قرار نیست چرخ را دوباره اختراع کنیم

روز جدید دولت سیزدهم یک سال را به پایان رسانده و به همین دلیل تحلیل و ارزیابی نقاط قوت و ضعف دولت در سال گذشته می تواند در تعیین مسیر آینده دولت موثر باشد. ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری وعده هایی به مردم داد که بیشتر آنها اقتصادی بود. در عین حال، چالش های اقتصادی پیش روی مردم هنوز فروکش نکرده است. آرمان ملی برای تحلیل و بررسی عملکرد یکساله دولت سیزدهم با سیدمحمد سهری وزیر سابق نفت گفت وگو کرد. گرهی گفت: یکی از مشکلات دولت فعلی این است که برخی از وزرا و روسای نهادها به خوبی آرشیو کشور را نمی شناسند. بنابراین مردم فرصتی برای جمع بندی اقدامات دولت ندارند.» ماحصل این گفتگو را در زیر می خوانید.

دولت یک سال را به پایان رسانده است و در شرایط فعلی می توان نقاط قوت و ضعف دولت را بهتر ارزیابی کرد. به نظر شما مهمترین نقاط قوت و ضعف دولت در اولین سال تاسیس چه بود؟

مهمترین نقطه قوت دولت سیزدهم این است که صحبت های آقای رئیسی برای مردم دلگرم کننده بود و جریان اجتماعی پشت سر او و تشکیل دولتش ایستاد. یک سال از تشکیل دولت می گذرد اما گرانی ها و مشکلاتی که رانت خواران به مردم تحمیل کرده اند، مشکلات زیادی را برای مردم و دولت سیزدهم ایجاد کرده است. نکته این است که دولت قوانین تبعیض آمیز را لغو کند تا دست رانت خواران بر امور عمومی مردم کوتاه شود. قوانین تبعیض آمیز مانند قیمت خودرو که گاه توسط دولت تعیین می شود، گاهی به قید قرعه فروخته می شود. یا قیمت ارز یا واردات دولتی کالا و غیره که مشکلات زیادی را برای دولت و مردم ایجاد می کند. دولت باید بتواند بر موانع غلبه کند تا با مشکلات کمتری مواجه شود. بنابراین می توان گفت نقطه ضعف دولت تا این لحظه وجود قوانین تبعیض آمیز است.

آیا آقای رئیسی به وعده های خود به مردم عمل کرده است؟

موضع سیاسی آقای رئیسی استفاده از کارشناسان خارج از دولت های قبلی است. در واقع آنها به دنبال جذب نیروهای جوان در دولت خود هستند. استفاده از نیروهای جوان ایده بسیار خوب و موثری است، اما اگر قرار باشد چرخ را به طور کامل اختراع کنیم، با مشکل مواجه می شویم و تجربه گذشته به هدر می رود. بنابراین اکنون که ادب سیاسی آقای رایضی استفاده از نیروهای جوان است، باید در انتقال تجربیات دولت های گذشته به مجموعه خود فعالتر باشند. می بینید برخی از وزرا در دولت فعلی نتوانستند کارشناسان را در وزارتخانه جذب کنند و به جای متخصصان از کارشناسان سیاسی استفاده کردند.

مهمترین خواسته مردم از دولت بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی است. دولت تا چه اندازه در این زمینه موفق بوده است؟

یکی از رویکردهای دولت سیزدهم برای بهبود معیشت مردم افزایش میزان یارانه بود. اینکه 400 هزار تومان به دهک های پایین داده می شود و 300 هزار تومان به بقیه، قطعا کمک کننده است. اما این مبالغ و یارانه ها نباید با چاپ پول بدون پشتوانه به دست مردم برسد. چاپ پول بدون حمایت باعث افزایش تورم و سپس افزایش هزینه ها و در نتیجه کاهش رضایت مردم با وجود دریافت یارانه بیشتر می شود. چرا که معیشت آنها با تورم مشکل دارد و این میزان یارانه مشکلی را حل نمی کند. اما اگر دولت بتواند به جای چاپ اسکناس، گردش ریالی را در دولت تنظیم کند موثرتر خواهد بود. خلق پول باعث افزایش تورم می شود و در نتیجه با وجود اینکه یارانه بیشتری می گیرند، مردم ناراضی هستند و معیشتشان با مشکل مواجه می شود.

دولت مدعی جراحی اقتصادی است. به نظر شما زمان و روش انجام این عملیات مناسب است؟

نه تنها این دولت با این مشکل مواجه است، بلکه سایر دولت ها نیز با چنین وضعیتی مواجه شده اند. من بارها اعلام کرده ام که از دولت قاجار تا امروز این جریان تورم تولید کشور را زیر سوال می برد و دائماً قاچاق و تله های داخلی و اختلاف نرخ ارز وجود دارد و این به همه دولت ها لطمه زده است و دولت نباید استثنا قائل شود. حتی در دولت آقای احمدی نژاد که ششصد میلیارد دلار درآمد نفتی داشت و در دولت آقای روحانی هزار تومان به سه هزار و سی هزار تومان رسید و بار بر دوش مردم افتاد. اما اگر فرض بر این باشد که عده ای ممتاز هستند و برخی دیگر ممتاز نیستند، کسانی که بی امتیاز می مانند، بدبخت می شوند.

آیا هماهنگی و نظم کافی در تیم اقتصادی دولت وجود دارد؟ چه چالش هایی در این زمینه می بینید؟

به نظر من یکی از مشکلات دولت فعلی این است که برخی از وزرا و روسای نهادهای بزرگ دستگاه اجرایی را در کشور به خوبی نمی شناسند. بنابراین مردم فرصتی برای جمع بندی از اقدامات دولت ندارند. بنابراین فکر می کنم نظم کافی وجود ندارد.

اولویت اصلی دولت در سیاست خارجی لغو تحریم ها و احیای برجام بود. چرا هنوز این اتفاق نیفتاده است؟ چه موانعی در این زمینه وجود دارد؟

این روند چهل سال است که ادامه دارد. در تمام این سال ها مدام تحت تحریم بودیم. تحریم‌ها گاهی بین‌المللی است، گاهی اروپایی و گاهی دیگر. مشکل همه دولت های قبلی و دولت جدید این است که بخشی از قدرت سیاسی مخالف برجام است. همه کشورهای دیگر با برجام مخالف هستند. آمریکا، اسرائیل، عربستان سعودی و اروپا مخالف برجام هستند. آقای رئیسی نتوانست این مخالفان خارجی و داخلی را متقاعد کند. جریان های مخالف به آقای رئیسی فشار می آورند. آقای روحانی اخیراً گفته است که اگر مجلس موافقت کند، توافق را به سرانجام خواهد رساند. در نتیجه، واضح است که مخالفت با برجام چه در داخل و چه در خارج از دولت های مختلف وجود دارد.

رویکرد تیم مذاکره کننده و دولت به مذاکرات تا چه اندازه بر بن بست فعلی تاثیر گذاشته است؟

همان طور که گفتم در داخل کشور برخی از منتقدان و مخالفان برجام هستند و به دولت فشار می آورند و در خارج از کشور نیز مخالفانی هستند. بنابراین دولت نمی تواند به راحتی از این سد عبور کند. دست کشیدن از حکومت برای دشمنان خارجی غیرممکن است. من راهی برای حل این مشکل نمی بینم.

دولت باید چه رویکردی داشته باشد؟

اگر توانایی حذف قوانین تبعیض آمیز که مردم را رانت خوار می کند را داشته باشند، راه برای حضور دولت در میان مردم بازتر می شود. بگذارید دولت ریسک زیر پا گذاشتن این قوانین را بپذیرد. در مورد این قوانین تبعیض آمیز بهترین مثالی که می توانم بزنم نرخ ارز است که هم در دولت و هم در شورای نگهبان تصویب شده است. بنابراین دولت ضرر می کند، مردم و کسب و کار. بنابراین نظر من این است که قوانین تبعیض آمیز برای دولت، به ضرر مجلس و به ضرر دولت مضر است. بقیه موارد هم همینطور. برخی مانند خودرو، پتروشیمی و… گاز ارزان می گیرند اما پتروشیمی را در بازار آزاد می فروشند. این به ضرر دولت، به ضرر مردم و به ضرر صنعت پتروشیمی است. حمایت مردمی از دولت و اینکه دولت در هر شرایطی در کنار مردم است و تصمیماتش به نفع مردم است، بهترین راه برای تقویت بدنه دولت و شکستن سد مخالفت، پیشبرد اهدافی است که هر دو هستند. هم به نفع مردم و هم به نفع دولت.

چرا عده ای با قرار دادن موضوعاتی که در اولویت های بعدی جامعه قرار دارند سعی در به حاشیه راندن مطالبات اساسی مردم دارند؟

این افراد حاشیه نشین در بدنه دولت حضور ندارند و خارج از آن هستند. وزارت ارشاد اعلام کرد که در مورد حجاب، دولت هر مدل حجابی را می پذیرد، هدف تنها رعایت حجاب در جامعه است. اما آنها این روند را به دولت واگذار نمی کنند. افرادی که از ابزار حجاب برای به حاشیه راندن حکومت استفاده می کنند، برخی ارگان ها را مقدم بر مردم می کنند. این گرایش دوقطبی به ضرر دولت، به ضرر مردم و حتی به ضرر اجرای قوانین مربوط به حجاب است. حجاب یکی از اصول و اهداف جامعه، انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است و باید به آن احترام گذاشت و در این شکی نیست، اما قطعا دوقطبی کردن جامعه و روش های مقابله ای راه حل مناسبی برای تشویق مردم به رعایت حجاب نیست.

با توجه به شرایط موجود چه چشم اندازی برای دولت و چه فرصت ها و چالش هایی در آینده برای دولت می بینید؟

چالش های پیش روی این دولت مانند دولت های قبلی است. همه دولت های قبلی هر هشت سال یک بار با مشکلات فراوان حکومت را به دولت بعدی واگذار کردند. ماشاءالله و دعا می کنیم که دولت فعلی به این مشکلات نیفتد اما این روند رانتی از دولت فعلی هم خارج نمی شود. دولت باید تمام تلاش خود را برای خلاص شدن از شر رانت خواران انجام دهد. این یکی از بزرگترین و مهم ترین چالش هایی است که در این مسیر با آن مواجه است. رفع این موانع و غلبه بر آنها قطعاً باعث افزایش اعتماد مردم به دولت و افزایش قدرت و قدرت دولت می شود.