شده بود، برگزار شد. مذاکره کننده ارشد ایران و آمریکا و انریکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات نیز در این دیدارها حضور داشتند. البته نمایندگان روسیه و چین نیز نقش مهمی داشتند و البته از آنجایی که موضوع اختلافات تهران و واشنگتن بود، دیگر نمایندگان اروپایی نیز حضور نداشتند.
این مذاکرات منجر به پیش‌نویس متنی شد که تیم ایرانی برای تحلیل و تصمیم‌گیری نهایی درباره این متن به تهران آورد. به نظر می رسد که هیچ بازگشتی به وین برای مذاکره وجود ندارد. یک مقام ارشد اتحادیه اروپا نیز درباره این پروژه گفت: این یک بسته پیشنهادی است. شما نمی توانید بگویید من با صفحه 20 موافق هستم و با صفحه 50 مخالفم. یا باید بگویید بله یا خیر.
این پیش نویس نهایی توافق احتمالی برای بررسی و اعلام موضع نهایی به تهران و واشنگتن ارائه شد. تنها یک ساعت پس از اعلام پایان مذاکرات، رویترز از توافق واشنگتن با متن نهایی اتحادیه اروپا خبر داد و نوشت: سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که آمریکا آماده است تا به سرعت به توافقی برای احیای برجام بر اساس توافق برجام دست یابد. پیشنهادات ارائه شده توسط اتحادیه اروپا باید پایان یابد.» البته این قابل پیش بینی بود، زیرا متن نهایی بدون شک با هماهنگی کامل کاخ سفید نوشته شده است.
از سوی دیگر ساعاتی پس از اعلام پایان مذاکرات، حسین امیرعبدلاخیان وزیر امور خارجه ایران و جوزپ بورل، نماینده سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت وگوی تلفنی داشتند. وزیر امور خارجه ایران در این گفت‌وگو اعلام کرد که دیدگاه‌ها و ملاحظات ایران درباره ایده‌های ارائه‌شده توسط انریکه مورا به وی ابلاغ شده است و انتظار می‌رود همه طرف‌ها برای رسیدن به متن نهایی توافق، عزم و جدیت نشان دهند. بورل همچنین گفت که پیشرفت نسبی در آخرین دور مذاکرات در وین حاصل شده و ارزیابی وی از این مرحله از مذاکرات مثبت بوده است.
مورا با تایید برخی پیشرفت‌ها در روند مذاکرات، از احتمال نهایی شدن مذاکرات در روز یکشنبه خبر داد و گفت: «در مورد برخی مسائل فنی که در متن نهایی نشده است، بحث کردیم».
تفاوت اصلی در مذاکرات وین
نمی توان به طور دقیق در مورد موضوعات مورد مناقشه صحبت کرد، زیرا اطلاعات دقیقی اعلام نشده است، اما تا آنجا که از اخبار و اظهارات مقامات غربی می توان فهمید، ایران بر تفکیک ناپذیری برجام و مسائل پادمان و … پافشاری می کند. بسته شدن پرونده پادمانی و اصرار طرف مقابل بر خروج از برجام. این درخواست دائمی است.
حتی محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور نیز در توئیتر خود با اشاره به این نکته گفت: در تمامی مکالمات تلفنی آیت الله سیدابراهیم رئیسی با روسای جمهور فرانسه، روسیه و چین، موضع قاطع رئیس جمهور بوده است. تنها زمانی که ضمانت خسارت تسویه و منعقد شود، می توان به توافق نهایی رسید.
در واقع ایران خواهان پایان تقابل های سیاسی با پرونده هسته ای ایران است. با این حال، هنوز مشخص نیست که چه پیشنهادهایی برای حل این اختلاف وجود داشته است. از سوی دیگر، مشخص نیست که رفع تحریم ها و پادمان ها همچنان مورد بحث است یا خیر. در صورتی که در ماه های اخیر بارها اعلام شده که مطرح شده است.
سناریوهای آتی برای پروژه اصلاح شده وین
با اعلام موافقت واشنگتن با پروژه اروپایی احیای برجام، توپ رسما در زمین ایران است. در واقع سرعت اعلام این خبر از سوی طرف آمریکایی به خوبی نشان دهنده عجله آنها برای احیای برجام و نیز نادیده گرفتن وضعیت پیش روی این پرونده است.
شرایط ایران اکنون به گونه ای است که باید بین این پروژه یا بن بست کامل مذاکرات یکی را انتخاب کند. با این حال اعلام شد که مذاکرات تهران و هماهنگ کننده مذاکرات ادامه خواهد داشت اما به نظر می رسد به خط پایان رسیده ایم و دولت باید انتخاب کند.
اکنون سه سناریو در برابر پرونده احیای برجام وجود دارد که هنوز در کوبورگ تصمیم گیری نشده است. یا ایران پیش نویس ارائه شده را می پذیرد و یا در ادامه روند اروپا و آمریکا با تغییرات جزئی در پیش نویس موافقت می کند و یا پرونده برجام به طور کامل بسته می شود.
در سناریوی اول که احتمال آن بسیار زیاد است، طی روزهای آینده ایران پس از مطالعه دقیق گزینه های متن پیش رو، توافق را اعلام و وارد مذاکرات جدیدی خواهد شد.
در سناریوی دوم، ایران نواقصی را در متن وارد می‌کند و غرب موافقت می‌کند که تغییرات کوچکی برای راضی کردن ایران ایجاد کند، مشکلی که ناشی از کوتاه شدن زمان اجتناب از هسته‌ای ایران است. ایران همچنین در تلاش است تا پرونده برجام را قبل از نشست بعدی شورای حکام تکمیل کند.
اما در سناریوی سوم که منجر به بن‌بست مذاکرات و مرگ پرونده برجام می‌شود، شکی نیست که پرونده ایران دوباره به شورای امنیت می‌رود و احتمال فعال شدن ماشه وجود دارد. زیرا تا کنون روسیه و چین نیز از پروژه ارائه شده حمایت کرده اند و ممکن است آنها نیز موافق باشند که پرونده ایران به شورای امنیت برود.
با این حال تهران هنوز به طور رسمی اعلام نکرده است که آیا با این پروژه موافق است یا خیر و احتمالا باید منتظر واکنش ایران به این پروژه در ساعات یا روزهای آینده باشیم.