گروه اقتصادی: «بعد از شیوع کرونا از مرداد ۱۳۹۸ شروع به کار کردیم، آن زمان فروش اینترنتی روسری و شال زیاد بود، مردم مجبور به خرید اینترنتی می شدند تا کمتر در معرض کرونا قرار بگیرند. داشتیم رشد میکردیم و خداروشکر سود خیلی خوبی داشتیم ولی الان با توجه به شرایطی که شده نرخ سود ما به یک چهارم کاهش پیدا کرده مقیاس ضرر برای ما از سود سنگین تر بود، ابتدای پاییز بهترین بود. زمان برای فروش، که متاسفانه “ما محدودیت ها را از دست داده ایم.”
اینها صحبت های فاطمه 26 ساله لیسانس معماری است. او دو سال است که در اینستاگرام روسری می‌فروشد، اما حالا کسب‌وکارش با مشکلاتی مواجه شده است که برای زنان شاغل عجیب نیست. نگاه سنتی و مردسالارانه به زنان همواره سعی در به حاشیه راندن زنان و پنهان کردن آنها در خانه داشته است. اکنون با گذار از جامعه سنتی، وضعیت شغلی زنان نسبت به گذشته بهبود یافته است، اما همچنان با نابرابری ها و مشکلاتی از جمله کاهش دستمزد، ایجاد موانع در مسیر ارتقای شغلی، تبعیض جنسیتی، سوء استفاده، آزار و اذیت جنسی، و حالا فیلتر کردن اینستاگرام مانع از طرفداری می شود آنها به زنانی تبدیل شده اند که همزمان کار و امور خانه را مدیریت می کنند تا با “روز دوگانه” روبرو شوند.
شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس، درباره «روز دوگانه» توضیح می دهد: «مردان مخالف کار زنان نیستند، مخالف این نیستند که یک زن ۲۰ ساعت در خانه کار کند، اما مخالف کار زنان در بیرون از خانه است زیرا نگران چشم و چشم هستند. ما در سال 1367 یک نظرسنجی انجام دادیم که به این نتیجه رسیدیم که همه مدیران مرد معتقدند زنان بهتر کار می‌کنند، بنابراین مدیران تمام کار کارشناسی را به زنان می‌دهند زیرا زنان دقیق‌تر کار می‌کنند و با وجود کار خوبشان نمی‌توانند پیشرفت کنند و نمی‌توانند انجام دهند. بعدها جای یک مدیر مرد: «زنان بیشترین تلاش را در بخش استخدام رسمی می‌کنند، اما این سقف شیشه‌ای مانع از پیشرفت آنها می‌شود».
اینستاگرام، حمایت از اشتغال زنان
با وجود تمام مشکلات، زنان تصمیم گرفتند برای استقلال شغلی از فضای مجازی کمک بگیرند و با کمک پلتفرم های در دسترس، کسب و کار خود را در خانه رشد دهند، اگرچه در ابتدا اینستاگرام مکانی برای اشتراک گذاری عکس ها بود و جنبه سرگرمی داشت، اما با گذشت زمان علاوه بر این. برای حفظ جنبه سرگرم کننده خود، منبع درآمدی برای بسیاری از مردم، به ویژه زنان شده است. برخی از افرادی که سرمایه زیادی برای اجاره مغازه و تهیه کالا برای فروش ندارند، از این شبکه اجتماعی استفاده کرده و به کسب و کار اینترنتی روی آورده اند تا هزینه های خود را به حداقل برسانند.
زنانی که به هر دلیلی نمی توانند بیرون از خانه کار کنند، فروش در فضای مجازی را راهی برای کسب استقلال و حفظ تعادل بین کار و خانه می دانند و سعی می کند در عین حال به سایر امور خود نیز به کسب درآمد بپردازد. فضای کاری مجازی به من این امکان را داده است که وظایف خود را در زندگی شخصی بهتر مدیریت کنم و بتوانم چند کار را انجام دهم.» او در پاسخ به اینکه چند نفر دیگر از صفحه کارش امرار معاش می کنند، می گوید: «ما سه زن هستیم که از یک صفحه استفاده می کنیم. اینستاگرام ما درآمد داریم. من به عنوان یک مدیر تا جایی که ممکن است از جیب خودم پول داده ام تا مجبور نباشیم کارمندان را اخراج کنیم.
اما اکنون با سنگسار مسئولان دولتی که یک روز آن را به عنوان طرح دفاعی می پذیرید و روز دیگر به نام امنیت فیلتر می کنید، مشکل جدیدی برای مردم از جمله این قشر از جامعه ایجاد کرده است. رضا الفت نسب، یکی از اعضای هیئت مدیره اتحادیه کسب و کار مجازی، در خصوص آسیب فیلترینگ و تاثیر آن بر آینده کسب و کار می گوید: فروش کسب و کارهای کوچک اینترنتی نزدیک به صفر شده است و فروش بزرگ و شرکت های متوسط که در مقیاس بزرگ فعالیت می کنند، 30 درصد کاهش فروش داشته اند. خرید اینترنتی این روزها به دلیل شرایط فعلی که در این 50 روز در کشور رخ داده، کار نمی کند. وضعیت اقتصادی مردم هم پیچیده شد و قدرت خرید به شدت کاهش یافت. «تا جایی که تورم ماهانه داشتیم.
دستور حرکت
آنچه در این میان قابل مشاهده است، تصمیمات یک جانبه مسئولان در این زمینه است. مسئولان مربوطه فقط از مهاجرت به شبکه های اجتماعی داخلی صحبت می کنند و حتی مردم را مقصر می دانند. به طوری که چندی پیش معاون وزیر ارتباطات در پاسخ به گلایه مردم از فیلترینگ گفت: مردم از شرایط اینترنت و فیلتر شدن اینستاگرام گلایه کرده اند و من به آنها گفتم که شما خودتان فکر می کنید اگر اینستاگرام بسته شود. یه روز چی میشه باید خودت فکر می کردی و از اول از ابزاری مثل اینستاگرام استفاده نمی کردی.» آش آنقدر هیجان زده شد که صدای رئیس مجلس را هم بلند کرد. در جلسه مجلس که وزیر ارتباطات نیز حضور داشت، اظهار داشت: «انتقال از تریبون خارجی به داخلی به صورت دستوری اتفاق نمی افتد، باید حرکتی با تسهیل و انگیزه برای این انتقال باشد. ما کمتر شاهد این تسهیل و انتقال هستیم، برخی نهادها موانعی را ایجاد می کنند که شایسته نیست.
در مجموع باید در نظر داشت که جدای از اینکه دسترسی آزاد به شبکه های اجتماعی یکی از حقوق مردم است، علیرغم بی اعتمادی مردم به نمونه های بومی و از سوی دیگر عدم تساوی بین خارجی و خارجی. پلتفرم های بومی، به گفته بسیاری از کارشناسان و متخصصان این حوزه، باید از ابتدا این موضوع را یک شکست بدانیم.
Fateme درباره اینکه آیا قصد دارد برای ادامه تجارت خود به پلتفرم های محلی بپیوندد، می گوید: «ما هیچ برنامه ای برای پیوستن به پلتفرم های محلی نداریم. مخاطبان پلتفرم های ایرانی به دلیل تعداد زیادشان پراکنده هستند و جذب آن ها برای ما بسیار سخت است. ممکن است در آینده قصد راه اندازی سایتی را داشته باشیم. می توانم بگویم که متأسفانه برای ما، مثل این است که از صفر شروع کنیم و تمام مشکلات قبلی از بین خواهند رفت.»
الفت نسب در پاسخ به استفاده از بسترهای داخلی می گوید: دولت اعلام کرد که بنگاه های کوچک باید به سمت پیام رسان های داخلی بروند، آمدند بسته حمایتی گذاشتند که البته هنوز به مرحله اجرا نرسیده و نمی دانیم چگونه است. اجرا خواهد شد، اما آنچه می شنویم و مشخص است که در این شرایط به دنبال ترافیک و تجمع کاربران در یک پلتفرم هستند، تقریباً با توجه به اینکه تعداد پیام رسان های ایرانی زیاد است، کاربران در بسترهای مختلف پراکنده شده اند. برخی گزارش‌های رسانه‌ها می‌گویند 60 درصد از کسب‌وکارها به برنامه‌های داخلی مهاجرت کرده‌اند، برخی می‌گویند تحت فشار قرار گرفته‌اند و وقتی آن برنامه فیلتر نشده است، دوباره به آن پلتفرم برمی‌گردند.
وی در این خصوص ادامه می دهد: «برای انتقال فایل به یک پیام رسان فوری نیاز دارید. وقتی پیام رسان غالب در کشور بسته می شود، مجبور می شوید از پیام رسان باز و داخلی استفاده کنید.» این مورد استقبال نیست. در طول این سال ها تلاش زیادی برای پیام رسان های داخلی انجام شده است، اما به دلیل این محدودیت ها در آزادی بیان، اعتماد کاربران زیر سوال رفته است.»