روز جدید : حجت‌الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حالی که جامعه ایران همچنان با تورم و هزینه‌های گزاف زندگی، بیکاری و درآمدهای ناپایدار و پایین دست و پنجه نرم می‌کند، وعده فقر زدایی را تا پایان امسال داد.
حجت‌الله عبدالملکی، وزیر کار اخیراً گفته است که می‌تواند تا پایان سال به طور کامل فقر را ریشه کن کند.
وی گفت: یارانه ها بر رفاه مردم تأثیر می گذارد و سعی داریم این سامانه را به گونه ای طراحی کنیم که بهترین اثر یارانه ای را داشته باشد و اختلاف طبقاتی را کاهش دهد و پیشنهادی در این زمینه ارائه کرده ایم که بر اساس آن پیشنهادی ارائه کرده ایم. می توان گفت که تا پایان امسال فقر را با تعاریف جهانی ریشه کن خواهیم کرد.»
البته گفته ها و وعده های عجیب و غریب که معلوم نیست مبنای علمی دارد یا نه، اولین بار در دولت سیزدهم نیست چرا که دقیقا دو هفته مانده به سال جدید، اواسط اسفند سال گذشته، ابراهیم رئیسی قول داد فقر مطلق را ریشه کن کند. وی پیش از رسیدن به سال 1401 تصریح کرد: دولت منابع کافی برای ریشه کنی فقر مطلق دارد و با کار جهادی و برنامه ریزی صحیح می توان به نتیجه رسید. انتظار داریم استانداران از تمام امکانات خود برای ریشه کنی فقر مطلق و جلوگیری از رسیدن آن به ۱۴۰۱ استفاده کنند.
به گزارش جامعه 24، موضوع این است که سال 1400 تمام شده در حالی که مرکز آمار ایران تورم سالانه را 40.2 درصد اعلام کرده است. این مرکز همچنین از افزایش نرخ «تورم نقطه‌ای» در فروردین 1401 خبر داد و به 35.6 درصد رسید. بر این اساس، خانوارهای ایرانی در فروردین امسال به طور متوسط 6/35 درصد بیشتر از فروردین 1400 برای خرید «مجموعه ای از کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده اند.
از سوی دیگر، بر اساس گزارش منتشر شده از سوی وزارت کار، رفاه اجتماعی و تامین اجتماعی، در سال 1377 حدود 26 میلیون نفر زیر خط فقر مطلق زندگی می کردند که طبق برخی برآوردها در سال 1999 به 30 میلیون نفر رسید. با توجه به روند افزایشی تورم در سال جاری، افراد بیشتری به زیر خط فقر رانده خواهند شد. بر اساس برخی برآوردها، تعداد خطوط فقر در سال جاری به 14 میلیون تن و بیشتر خواهد رسید.
شاخص فلاکت در کل کشور سطح تورم و بیکاری از 33.8 درصد در اواخر دهه 90 به 49.6 درصد در پایان سال 1400 رسید که بالاترین شاخص فلاکت در 11 سال گذشته بود، به طوری که در چنین شرایطی در یک وضعیت فاجعه بار می توان فقط در یک یا دو هفته از کاهش فقر صحبت کرد.
طبقه متوسط اقتصادی در آستانه سقوط است
با دکتر کامل دلپسند، جامعه شناس توسعه درباره وعده وزیر کار برای پایان دادن به فقر تا پایان سال 1401 گفت و گو کرده ایم.
دلپسند به جامعه 24 می گوید: موسسه عالی تحقیقات تامین اجتماعی گزارشی درباره فقر منتشر کرده است که در آن خط فقر ایران بین سال های 1996 تا 1999 دو برابر شده است که بی سابقه ترین جهش فقر در 100 سال اخیر به دلیل تورم بالا رخ داده است.
وی ادامه می دهد: نرخ تورم بالا بیشترین سهم را در بخش مواد غذایی دارد، یعنی. حدود 43 درصد از تورم بالا مربوط به این بخش است که جامعه ایران را فقیرتر کرده است. حال اگر نرخ رشد هزینه های غذای خانوارها را طی دو سال گذشته محاسبه کنیم، این رقم بسیار بیشتر می شود. در واقع طبقه متوسط جامعه با کاهش شدید سطح قدرت خرید مواجه است و این طبقه عملا در کشور در حال از بین رفتن است.
این پژوهشگر اجتماعی گفت: با توجه به وجود چنین گزارشی در یکی از معاونت‌های وزارت رفاه، انتظار می‌رود نظرات درباره ایده تغییر سریع سیاست‌ها کاملاً با چنین داده‌های موثقی منطبق باشد. وقتی چنین اظهارنظرهای سیاسی از سوی اولین مسئول رفاه اجتماعی، تامین اجتماعی و کار در کشور مطرح می شود، عواقب جدی در پی دارد.
وی توضیح می دهد: اولین پیامد چنین اظهاراتی، دلالت اعتباری است، یعنی وقتی کارکنان در مورد خط فقری که همه مردم با آن درگیر هستند اظهار نظر می کنند، اعتماد به کارگزاران دولت خدشه دار می شود. از سوی دیگر، با توجه به اینکه آمار آسیب پذیرترین دهک های فقر در جامعه ایران رو به افزایش است و مردم آن را به صورت ملموس احساس می کنند، ادعاهای چنین روزگاری بریده و ناگهانی به معنای واقعی قابل تحقق نیست.
دلپسند می افزاید: این شکست ابعاد مختلفی دارد. اولاً، فقر به عنوان یک پدیده اجتماعی و گسترده که سرعت رشد معینی دارد و جهش و مرز دو برابر شده است، اولاً یک فرآیند است و ناگهانی ایجاد نمی شود. ثالثاً خط فقر و وضعیت فقر در جامعه ایران در 40، 50 سال گذشته بر اساس سیاست های کلان قابل پیش بینی بوده است.
وی با بیان اینکه با همه اینها می توان گفت که در وضعیت فقر می توان مداخله کرد و تاثیرگذار بود، اضافه کرد: این بازنگری و اصلاح اقدامی زمان بر است چرا که ایجاد و حل پدیده های اجتماعی زمان زیادی می برد. اکنون نمی دانم ریشه کنی فقر با معیارهای بین المللی به چه معناست. این یعنی خط فقر مطلق یا نسبی، اما شاخص هایی وجود دارد.
این جامعه شناس توسعه درباره پیامدهای اجتماعی این اظهارنظرها گفت: نکته دیگر این است که خرد کردن نظرات کارکنان یکی از آنهاست، به این معنا که گفتن داده های ذهنی با واقعیت مغایرت دارد و باعث تنش می شود و مردم فکر می کنند کارمندان از فضا دور هستند. کارمندان دولت وجود دارند و واقعیت و مردم اعتماد خود را از دست می دهند.
به گفته وی، این گونه اظهارات علاوه بر پیامدهای اجتماعی، پیامدهای سیاسی، فرهنگی و اعتباری نیز به دنبال دارد، زیرا این گونه سخنان ذهن مردم را متقاعد می کند که فقر طی یک فرآیند و فرآیند مستمر و زمان بر در طول سال ها شکل می گیرد و در عرض 3 سال دو برابر شده است. فرض بر این است که چگونه و در چه مناسبتی به طور ناگهانی ظرف یک سال در شاخص های جهانی ریشه کن شود.
ریشه کنی فقر برنامه ریزی می خواهد نه نظم!
خوشایند از این سوال که شاخص فلاکت و فقر در کشور چقدر است؟ وی گفت: تغییر یک پدیده اجتماعی مانند فقر، نظم و حاکمیت نیست، بلکه نیازمند برنامه ریزی، تغییر کشور از نظر رشد اقتصادی و بسیاری از محیط های فرهنگی و اجتماعی است.
به گفته این جامعه شناس توسعه، زمانی که در صد سال اخیر بزرگترین جهش تاریخی فقر را داشته ایم، این گونه ادعاها و آرزوها مبتنی بر داده های محکمی نیست و نیازمند بازنگری جدی در گزارش های سیاست فقر است. دقیق و قابل اعتماد از مراکز علمی و مجدانه بروید.
وی در پاسخ به این سوال که آیا جهش فقر از سال 99 تغییر کرده است؟ او گفت: قطعاً در حال افزایش است و نه کاهش، زیرا تورم همچنان بالاست.
دلپسند درباره دلیل رویکرد امیدوارکننده برخی از مسئولان در جامعه ایران گفت: در عصری که با کاهش شدید سرمایه اجتماعی جامعه ایران مواجه هستیم، کارگزاران دولت به جای اینکه صرفاً درباره آن حرف بزنند، باید در عمل کاری انجام دهند. همانطور که مردم به وضع موجود عادت کرده اند که فقط در مورد آن صحبت می شود، متقاعد شده اند که بخشی از آنچه گفته شد نمایشی برای مشروعیت بخشیدن به وضعیت موجود است.
وی گفت: تا زمانی که جامعه ما بیش از هر زمان دیگری خرد جمعی و افکار عمومی دقیق‌تری دارد و مسائل را در همه حال رصد می‌کند، مسئولان دولتی باید از اظهارنظرهایی که پیامدهای متفاوت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه ایران به دنبال دارد، خودداری کنند.
این جامعه شناس در پاسخ به این سوال جامعه 24 که با توجه به اینکه برای رفع فقر نیازمند ایجاد شغل هستیم، آیا شرایط ایجاد اشتغال در کشور وجود دارد؟ وی گفت: ما به شدت نیاز داریم که در سیاست گذاری و اجرای قانون واقع بین و به روز باشیم. برخی از اظهاراتی که مقامات دولتی بیان می‌کنند در واقع به چنین داده‌هایی تکیه نمی‌کنند و تا زمانی که اظهاراتی که گفته می‌شود به چنین داده‌هایی متکی نباشد، هیچ اتفاقی نمی‌افتد. خواه ایجاد شغل باشد یا ریشه کنی فقر.
دلپسند می گوید: اگر تنها به سهم تورم بالای موادغذایی در سال جدید نگاه کنیم و به چند کالای اساسی مانند روغن، برنج، گندم و … نگاه کنیم، خواهیم دید که قدرت خرید کشور چقدر کاهش یافته است برنامه های اشتغال بعید است که اجرا شوند، زیرا به جای داده های علمی و قابل اعتماد از افکار و باورهای شخصی استفاده می کنند. داده های علمی به شما می گوید که وضعیت فعلی چیست و برای تغییر آن چه باید کرد.