بلومبرگ از برنامه روسیه و ایران برای ایجاد یک مسیر تجاری بین قاره ای خبر داد
روسیه و ایران در حال ساخت یک مسیر تجاری بین قاره ای با میلیاردها دلار سرمایه گذاری جدید هستند که از لبه شرقی اروپا تا اقیانوس هند، گذرگاهی به طول 3000 کیلومتر (1860 مایل) فراتر از دسترس هر گونه مداخله خارجی امتداد خواهد داشت. برای تسریع در حمل و نقل کالا در رودخانه ها و خطوط ریلی متصل به دریای خزر هزینه شده است. داده‌های ردیابی شده توسط بلومبرگ در مورد کشتی‌های عبوری از این منطقه نشان می‌دهد که ده‌ها کشتی روسی و ایرانی، از جمله برخی که مشمول تحریم‌ها هستند، این مسیر را طی کرده‌اند.
این اقدامات نمونه ای از چگونگی افزایش سرعت رقابت قدرت های بزرگ با تغییر شکل شبکه های تجاری در اقتصاد جهانی است که به نظر می رسد در حال تقسیم شدن به بلوک های رقیب است. تحت فشار شدید تحریم ها، روسیه و ایران به سمت یکدیگر روی می آورند و در عین حال، هر دو به شرق نگاه خواهند کرد. هدف آنها محافظت از روابط تجاری در برابر مداخله غرب و ایجاد پیوندهای جدید با اقتصادهای غول پیکر و در حال توسعه آسیا است.
مسیرهای تجاری از روسیه به آسیا
بدون شک کریدورهای جدید از طریق ایران هزاران کیلومتر مسیر را کوتاه خواهند کرد. ماریا شاگینا، کارشناس تحریم ها و سیاست خارجی روسیه در موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک مستقر در لندن می گوید: ساخت این کریدور با هدف ایجاد زنجیره های تامین ضد تحریم در کل مسیر انجام می شود. کریدور تجاری در حال ظهور به روسیه و ایران این امکان را می دهد که هزاران کیلومتر از مسیرهای فعلی خود را حذف کنند. در انتهای شمالی این کریدور دریای آزوف قرار دارد که با شبه جزیره کریمه به عنوان سواحل جنوب شرقی اوکراین، بندر ماریوپل تحت اشغال روسیه و دهانه رودخانه دون هم مرز است. اوایل ماه جاری، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، با برشمردن دستاوردهای کشورش از زمان جنگ در اوکراین، گفت: «دریای آزوف به دریای داخلی روسیه تبدیل شده است. از آنجا شبکه های رودخانه ای، دریایی و ریلی به بنادر ایران در دریای خزر و در نهایت به اقیانوس می رسد.» هند در حال گسترش است، بنابراین پوتین در این سخنرانی اهمیت پایان کریدور را قدردانی کرد و آن را برجسته کرد.
پوتین همچنین در یک مجمع اقتصادی که در سپتامبر برگزار شد، بر لزوم توسعه زیرساخت‌های دریایی، ریلی و جاده‌ای در این مسیر تاکید کرد و گفت: این مسیر فرصت‌های جدیدی را برای شرکت‌های روسی برای ورود به بازارهای ایران، هند، خاورمیانه و آفریقا فراهم می‌کند. و در مقابل می توانند نیازهای خود را از این کشورها تامین کنند.
شاگینا تخمین می زند که روسیه و ایران 25 میلیارد دلار در یک کریدور تجاری داخلی سرمایه گذاری خواهند کرد که به تسهیل جریان کالاهایی که غرب می خواهد متوقف کند، کمک خواهد کرد. وی می افزاید: دو طرف موش و گربه بازی می کنند. این دو کشور در حال بررسی تمام نقاط ضعف برای حمل و نقل محصولات و سلاح های ممنوعه هستند.
این همکاری آمریکا و متحدانش را نگران می کند زیرا آنها به دنبال جلوگیری از انتقال پهپادهای ایرانی و سایر تجهیزات نظامی هستند که به گفته آنها به جنگ کرملین در اوکراین کمک می کند. جیمز اوبراین، افسر ارشد تحریم‌های دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، پس از اعلام تحریم‌های جدید در هفته‌های اخیر که مدیران راه‌آهن روسیه را هدف قرار داده است، اعلام کرد: ما مسیر و روابط ایران و روسیه را از نزدیک زیر نظر داریم. کل و ما نگران هرگونه تلاش برای کمک به روسیه برای دور زدن تحریم ها هستیم.”
رابرت مالی، سخنگوی دولت بایدن در امور ایران نیز گفت: هر کریدور تجاری جدید باید به عنوان بخشی از اولویت اصلی او که توقف ارسال تسلیحات بین کشورهاست، به دقت مورد بررسی قرار گیرد. این یک تصمیم بسیار مضر و بی پروا است که آنها گرفته اند، بنابراین مهم است که آن را در کانون توجه قرار دهیم تا به جهان نشان دهیم که آنها نمی توانند پنهان شوند.
فراتر از هرگونه تجارت تسلیحاتی بین کشورها، دلایل اقتصادی قانع‌کننده‌ای برای یک مسیر ترانزیتی جدید وجود دارد. کشتی‌هایی که در رودخانه‌های دون و ولگا تردد می‌کنند به طور سنتی انرژی و کالاهای کشاورزی را مبادله می‌کنند و ایران سومین واردکننده غلات روسیه است که واردات این محصول افزایش می‌یابد. دو کشور تعدادی قرارداد تجاری جدید از جمله کالاهایی مانند توربین، پلیمر، تجهیزات پزشکی و قطعات خودرو را در دستور کار تجاری خود قرار داده اند. علاوه بر این، روسیه سوخت هسته ای و قطعات راکتور نیروگاه اتمی بوشهر را به ایران می رساند.
روسیه باید فروپاشی ناگهانی روابط تجاری خود با اروپا را که بزرگترین شریک تجاری آن قبل از جنگ در اوکراین بود جبران کند و همچنین راه حلی برای تحریم های اعمال شده توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا بیابد.
با بسته شدن شبکه های حمل و نقل اروپایی، آنها بر توسعه کریدورهای تجاری جایگزین، از پایگاه روسیه تا سنگرهای شرق متمرکز شدند. شما می توانید روی خطوط دریایی کنترل داشته باشید، اما نظارت بر مسیرهای زمینی دشوار است و ردیابی همه آنها تقریبا غیرممکن است.
موانع زیادی وجود دارد و روسیه و ایران برای غلبه بر آنها هزینه های زیادی را صرف می کنند. به گزارش خبرگزاری دریانوردی ایران، روسیه قوانینی را نهایی کرده است که به کشتی های ایرانی اجازه می دهد از آبراه های داخلی رودخانه های ولگا و دون هاک عبور کنند. داده های کشتیرانی گردآوری شده توسط بلومبرگ نشان می دهد که حداقل 12 کشتی ایرانی که برخی از آنها توسط گروه خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تحت تحریم های آمریکا اداره می شوند، در آب های بین سواحل خزر این کشور و بنادر اصلی رودخانه ولگا تردد می کنند.
ترافیک حمل و نقل بین روسیه و ایران
خبرگزاری نیمه رسمی ایلنا ایران ماه گذشته گزارش داد که شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRISL) 10 میلیون دلار در بندری در ولگا سرمایه گذاری کرده است. هدف این است که ظرفیت باربری بندر سالیانکا در آستاراخان روسیه به 85000 تن در ماه دو برابر شود.
ایران در داخل مرزهای خود برای ترمینال‌هایی هزینه می‌کند که می‌تواند محموله‌ها را از طریق کشتی‌ها و سپس از طریق خط ریلی که کشور را از دریای خزر به خلیج فارس وصل می‌کند، منتقل کند. ایران همچنین در حال توسعه شبکه راه آهن خود است که در حال حاضر حدود 16000 کیلومتر طول دارد و بخشی از فهرست میراث جهانی یونسکو است.
هیئت های تجاری ایران و روسیه با رشد روزافزون در حال رفت و آمد هستند و تجارت بین دو کشور نیز رو به افزایش است. آمارها نشان می دهد که روابط تجاری بین آنها تا آگوست 2022 تقریباً 50 درصد رشد کرده است و احتمالاً به زودی رقم سالانه آنها به بیش از 5 میلیارد دلار خواهد رسید. سرگئی کاترین، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه در سفر به تهران گفت: پس از امضای توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، مسیر روشنی برای رسیدن به تجارت دو کشور وجود دارد. 40 میلیارد دلار
گسترش شبکه ریلی ایران
روسیه در تلاش است تا از طریق بندرعباس در جنوب ایران غلات به هند صادر کند. در بحبوحه تلاش‌های ایران برای بازگرداندن توافق 2015 با قدرت‌های جهانی که تحریم‌ها را در ازای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور لغو کردند، این همکاری حائز اهمیت است. حمایت تهران از مسکو، همراه با رفتار دولت ایران با معترضان، روابط دولت ابراهیم رئیسی را با غرب به شدت متشنج کرد. مقامات ایرانی می گویند که آنها کاملاً بر آنچه “محور شرقی” می خوانند متمرکز شده اند و از هرگونه برنامه ریزی برای احیای روابط اقتصادی با اروپا صرف نظر کرده اند و در عوض یک سری معاملات تجاری و انرژی را با روسیه، چین و کشورهای آسیای مرکزی دنبال می کنند. چین و روسیه در حال حاضر اعضای سازمان همکاری شانگهای هستند، یک سازمان امنیت اقتصادی که ایران را به عنوان یکی از 9 عضو خود پذیرفته است. چین و ایران هر دو به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نزدیک شده اند و تجارت آزاد بین کشورها را ممکن می سازد. نهاد دیگری به نام BRICS وجود دارد که اقتصادهای منطقه و فراتر از آن را که در ابتدا شامل برزیل، روسیه، هند و چین بود، مرتبط می‌کند، اکنون آفریقای جنوبی را نیز شامل می‌شود و آماده گسترش بیشتر است.
هند یک گره حیاتی در شبکه هایی است که روسیه و ایران در تلاش برای ایجاد آن هستند. خبرگزاری نیمه رسمی مهر ایران گزارش داد که اولین محموله 12 میلیون تنی غلات روسیه به مقصد هند از ایران عبور کرده است. اگر ایران موفق شود بندر چابهار در اقیانوس هند، پروژه ای که هند نیز در آن سرمایه گذاری کرده است، به شبکه ریلی ملی خود متصل کند، جریان محموله های تجاری می تواند افزایش یابد. چابهار تاکنون از تحریم های آمریکا معاف بوده است اما فرصتی برای بررسی توسط واشنگتن وجود دارد.
رابرت مالی، سخنگوی کاخ سفید در مورد ایران می‌گوید: اگر نهادی در نقض تحریم‌های ما در زمینه کمک به روسیه یا هر یک از حوزه‌های دیگری که ایران در آن تحریم است، دست داشته باشد، آنها نیز مشمول تحریم‌ها خواهند شد. موفقیت یا شکست خارج از کنترل ایران و روسیه است و بستگی به این دارد که آیا کشورهای دیگر، از هند گرفته تا کشورهای منطقه خاورمیانه، که همگی از سوی آمریکا و متحدانش تشویق به رعایت تحریم ها شده اند، موافق باشند یا خیر. در مقابل فشار مقاومت کنید.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه چندی پیش در این باره گفت: دریای آزوف به دریای داخلی روسیه تبدیل شده است. از آنجا نیز شبکه رودخانه، دریا و راه آهن به بنادر ایران در دریای خزر و در نهایت به اقیانوس هند امتداد می یابد.» از این رو پوتین در این سخنرانی اهمیت پایان کریدور را نیز ارزیابی و بر آن تاکید کرد.
کریدور تجاری در حال ظهور به روسیه و ایران این امکان را می دهد که هزاران کیلومتر از مسیرهای فعلی خود را حذف کنند. در انتهای شمالی این کریدور دریای آزوف قرار دارد که با شبه جزیره کریمه به عنوان سواحل جنوب شرقی اوکراین، بندر ماریوپل تحت اشغال روسیه و دهانه رودخانه دون همسایه است.