زمانی که جو بایدن برای ریاست جمهوری ایالات متحده نامزد شد، متعهد شد که بسیاری از تصمیمات سیاست خارجی دونالد ترامپ، سلف خود را تغییر دهد و به جای نظامی گری و یکجانبه گرایی، بر اصل خویشتن داری و دیپلماسی تمرکز کند. یکی از تصمیمات مهم بایدن احیای توافق هسته ای 2015 ایران، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود. همان توافقی که دونالد ترامپ در سال 2018 از آن خارج شد. با این حال، در متوقف کردن پیشرفت برنامه هسته ای ایران موفق نبوده است و همانطور که کرت کمپبل، نامزد ریاست جمهوری برای سمت معاون وزیر امور خارجه آمریکا استدلال کرده است، برجام عملا مرده است. کمپبل در جلسه تأیید خود در کمیته روابط خارجی سنا گفت: «فکر نمی‌کنم در این شرایط به برجام بازگردیم.» در میان فشارهای جمهوری خواهان که هنوز از اجازه دسترسی ایران به 6 میلیارد دلار در جریان مبادله زندانیان عصبانی هستند، کمپبل گفت که ایالات متحده “باید نیروهای نظامی خود را در خاورمیانه مستقر کند و در عین حال تهران را از نظر دیپلماتیک و بین المللی منزوی کند”.
خروج بایدن از کمپین فشار حداکثری!
همانطور که فرین پولیسی استدلال می کند، جمهوری خواهان علاوه بر خشمگین شدن از آزادی دارایی های ایران، دولت بایدن را به نادیده گرفتن عمدی تلاش ایران برای دور زدن تحریم های فرامرزی ایالات متحده متهم کرده اند. تد کروز، سناتور جمهوری خواه مخالف توافق هسته ای ایران، دولت بایدن را متهم کرد که تلاش های ترامپ برای جلوگیری از صادرات نفت ایران را کنار گذاشته است. در همان زمان، گروهی از حامیان کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران، بایدن را به اعمال گزینشی تحریم های نفتی متهم کردند. در عین حال، هیئت تحریریه وال استریت ژورنال مدعی شده است که بایدن تحریم های نفتی علیه ایران را اجرا نمی کند. در چنین شرایطی، به گفته گروهی از تحلیلگران، دولت بایدن بدون توجه به دورنمای نامشخص احیای برجام، نمی خواهد به توسل به زور متوسل شود. به گفته این گروه، واشنگتن به خوبی می‌داند که دست برداشتن از هرگونه تلاش برای احیای برجام به نفع ایالات متحده نیست و در واقع نتیجه معکوس دارد. ناظران این ادعا را مطرح کرده اند که نادیده گرفتن تلاش های ایران برای دور زدن تحریم های نفتی را می توان به همین شکل توضیح داد. همانطور که خاویر بلاس، تحلیلگر بلومبرگ گفت، بایدن برای فشار حداکثری از کارزار انتخاباتی خارج شد. به گفته وی، نظریه پردازان توطئه مدعی هستند که بایدن برای مهار تورم کالاها، صادرات نفت ایران را نادیده می گیرد. سارا وحشوری، سرپرست مشاور انرژی موسسه
«اس وی بی» مدعی است از زمان دولت ترامپ هیچ مانع جدی برای فروش نفت ایران ایجاد نشده است. هنری روم، تحلیلگر فعال در موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، همچنین استدلال کرد که در حالی که کمپین فشار حداکثری هنوز برقرار است، بایدن به طور سیستماتیک مفاد آن را اجرا نکرده است.
هر سه به طور قابل درک به افزایش صادرات نفت ایران در دوران ریاست جمهوری بایدن به عنوان مبنای تحلیل خود اشاره کردند.
حیز تهران «دالان باریک» را ترک می کند
چند روز پس از شهادت کرت کمپبل در سنا، حسین امیرعبدلاخیان، وزیر امور خارجه ایران اهمیت برجام را کم اهمیت جلوه داد و گفته بود که «هرچه جلوتر برویم، برجام بی معنا خواهد شد». به گفته وزیر امور خارجه کشورمان، ایران مجبور نخواهد شد برای همیشه در کریدور باریک برجام بماند. بر اساس گزارش مجله Responsible State Craft، مواضع ایران، چه در رابطه با برجام یا جنگ غزه، دولت بایدن را در موقعیت نسبتاً ناراحت کننده ای قرار داده است. وضعیتی که توسط گروهی، خودساخته ادعا شده است. به گفته برخی ناظران، بایدن به جای توافقی برای توقف پیشرفت برنامه هسته ای، تلاش می کرد برجام را نوعی پاداش برای ایران بداند. رویکرد بایدن به حکمت متعارف تبدیل شده است. همانطور که اظهارات عبداللهیان نشان می دهد، ایرانیان امروز قطعا برجام را «تونل باریکی» می بینند که گزینه های آنها را محدود می کند. در واقع مراد عبداللهیان از حرکت رو به جلو، پیشرفت برنامه هسته ای ایران است. در اواسط نوامبر، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ناظر هسته‌ای سازمان ملل، اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده تهران ۲۲ برابر آنچه در برجام تعیین شده بود، است. علاوه بر این مقوله، صادرات نفت ایران در دوره ریاست جمهوری بایدن به میزان قابل توجهی افزایش یافت، روندی که ممکن است قبل از ریاست جمهوری او کلیدی بوده باشد. به گزارش فارین پالیسی، داده‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد بازیابی فروش نفت ایران از سطح بسیار پایین در اوایل سال 2020، زمانی که دولت ترامپ هنوز در قدرت بود، آغاز شد. در پایان سال 2020، شرکت هایی که تجارت جهانی نفت را رصد می کنند، جهش قابل توجهی در صادرات ایران گزارش کردند. سه شرکت برجسته که تجارت جهانی انرژی را رصد می کنند به وال استریت ژورنال گفتند که صادرات نفت ایران در پاییز 2020 نسبت به اوایل همان سال بیش از دو برابر شد – اگرچه تخمین های آنها بسیار متفاوت بود – زیرا ایران توانایی های پیچیده تری را توسعه می دهد و تقاضا از چین افزایش می یابد.
بایدن روی لبه تیغ
Responsible Statecraft با اشاره به اظهارات فوق استدلال می کند که تا زمانی که بایدن آماده پذیرش توصیه های کنت والتز محقق روابط بین الملل نباشد، درگیر اشتباهات جدی تری خواهد بود. کمپبل “محیط فعلی” را به عنوان یک عامل اضافی که احیای برجام را غیرممکن می کند، برجسته کرد. به گفته وی، جنگ در غزه رایزنی های مستقیم یا غیرمستقیم واشنگتن و تهران – در مورد مسائل هسته ای و همچنین مسائل امنیتی منطقه – را بیش از گذشته ضروری می کند. مشاوره هایی که ممکن است از وقوع یک جنگ عمومی جلوگیری کند. بنابراین، جایگزینی اهرم گفتگو با تهدیدات نظامی، به شرط حمایت بی قید و شرط آمریکا از اسرائیل، می تواند مشوق بزرگی برای متحدان تهران در منطقه باشد. وعده‌های (ادعای) منزوی کردن ایران از نظر «بین‌المللی و دیپلماتیک» نیز غیرقابل قبول است، زیرا علیرغم حمایت از حماس، ایران تاکنون خویشتن‌داری قابل‌توجهی از خود نشان داده است. موضع واقعی تهران در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین بر روی یک محور بسیار حساس تعیین شده است، بنابراین اگر جو بایدن جرات عمل به وعده انتخاباتی خود برای بازگرداندن توافق هسته ای ایران را داشته باشد، ممکن است راهی برای جلوگیری از خروج خاورمیانه وجود داشته باشد. بن بست کنونی را می توان یافت، اما به گفته ناظران، رویکرد کنونی واشنگتن مشکلات ایران و آمریکا را حل نمی کند. اگرچه گشایش گفت وگو بین دو کشور می تواند زمینه را برای رایزنی در مورد مسائل منطقه ای و جلوگیری از وقوع یک جنگ عمومی فراهم کند.