تورم همواره یکی از مهم ترین چالش های پیش روی اقتصاد ایران در 50 سال گذشته بوده است. حتی اگر بگوییم در حال حاضر تورم مشکل اصلی جامعه ایران یا حداقل اقتصاد است، اشتباه نمی کنیم.
به گزارش اختاز نیوز، به گفته یکی از اقتصاددانان برجسته، اولین و شاید ساده ترین تاثیر تورم افزایش قیمت هاست. به عبارت دیگر، بلاتکلیفی که به دلیل تورم بلندمدت در جامعه شکل می گیرد، نه تنها باعث بی ثباتی در متغیرهای اقتصادی می شود، بلکه با افزایش ریسک ها، جامعه را ملتهب و سردرگم می کند. بنابراین کنترل قیمت همواره معیاری برای سنجش عملکرد دولت ها و مقامات دولتی بوده است و بر این اساس کنترل تورم همواره یکی از وعده های سیاستمداران به ویژه در ایام انتخابات است.
یکی از وعده های اصلی ابراهیم رئیسی در انتخابات سال گذشته کنترل تورم بود. او گفت که در دولتش تورم را تک رقمی خواهد کرد. اکنون 16 ماه کامل از تغییر دولت می گذرد و نه تنها از تورم کاسته نشده، تورم نقطه به نقطه در پایان آذرماه امسال نسبت به شهریور سال گذشته 5 درصد افزایش یافته است. حال باید دید عملکرد رئیسی با رئیس جمهور قبلی – حسن روحانی – در کنترل تورم چگونه است؟
شهریور ماه سال گذشته که رئیسی روی کار آمد تورم سالانه 45.8 درصد بود. این بالاترین تورم سالانه ثبت شده در سال های اخیر است. از سال 1400 تورم سالانه شروع به کاهش کرد که این روند نزولی ادامه یافت تا اینکه تورم سالانه در اردیبهشت ماه سال جاری به زیر 39 درصد رسید. تورم سالانه به دوره زمانی طولانی تری نسبت به سایر معیارهای تورمی نگاه می کند، بنابراین کاهش تورم سالانه به این معنی است که روند کاهشی تورم ماهانه از چند ماه قبل آغاز شده است. بر این اساس، کل کاهش تورم سال به سال پس از مهر قطعاً نتیجه سیاست های دولت رئیس جمهور نبوده است، اما به هر حال در دوران تصدی ایشان رخ داده است.
در ماه های اول سال بود که جراحی اقتصادی وضعیت کنترل تورم را به هم ریخت. دولت با حذف ارز ترجیحی و تعدیل قیمت کالاهای اساسی، موجب جهش قیمت‌ها به‌ویژه اقلام خوراکی شد. این شوک به حدی بود که رکورد تورم ماهانه در چند دهه اخیر اقتصاد ایران شکسته شد. در نتیجه تورم سالانه مجدداً روند صعودی را طی کرد و در پایان آذرماه سال جاری به همان حدود 45 درصد بازگشت. همچنین در شهریور ماه سال گذشته تورم نقطه ای 43.7 درصد بود و در آذرماه امسال این شاخص به 48.5 درصد رسید. البته حذف ارز ترجیحی تنها یکی از دلایل تورم در دولت رئیس جمهور است. رشد متغیرهای تورمی که در ادامه گزارش به آن پرداخته شده بسیار موثر بود.
تورم ماهانه رئیسی بیشتر از روحانی است
میانگین تورم ماهانه در شانزده ماهه نخست دولت ابراهیم رئیسی 3.3 درصد برآورد شده است، در حالی که میانگین تورم ماهانه در دوره مشابه برای دولت روحانی 1.2 درصد است. می توان گفت رئیسی در زمانی دولت را تحویل گرفت که تورم در اقتصاد بالا بود و از این نظر با روحانی تفاوت دارد.
بررسی ها نشان می دهد که متوسط تورم ماهانه در 12 ماه منتهی به شهریور 1400 (زمان تحویل رئیسی) حدود 3.1 درصد بوده و رئیسی این رقم را به 3.3 رسانده است، در حالی که میانگین تورم ماهانه در 12 ماه منتهی به شهریور 92 (زمانی که رئیسی است. روحانی زمام امور را به دست گرفت) 2.8 درصد بود و روحانی این رقم را به 1.2 درصد رساند.
تورم سالانه و نقطه ای در ابتدای دولت روحانی
تورم سالانه شهریور 92 حدود 37.2 درصد بوده که این شاخص پس از 16 ماه گذشته در آذر 93 به 16.6 درصد رسیده است. بررسی ها نشان می دهد که تورم سالانه تا پایان سال 92 اندکی کاهش یافت، اما در اوایل سال 93 با کاهش شدیدتری مواجه شد تا جایی که پس از چندین دهه، تورم سالانه در اقتصاد ایران تک رقمی شد. تورم نقطه به نقطه در ابتدای دولت یازدهم 38 درصد بود. با توجه به اینکه تورم نقطه سریع تورم سالانه تغییرات قیمت را نشان می دهد، این شاخص تا قبل از پایان سال 92 به زیر 20 درصد رسید. این روند نزولی ادامه داشت تا این که این شاخص تورم در آذر 1392 به 14 درصد رسید. بر این اساس هر دو شاخص تورمی. طی 16 ماه پس از آغاز دولت روحانی به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
کارنامه بهتر روحانی در کنترل تورم
هم رئیسی و هم روحانی زمانی دولت را تحویل گرفتند که شرایط برای تورم مساعد نبود. این در حالی است که بررسی ها نشان می دهد که تقریباً در همه موارد و شاخص ها، دولت روحانی در 16 ماه نخست فعالیت خود نسبت به دولت سیدابراهیم رئیسی در کنترل تورم موفق تر بوده است. مقایسه این دو نفر در پنج شاخص اقتصادی (رشد اقتصادی، تورم، نقدینگی، پایه پولی و بیکاری) نشان می‌دهد که روحانی در برخی شاخص‌ها عملکرد بهتری دارد و رئیسی در برخی شاخص‌ها، اما مولفه‌ای که با قطعیت می‌توان گفت روحانی ایده‌های بهتری دارد. ، این تورم است.
انتظارات مثبت اقتصادی مردم در آن مقطع را می توان از دلایل اصلی کنترل تورم در دولت روحانی دانست. دولت روحانی که با شعار مذاکره روی کار آمد، نگاه مثبتی به آینده اقتصاد به مردم داد که با برجام نیز تا حدودی محقق شد و اقتصاد ایران در عرض دو سه سال نفسی کشید. افزایش درآمدهای نفتی و ارزی ناشی از لغو تحریم ها نیز از تکانه های ارزی در اقتصاد ایران و در نهایت بروز جهش قیمت ها جلوگیری کرد. همچنین استفاده از ابزارهایی مانند نرخ بهره و نرخ بهره واقعی مثبت در این بازه زمانی را می توان از دلایل کنترل تورم برشمرد. البته در دولت دوم روحانی با فروپاشی شرایط بین المللی همه چیز به هم خورد و تورم بالایی را شاهد بودیم.
می توان گفت انتظارات در ابتدای دولت رئیس جمهور را نمی توان با انتظارات ابتدای دولت روحانی مقایسه کرد و فارغ از هر مشکل دیگری، رئیس جمهوری مانند روحانی اهرم مذاکره برای کنترل اقتصاد ایران را ندارد. با توجه به تلاطم ارزی اخیر و نقشی که نرخ ارز در اقتصاد ایران ایفا می کند، پیش بینی می شود که دولت ریاست جمهوری همچنان نتواند تورم را کنترل کند.