شیوع بی سابقه پشه قاتل در سیستان و بلوچستان

روز جدید : هشدار بیماری مالاریا در سیستان و بلوچستان اعلام شد. هر روز یک پشه خطرناک در این منطقه جغرافیایی در حال تکثیر است و تعداد آن در حال افزایش است تا نگرانی از این بیماری را به کم آبی، محرومیت، بیکاری و فقر در این منطقه مرتبط کند.

روزنامه شهروند: بیماری خطرناکی که از طریق نیش پشه منتقل می شود و آنقدر در زندگی مردم نفوذ می کند که گاه توانایی زندگی را از بین می برد.

مالاریا یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده بشری است، بنابراین این بیماری در آثار مکتوب بیش از سه هزار ساله تمدن های ایران، هند، مصر و چین به خوبی شرح داده شده است. منشا احتمالی بیماری مالاریا قاره آفریقا است، زیرا با مهاجرت انسان در دوران نوسنگی، این پشه ها نیز به آسیا و اروپا و در هزاره اول پس از میلاد از آسیا به آمریکای لاتین نقل مکان کرده و گسترش یافتند. اما از آنجایی که ایران یکی از مکان های دیدنی انسان های مهاجر بود، این پشه آنوفل خیلی زود به ایران راه پیدا کرد. تاریخ نشان می دهد که مالاریا از قدیم الایام یکی از مهمترین چالش های بهداشتی در ایران بوده است و هیچ بیماری دیگری تا این حد خسارات مالی و جانی جبران ناپذیری نداشته است.

اگرچه مسائل بهداشتی و رعایت آنها در کشور ما به یک اصل تبدیل شده است، اما با وجود کاهش تدریجی مناطق آندمیک مالاریا و بروز و شیوع مالاریا، این بیماری یکی از مهمترین چالش های بهداشتی در جنوب و جنوب شرق کشور از جمله استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان.

مالاریا و شیوع آن در سیستان و بلوچستان

حبیب غزنوی رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در گفت و گو با خبرنگار «شهروند» گفت: بیماری مالاریا به عنوان یک بیماری بومی و بومی مناطق گرمسیری سالهاست که در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد و سالانه موارد ابتلا به این بیماری وجود دارد. در اوایل سال 1320 – آن سالها حدود 30 درصد از جمعیت 15 میلیونی این کشور را تشکیل می دادند.

وی تاکید کرد: کاهش چشمگیر ابتلا به مالاریا در استان سیستان و بلوچستان به ویژه در 10 سال اخیر (پس از آغاز برنامه ملی حذف مالاریا) در نتیجه تلاش های مستمر و اجرای موفقیت آمیز عملیات ضد مالاریا نیز با توسعه زیرساخت های لازم در مناطق محروم به ویژه روستاها از برق پایدار برخوردار شدند، بنابراین تعداد موارد ابتلا به این بیماری در کشور به 1008 مورد از 1400 مورد کاهش یافت و همین روند در استان ادامه داشت و در سال گذشته تنها 123 مورد ابتلا به این بیماری در کشور کاهش یافت. موارد ابتلا به مالاریا که عمدتاً از پاکستان وارد شده اند در منطقه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی زاهدان گزارش شده است. قطع زنجیره انتقال محلی مالاریا و اخذ گواهی حذف بیماری از سازمان بهداشت جهانی از اهداف اصلی برنامه حذف مالاریا در کشور تا سال 1404 است.

مهمترین عوامل بروز مجدد مالاریا در استان سیستان و بلوچستان

وی تصریح می کند: از جمله مهم ترین عوامل افزایش موارد مالاریا در استان سیستان و بلوچستان طی یک ماه گذشته، بارندگی قابل توجه ماه های اخیر در استان و همزمانی آن با وقوع سیلاب گسترده در پاکستان به ویژه در مناطق مرزی است. با استان سیستان – بلوچستان که باعث ایجاد کانون های جدید برای انگل مالاریا شده است نشان داده شده است. از سوی دیگر جابجایی های گسترده جمعیتی غیرمجاز در مرزهای شرقی استان همزمان با آغاز فصل انتقال مالاریا به شرایط فعلی مالاریا منجر شده است. وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در هفته های اخیر موارد کشف شده این بیماری در اکثر مناطق استان به ویژه در مناطق مرزی به وضعیت نگران کننده ای تبدیل شده است به طوری که شاهد افزایش بیش از چهار برابری تعداد مبتلایان نسبت به پارسال مشابه در منطقه تحت پوشش دانشگاه زاهدان.”

رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان خاطرنشان کرد: از ابتدای سال 1401 تاکنون هزار و 697 مورد مالاریا در استان سیستان و بلوچستان شناسایی شده است که در 10 سال گذشته بی سابقه بوده است.

غزنوی خاطرنشان می کند: مالاریا تقریباً در تمام شهرهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی زاهدان مشاهده شده است. بستری شدن در بیمارستان بر اساس آزمایشات انجام شده برای انگل های ویواکس و فالسیپاروم است. بیشتر در سروان مشاهده می شود و دلیل آن هم مرز با پاکستان و همچنین تردد غیرقانونی زیاد است.

به گفته این کارشناس، تحقیقات روی واکسن مالاریا توسط محققان داخلی و خارجی انجام شده است اما به هیچ وجه این واکسن جزو پروتکل های پیشگیری محسوب نمی شود. بهترین راه پیشگیری از مالاریا تشخیص به موقع آن است که با کیت های تشخیص مالاریا انجام می شود.

سعی می کنیم کنترل کنیم

دکتر مهدی زنگنه، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان نیز به «شهروند» توضیح داد: پایش، کنترل و شیوع بیماری مالاریا همواره در دستور کار بهورزان بوده و هست. به همین دلیل، بررسی های میدانی گسترده ای توسط مدیران دانشگاه و تیم های کارشناسی از پست های مرزی، نظارت میدانی مستمر بر اجرای برنامه های حذف مالاریا در تمام مناطق آسیب دیده آغاز شد. اولویت بندی اقدامات و شروع لاروکش از روستاهای پرخطر در حال انجام است. سایر اقدامات مداخله ای موثر مانند افزایش کنترل بیماری، توزیع پشه بند آغشته به سم در مناطق عشایری و روستاهای فاقد برق، سمپاشی و مه پاشی طغیان های جدید و ارسال تجهیزات لازم برای شیوع بیماری فعال در حال انجام است.

وی ادامه می‌دهد: در طرح تشدید تشخیص بیماری، آزمایش‌های تشخیصی مالاریا (تهیه اسلاید یا کیت) بر روی همه غیرایرانی‌ها بدون توجه به علائم بیماری و همچنین ایرانیانی که به طور مرتب به مناطق مرزی سفر می‌کنند و ساکنان آن انجام شود. با علائم بالینی مالاریا در دستور کار است و امیدواریم بتوانیم این بیماری را تا حد زیادی کنترل کنیم.”

زنگنه تصریح می کند: از سوی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به تمامی افرادی که در مناطق بومی و نزدیک مرز حضور دارند و یا با جمعیت پاکستانی و افغانستانی که به هر دلیل دیگری بدون آزمایش سندرم وارد کشور شده اند تماس داشته اند، هشدار جدی داده است. در صورت بروز تب بالا، لرز، خستگی یا سایر علائم و نشانه های مالاریا باید در اسرع وقت به نزدیکترین مرکز بهداشتی درمانی یا مرکز جامع سلامت روستایی یا شهری مراجعه کنند تا از نظر مالاریا بررسی شوند.

خوشبختانه تمامی زائرین پاکستانی که از مرزهای رسمی میرجاوه و ریمدان وارد شده بودند، علاوه بر واکسیناسیون خوراکی فلج اطفال، از نظر مراقبت های سندرمی نیز به طور کامل غربالگری شدند.

وی توضیح می دهد: مالاریا مهم ترین بیماری انگلی و یکی از مشکلات مهم بهداشتی در تعدادی از کشورها به ویژه کشورهای گرمسیری است. افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند علائمی مانند تب، لرز، سردرد، تهوع و استفراغ، دردهای عضلانی و خستگی مفرط را تجربه می کنند. تعریق زیاد، درد در ناحیه شکم و قفسه سینه، سرفه نیز از علائم این بیماری است.

این پزشک متخصص تاکید می کند زمانی که حملات مالاریا شروع می شود معمولا فرد دچار لرز و سپس تب شدید و تعریق می شود. علائم مالاریا معمولاً چند هفته پس از گزش ظاهر می شود و گاهی اوقات این نهفتگی می تواند تا یک سال ادامه یابد.

سیر حرکت به گونه ای است که وقتی این انگل وارد بدن می شود به کبد می رود و گاهی می تواند تا یک سال در آنجا بماند. زمانی که این انگل ها بالغ شدند از کبد خارج شده و وارد سلول های خونی می شوند و سپس حمله مالاریا آغاز می شود.

زنگنه همچنین خاطرنشان می کند که کودکان خردسال، سالمندان، افرادی که به مناطق آندمیک مالاریا سفر می کنند و همچنین زنان باردار و نوزادان متولد نشده بیشتر در معرض ابتلا به مالاریا شدید هستند. افرادی که در مناطق آندمیک مالاریا زندگی می کنند و دائماً در معرض این عامل بیماری هستند تا حدودی مصون هستند، اما کسانی که به این مناطق سفر می کنند باید مراقب باشند.

وی تاکید می کند که فعالیت پشه ها در شب بیشتر است، بنابراین بهتر است از پشه بند و محافظ برای حرکت پشه ها در منازل استفاده شود.