بر اساس آخرین گزارش معاونت تحقیقات اقتصادی اتاق تهران، در دهه منتهی به 1401 روند افزایشی تورم در بخش های تولیدی، معدنی و کشاورزی مشابه بوده است. این تحلیل بر شاخص قیمت تولید کننده به عنوان پیش بینی کننده روند آتی تورم مصرف کننده تکیه دارد. بر این اساس مشاهده می شود که در سال 1401 رشد شاخص بهای تولیدکننده برای بخش کشاورزی نسبت به سال 1400 بیشتر از دو بخش دیگر بوده و حدود 64 درصد بوده است. شاخص بهای تولیدکننده در بخش های ساختمانی و معدنی نیز در سال 1401 نسبت به سال 1400 به ترتیب 32 و 21 درصد افزایش یافته است. در مقایسه با تورم یا افزایش شاخص قیمت مصرف کننده، افزایش قیمت ها در بخش کشاورزی بیشتر و کمتر در هر دو بخش ساخت و ساز و معدن.
شاخص کمیت تولید
شاخص «تولید» چیست؟ شاخص کمیت خروجی یکی از شاخص های اقتصادی است که خروجی واقعی صنعت معدن، ساختمان و کشاورزی را ارزیابی می کند. این شاخص یکی از مهمترین شاخص‌های اقتصادی کوتاه‌مدت است که تغییر در میزان کالاها و خدمات تولیدی بخش‌های اقتصادی مورد نظر را نشان می‌دهد. این شاخص در مطالعات اقتصادی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل عدم تأثیر تغییرات قیمت بر این شاخص، می تواند عملکرد واقعی بخش های مورد نظر را تبیین کند و به عنوان استانداردی برای اندازه گیری تغییرات کوتاه مدت ارزش افزوده این بخش ها مورد استفاده قرار گیرد. بخش ها شاخص کمیت تولید، وضعیت فعالیت بخش‌های مختلف را به صورت فشرده و ساده نشان می‌دهد و منبع اطلاعاتی مفیدی برای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری اقتصادی است.
ظهور دو فصل در صنعت ساختمان
مروری بر حرکت شاخص اصلاح شده میزان تولید در صنعت ساختمان را در بهار 1400 تا زمستان 1401 نشان می دهد که این شاخص برای چهارمین فصل متوالی با افزایش سرعت 5 واحد درصدی رشد مثبت داشته و به رشد 12.1 درصدی رسید. البته در 4 فصل منتهی به زمستان 1401 این شاخص با نرخ رشد بیشتری افزایش یافت، اما تنها در پاییز و زمستان 1401 شاخص تولید صنعت ساختمان تعدیل شده از سال پایه 1390 سطح بالاتری داشت. در یازده سال منتهی به 1401، شاخص ارزش خروجی صنعت ساختمان به مدت 5 سال رشد منفی داشت و تنها در سال 1401 توانست از سطح شاخص در سال 1392 فراتر رود که نشان از توانایی ضعیف صنعت در این زمینه دارد. دوره بهبود سطح تولید متوسط رشد سالانه شاخص تولید صنعت ساختمان در سال 1391-1401 حدود 1.2 درصد بوده که کمتر از ارقام مقرر در قوانین برنامه توسعه کشور بوده است. شاخص تولید صنعتی که از سال 2018 در حال رشد بوده است، در سال 2011 به 101.4 رسیده است که نسبت به سال قبل 7.7 درصد رشد داشته است.
سقوط بخش معدن
داده های موجود در بخش معدن نشان می دهد که شاخص کمیت خروجی همواره با نوسانات زیادی در طول یازده سال گذشته همراه بوده است. این داده ها مربوط به قبل از 1401 است. این نشان می‌دهد که بخش معدن با متوسط رشد سالانه منفی 0.5 درصد و رشد منفی 6 ساله، از سال 1392 تاکنون نتوانسته به سطح تولید برسد. 1400 و با وجود این افزایش، سطح تولید به 95.2 رسید که کمترین مقدار شاخص در دوره مورد مطالعه از سال 1395 تاکنون است.
رکود در بخش کشاورزی
با توجه به ماهیت فعالیت بخش کشاورزی، معمولاً روند فصلی محصولات این بخش که عمدتاً مبتنی بر محصولات کشاورزی و باغی است، در فصول نیمه اول سال افزایش نسبی دارد. با توجه به نوسانات فصلی محصولات بخش کشاورزی، به منظور تحلیل روند شاخص تولید در این بخش، روند تعدیل فصلی اطلاعات دقیق تری ارائه می دهد. بررسی شاخص ارزش تولید فصلی بخش کشاورزی نشان می دهد که در هشت فصل منتهی به زمستان 1401، شاخص ارزش تولید بخش کشاورزی، یعنی. با تعدیل فصلی رشد منفی داشت و این بخش با رکود همراه بود. در زمستان 1401 میزان کاهش شاخص تولید کاهش یافت و به منفی 4.1 درصد رسید و نسبت به زمستان 1400 وضعیت تولید در این بخش ضعیف شد. بر خلاف روند حاکم در دو بخش ساختمانی و معدنی، شاخص کمیت تولید محصولات کشاورزی همواره بالاتر از مقدار خود در سال 1392 بوده است. اما در سال 1401 برای دومین سال متوالی روند نزولی را طی کرد و رشد منفی 4.5 درصدی را به ثبت رساند. متوسط رشد سالانه شاخص تولید محصولات کشاورزی در دوره مورد بررسی منفی 0.18 درصد بوده است. مقدار این شاخص در سال 1401 برابر با 100.5 اعلام شد که کمترین مقدار این شاخص در سال های اخیر پس از سال 1392 است. بخشی از روند کاهشی شاخص ارزش تولید در بخش کشاورزی ناشی از تغییرات اقلیمی است.
شاخص قیمت تولید کننده چیست؟
شاخص های قیمت مهمترین شاخص برای سنجش وضعیت اقتصادی هر کشور محسوب می شوند. بررسی تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده به دلیل تأثیرات آن بر شاخص قیمت مصرف کننده و همچنین روند خروجی اقتصادی از نظر سیاست های پولی و سایر سیاست های اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به اینکه شاخص قیمت تولیدکننده منعکس کننده قیمت های نهایی درب کارخانه تولیدکنندگان داخلی است، بنابراین هر عاملی که بر قیمت نهایی محصولات اثرگذار باشد؛ همچنین شاخص قیمت تولید کننده را تغییر می دهد. این شاخص یکی از اصلی ترین شاخص های پیش بینی کننده روند آتی تورم مصرف کننده محسوب می شود. بنابراین در سمت عرضه اقتصاد، هرگونه تغییر در شاخص قیمت تولیدکننده از جمله تغییر در هزینه‌های تولید، منجر به تغییر قیمت کالاهای واسطه‌ای و نهایی می‌شود و در نتیجه به شاخص قیمت مصرف‌کننده نیز منتقل می‌شود.
افزایش شاخص تولید در بخش کشاورزی
با توجه به اینکه شاخص «قیمت تولیدکننده» تخمین احتمالی از وقوع یک پدیده معین در آینده را ارائه می دهد. بخشی از افزایش شاخص قیمت مصرف کننده اقلام صنعتی در هر فصل به دلیل افزایش شاخص بهای تولید کننده برای محصولات مربوطه در فصل قبل است. بر این اساس، روند رشد شاخص بهای تولیدکننده در صنعت ساختمان که از فصل دوم 1401 رو به کاهش بود، در زمستان 1401 مجدداً معکوس شد و با افزایش 29.2 درصدی به 883.5 درصد رسید. با وجود این رشد، نسبت به زمستان 1400، میزان افزایش قیمت تولیدکننده در بخش ساختمان کاهش یافت. عوامل مختلفی در افزایش قیمت تولیدکننده در بخش معدن موثر است که کاهش عرضه و افزایش هزینه تولید مهمترین آنهاست و با توجه به ارتباط پیش بینی شده این بخش با سایر بخش ها و تامین کالاهای واسطه ای آنها، افزایش قیمت تولید در بخش معدن تاثیر بسزایی دارد و باعث افزایش قیمت تولیدکننده در سایر زنجیره های مرتبط در صنعت ساختمان می شود. شاخص بهای تولیدکننده معدن زمستان 1401 با رشد حدود 34 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به حدود 1468 رسید. در زمستان 1401 نرخ رشد این شاخص نسبت به فصل مشابه سال قبل نسبت به پاییز امسال افزایش چشمگیری داشت و از 9.7 درصد به 33.7 درصد رسید. شاخص تولیدات کشاورزی در زمستان 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل 85 درصد افزایش یافت که بیشترین نرخ رشد این شاخص در 8 فصل منتهی به زمستان 1401 است. افزایش قیمت تولیدکننده در بخش کشاورزی. این بخش تاثیر بسزایی در افزایش قیمت مصرف کننده کالاهای کشاورزی خواهد داشت.