روز جدید : با صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران، آینده مذاکرات هسته ای و برجام وارد مرحله جدیدی شده است. بی شک این اقدام گره های احیای برجام را تقویت می کند و دستیابی به توافق را در مذاکرات دشوار می کند. ایران همچنین دوربین های اضافی آژانس را در واکنش به اقدامات غرب در شورای حکام تعطیل کرد. اقدامی که با واکنش منفی طرف مقابل مواجه شد. آرمان ملی برای تحلیل این معضل و آینده برجام با دکتر پیروز معتحد زاده، تحلیلگر روابط بین الملل گفت و گو کرد. دکتر مجته زاده معتقد است: «در مقطعی و با رویکردی عقلانی به نام نرمش قهرمانانه، تصمیم به تعامل و مذاکره گرفتیم که اتفاق مثبتی در سیاست خارجی ایران بود. این مذاکرات نیز نتیجه داد و ما نتیجه رویکرد عقلانی خود را مثبت درک کردیم. ما در روند مذاکرات به نتایج قابل قبولی دست یافته ایم و دستاوردهای قابل توجهی داشته ایم. این رویکرد نشان داد که این درک وجود دارد که باید مشکلات بین‌المللی را از طریق گفت‌وگو حل کنیم. مصداق بارز این وضعیت در این شعر این است که «راحتی دو عالم تعبیر این دو حرف است; با دوستان مروت، با دشمنان مدارا». با درک این موضوع توانستیم به اهداف خود در عرصه بین المللی برسیم.» ماحصل این گفتگو را در ادامه می خوانید.
شورای حکام با صدور قطعنامه ای علیه ایران، آینده برجام را در هاله ای از ابهام قرار داده است. آیا کشورهای اروپایی و آمریکا با صدور قطعنامه ای به شورای حکام سعی دارند ایران را مجبور به عقب نشینی از خواسته های حداکثری خود در برجام کنند یا با صدور این قطعنامه قطعنامه برجام مخدوش می شود؟
به نظر من فرقی نمی کند که مصوبه شورای حکام اهرمی برای فشار علیه ایران باشد یا واقعیتی که آینده برجام را تعیین می کند. اگر آنچه اتفاق افتاده را اهرمی برای فشار علیه ایران فرض کنیم با یک واقعیت سیاسی که برجام را مخدوش می کند تفاوتی ندارد و هر دو یکی هستند. سوال اینجا نیست که چرا کشورهای اروپایی و آمریکا این کار را کردند، بلکه این است که چرا ما این کار را کردیم. چرا در مسیر برجام یا مذاکرات هسته ای به نتیجه مطلوب نرسیدیم؟ ما در مقاطعی هرگونه مذاکره با کشورهای غربی در موضوع هسته ای را مذموم می دانستیم و معتقد بودیم که نباید مذاکره کرد. اما در مقطعی و با رویکردی منطقی به نام نرمش قهرمانانه تصمیم گرفتیم وارد مذاکره شویم که اتفاق مثبتی در سیاست خارجی ایران بود. این مذاکرات نیز نتیجه داده است و ما نتیجه رویکرد عقلانی خود را مثبت ارزیابی کرده ایم. ما در روند گفتگو و مذاکرات به نتایج قابل قبولی دست یافته ایم و دستاوردهای قابل توجهی داشته ایم. مصداق بارز این وضعیت در این شعر این است که «راحتی دو عالم تعبیر این دو حرف است; با دوستان مروت، با دشمنان مدارا». با درک این موضوع توانستیم به اهداف خود در عرصه بین المللی برسیم. این تا زمانی بود که ترامپ در ایالات متحده به قدرت رسید. اما با حضور ترامپ به عنوان فردی غیرمتخصص در عرصه سیاسی آمریکا از برجام خارج شد و چالش های ایران و آمریکا در عرصه بین المللی دوباره آغاز شد. ترامپ نشان داده که در سیاست خارجی فقط به دنبال خواسته های اسرائیل است. کار به جایی رسید که رئیس جدید منتخب کنگره آمریکا در جایی گفت هیچ رئیس جمهوری دیگری در تاریخ آمریکا به اندازه ترامپ به اسرائیل خدمت نکرده است. امروز باید بررسی کنیم که چرا ترامپ این کار را کرد. بدون شک هدف ترامپ این بود که توافق بزرگ ایران و غرب و حتی همه کشورهای جهان را به نفع اسرائیل خدشه دار کند.
مسیر این نتیجه گیری برای جنبش ایران چیست؟
در چنین شرایطی باید به سمتی برویم که این سیاست موذیانه را خنثی کنیم. ما باید به گونه ای عمل کنیم که سیاست ترامپ در قبال ایران خنثی شود. همانطور که خارج از این بازی شطرنج نشسته ایم و حرکت مهره ها را تماشا می کنیم، باید به رویکردی که برای ایجاد تعادل در عرصه بین المللی در پیش گرفته ایم و رویکردی که امروز در این بازی در پیش گرفته ایم فکر کنیم. بدون شک رویکردی که ما متعادل کردیم، تلاشی برای تعامل و مذاکره بود. اتفاقی که دستاوردهای مهم سیاسی و بین المللی را برای ما به ارمغان آورد. امروز در شرایطی هستیم که باید رویکرد نرم قهرمانانه را ادامه دهیم و باید در همین مسیر حرکت کنیم. راهی که در گذشته طی کردیم و به نتیجه رسیدیم. در شرایط فعلی ما در یک طرف هستیم و کشورهای اروپایی، آمریکا، آژانس و شورای حکام در طرف دیگر. به همین دلیل است که ما باید آینده را برای خود ببینیم، چه به دنبال تعادل باشیم یا وضعیتی که ترامپ در گذشته آن را اشتباه گرفته است. تجربه تاریخی و شرایط داخلی کشور به ما می گوید که باید برای ایجاد تعادل در قالب احیای برجام و رسیدن به نقطه مشترک تلاش کنیم.
در شرایط فعلی چه سرنوشتی برای برجام متصوریم؟ آیا مصوبه شورای حکام و اقدامات متقابل ایران شرایط را برای احیای برجام سخت نکرد؟
امروز طرفین با این سوال روبرو هستند که اگر بنا به دلایلی منحل شود و احیا نشود چه جایگزینی برجام را می گیرد و مخالفان احیای برجام چه جایگزینی برای برجام می بینند. طرفداران تنش و درگیری باید در نظر داشته باشند که هیچ جنگ و درگیری نمی تواند جایگزین برجام شود. کسانی که به دنبال دست کشیدن از برجام هستند باید جایگزینی پیدا کنند. اگر برجام احیا نشود، باید به توافق، تفاهم یا گفت‌وگو دیگری برویم. ما با دو موقعیت روبرو هستیم. یا باید از فعالیت های هسته ای خود دست برداریم و دنبال آنچه کشورهایی مانند اسرائیل می خواهند دست برداریم، یا باید به دنبال جایگزینی باشیم. در عرصه بین المللی باید با رویکرد عقلانی و واقع بینانه جلو برویم نه با شعار و تخیل. بنابراین پس از این همه سال درگیری در عرصه بین المللی و به ویژه در موضوع هسته ای، زمان آن رسیده است که اشتباهات گذشته را تکرار نکنیم و به جای هزینه در عرصه بین المللی، تنش ها را کاهش دهیم تا به نتایج بهتری دست یابیم. در حالی که در گذشته یک بار نرمی نشان می دادیم و نتیجه مثبت می گرفتیم. این دستاوردها با اقدامات ترامپ که در راستای خواسته های اسرائیل بود، از بین رفت. ما باید همان مسیر انعطاف قهرمانانه و مذاکره را طی کنیم. شکی نیست که این تنها راهی است که می توانیم به خواسته هایمان برسیم. مذاکره همچنین به معنای گفتگو و تجارت است. به همین دلیل باید چیزهایی را که باید به دست آوریم و چیزهایی را که باید به طرف مقابل بدهیم به دست آوریم تا مذاکرات به نتیجه برسد.
با توجه به شرایط کنونی و گمانه زنی ها درباره آینده برجام، به نظر شما ایران و کشورهای غربی باید در چه مسیری حرکت کنند تا به توافق برسند؟
روابط بین الملل دارای قواعد و اصولی است که از نظر ایدئولوژیک طراحی نشده، بلکه تابع قوانین و مقررات بین المللی است. به همین دلیل بهتر است سعی کنیم از مجاری رسمی اهداف خود را دنبال کنیم تا اینکه از طریق ایدئولوژیک به اهداف خود برسیم. اگر قرار است توافقی حاصل شود، طرفین باید درک کنند که قبل از رسیدن به توافق نهایی، ابتدا باید در مذاکرات جاری به توافق برسند. امیدوارم هر دو طرف بازی را متوقف کنند. ما باید توانایی تجدید نظر در رویکردها را توسعه دهیم. ما باید این استعداد را داشته باشیم که همیشه در رویکردهای خود در عرصه بین المللی تجدید نظر کنیم و در صورت لزوم تغییر دهیم. اگر دولت می خواهد نام خوبی برای خود دست و پا کند، باید گلوگاه ها را بشکند و بن بست ها را برطرف کند. باید به این واقعیت پی ببریم که برای حل مشکلات اقتصادی در عرصه بین المللی راهی جز روابط سازنده و مثبت با دنیا وجود ندارد. وقتی می گویم تعامل با دنیا، منظورم ارتباط با اسرائیل نیست. نه به جز اسرائیل، کشورهای زیادی در دنیا وجود دارند که می توان با آنها رابطه برقرار کرد و از مزایای چنین رابطه ای به نفع کشور بهره برد. ارتباط با کشورهایی مانند استرالیا و کانادا چه اشکالی دارد؟ ما باید روابط خود را با دنیا گسترش دهیم تا کشورهای دنیا بتوانند با ایران وارد شوند و معاملات اقتصادی منعقد کنند. در چنین شرایطی وضعیت اقتصادی مردم رو به بهبود است و دولت می تواند ادعا کند که به مردم و کشور خدمت کرده است.