روز جدید : سیاست مشترک روسیه در خاورمیانه دوستی با همه، اتحاد و دشمنی با هیچکس است. به این ترتیب، فروش تسلیحات به ایران می‌تواند تلاش‌های مسکو را برای ایجاد توازن در روابط نزدیک‌تر با اسرائیل و امارات، به ویژه با تشدید تنش‌ها با تهران و ریاض، مختل کند.
ابراهیم رئیسی این هفته پیش از عزیمت به مسکو ابراز امیدواری کرد که اولین سفر رئیس جمهور ایران به روسیه در نزدیک به پنج سال گذشته نقطه عطفی در روابط تهران با مسکو باشد.
رئیسی و ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، روز چهارشنبه در دیداری سه ساعته در پایتخت روسیه که در آن درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی نیز گفتگو کردند، از بهبود روابط دوجانبه میان تهران و مسکو حمایت کردند.
وزرای نفت و اقتصاد ایران که رئیس جمهور را همراهی می کردند نیز گفتند که مذاکرات آنها با همتایان خود فراتر از انتظار بود. وزیران بدون اشاره به جزئیات گفتند که در بخش‌های تجاری، انرژی، حمل‌ونقل و بانکی توافق‌هایی حاصل شده است و وعده داده‌اند که نتایج آن در آینده قابل‌پیش‌بینی محسوس خواهد بود.
پس از این سفر دو روزه، تحلیلگران گفتند ایران و روسیه در مسیر بهبود روابط دوجانبه در سراسر جهان هستند، اما مقیاس و زمان پیشرفت به دلیل تعدادی از عوامل پیچیده است.
همانند سال های گذشته، تحریم های همه جانبه آمریکا علیه ایران قطعا تمامی تعهدات را پیچیده خواهد کرد.
این در حالی است که به گفته سفیر ایران در مسکو، رکورد تجارت دوجانبه ایران و روسیه که در سال 2021 از مرز 3.5 میلیارد دلار گذشت، همچنان بسیار کمتر از سطحی است که بین روسیه و چند بازیگر دیگر منطقه به دست آمده است.
نیکول گراجوفسکی، محقق برنامه امنیت بین‌الملل در مرکز علوم و روابط بین‌الملل بلفر، به الجزیره گفت: این دیدار بیشتر تشریفاتی به نظر می‌رسد تا یک نقطه عطف بزرگ در روابط دوجانبه.
به گفته وی، توافقنامه جدید و بهبود یافته همکاری 20 ساله ایران و روسیه هنوز نهایی نشده است و رئیسی تنها پیش نویس پیشنهادی ایران در سفر خود را ارائه کرده است.
گراجوفسکی با اشاره به رئیس جمهور قبلی خود که دوره ریاست جمهوری او در آگوست 2021 به پایان رسید، افزود: امروز گفته می شود روابط روسیه و ایران به طور قابل توجهی قوی تر از آخرین سفر حسن روحانی رئیس جمهور ایران به روسیه در سال 2017 است.
توافق هسته ای
سرنوشت مذاکرات فشرده جاری در وین با هدف بازگرداندن توافق هسته ای سال 2015 ایران با قدرت های جهانی همچنان نقش مهمی در آینده روابط ایران با روسیه ایفا خواهد کرد.
روسیه، یکی از امضاکنندگان برجام، فعالانه به دنبال تسهیل از سرگیری توافق مهمی است که ایالات متحده به طور یکجانبه در سال 2018 از آن صرف نظر کرد. مسکو همچنین میان ایران، کشورهای اروپایی و ایالات متحده میانجیگری می کند. پوتین روز چهارشنبه با اشاره به این توافق به رئیس جمهور گفت: برای من بسیار مهم است که نظر شما را درباره برجام بدانم.
همه کشورها اذعان کرده‌اند که در هفته‌های اخیر پیشرفت‌های واقعی در پایتخت اتریش حاصل شده است، اما به نظر می‌رسد حل مسائل سیاسی باقی‌مانده به امتیازاتی از سوی ایران و آمریکا بستگی دارد.
گراجوفسکی از مرکز بلفر می گوید: «مسئله برنامه هسته ای ایران از لحاظ تاریخی بر روابط روسیه و ایران تأثیر گذاشته است، اما تأثیر آن بر برخی موضوعات متفاوت بوده است».
مذاکرات وین یکی از جنبه های اصلی روابط روسیه و ایران امروز است. مسکو از نظر تاریخی موضع سازنده ای در قبال برنامه هسته ای ایران اتخاذ کرده است، حتی در زمانی که روابط ضعیف آمریکا و روسیه پس از مشکل اوکراین وجود دارد.
گراجوفسکی خاطرنشان کرد: اگر مذاکرات به دلیل امتناع ایران از کاهش بخشی از خواسته‌های خود با شکست مواجه شود، می‌تواند جنبه‌های مختلف روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار دهد.
معامله تسلیحاتی
رئیسی و پوتین، به عنوان مثال، در مورد توانایی ایران برای خرید تسلیحات مدرن، به ویژه سامانه های پدافند هوایی اس-400 و جنگنده های سوخو-35 صحبت کردند.
چنین چشم‌اندازی با لغو تحریم‌های سازمان ملل بر فروش تسلیحات متعارف به ایران در سال 2020 در نتیجه توافق هسته‌ای ممکن می‌شود. اینها تحریم هایی است که روسیه از آنها حمایت کرده است.
در حال حاضر، ایران ممکن است ابزاری برای پرداخت چنین معامله بزرگی نداشته باشد، زیرا ده ها میلیارد دلار پول این کشور مسدود شده و درآمدهای آن به دلیل تحریم های آمریکا رو به کاهش است.
علاوه بر این، دولت ایران ممکن است تمایلی به مقابله با انتقادهای محلی احتمالی از یک معامله تسلیحاتی نداشته باشد در حالی که جمعیت آن تحت فشار شدید تورم بالا و اقتصاد در حال شکوفایی قرار دارد.
به گفته ساموئل رامانی، یکی از همکاران موسسه سلطنتی متحد، روسیه ممکن است در حال حاضر تمایلی به فروش سلاح به ایران نداشته باشد.
سیاست مشترک روسیه در خاورمیانه دوستی با همه، اتحاد و دشمنی با هیچ کس است. به این ترتیب، فروش تسلیحات به ایران می‌تواند تلاش‌های مسکو را برای ایجاد توازن در روابط نزدیک‌تر با اسرائیل و امارات، به ویژه با تشدید تنش‌ها با تهران و ریاض، مختل کند.
اما این بدان معنا نیست که ایران و روسیه علاقه‌ای به تقویت همکاری‌های نظامی ندارند، زیرا هر دو یک رزمایش دریایی مشترک سه جانبه با چین در روز جمعه در منطقه شمال اقیانوس هند برگزار کردند.
همکاری منطقه ای
ناظران می گویند ایران و روسیه منافع مشترکی در منطقه دارند که بدون توجه به عوامل دیگر مانند مذاکرات وین، حفظ یا بهبود خواهد یافت. این از دیدار روسای جمهور دو کشور مشهود است.
رئیسی و پوتین هر دو از تلاش های مشترک موفقیت آمیز در سوریه، جایی که دو کشور از بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در جنگ 10 ساله حمایت کردند، ستایش کردند. آنها توافق کردند که مبارزه با تروریسم در سوریه یک هدف مشترک است.
ایران و روسیه در مورد سرنوشت افغانستان تحت کنترل طالبان پس از خروج هرج و مرج آمریکا در ماه اوت نگرانی مشترک دارند. به همین دلیل است که تهران و مسکو در مذاکرات متعددی فعال بوده اند.
در کنار چین، ایران و روسیه بارها یکجانبه گرایی آمریکا را محکوم کرده اند. از سوی دیگر مسکو و پکن اخیرا از عضویت کامل تهران در سازمان همکاری شانگهای حمایت کرده اند.
پوتین همچنین روز چهارشنبه از ایران برای اتخاذ موضع قوی‌تر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا حمایت کرد و گفت که هر دو طرف برای ایجاد منطقه تجارت آزاد تلاش خواهند کرد. در نهایت، روسیه اعلام کرد که علاقه مند به مشارکت بیشتر در تلاش های میانجی گری امنیت منطقه ای و خلیج فارس است.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز جمعه گفت که مسکو می خواهد کنفرانسی برای حل مسائل منطقه ای از طریق گفتگو برگزار کند.
لاوروف این رویداد را کنفرانسی توصیف کرد که ایرانیان و اعراب را گرد هم می آورد، جایی که ایران موضوع بحث نخواهد بود و هر کشوری نگرانی های خود را بر سر میز مذاکره مطرح می کند و با یمن، سوریه و عراق سروکار دارد.