امروزه در مورد بحران غذایی در دنیا زیاد می شنویم. دو سال درگیری با همه‌گیری تاج، شروع جنگ اوکراین و روسیه در شرایطی که تغییرات آب و هوایی برای کشاورزی مفید نیست و زنگ خطر خشکسالی برای مدت طولانی به صدا درآمده است. به گفته کارشناسان، این بحران جهانی اجتناب ناپذیر است.
اقتصاد ایران در سال های اخیر در وضعیت نابسامانی قرار داشته و در این شرایط اقشار ضعیف جامعه بیشترین آسیب را دیده اند. بر اساس بررسی های مرکز پژوهش های مجلس، حدود 89 درصد از فقرا در ایران کارگر و بازنشسته هستند، به طوری که در طول این سال ها با پدیده ای به نام اشتغال ضعیف مواجه شده ایم. دولت سیزدهم برای عبور از این وضعیت و مشکلاتی چون کمبود بودجه و کنترل تورم به دور جدید هدفمندی یارانه ها روی آورد. حذف ارز ترجیحی و اعطای یارانه به افرادی که به اعتقاد دولت باید به کالاهای الکترونیکی تبدیل شوند، سیاستی است که در حال حاضر دولت در حال پیگیری آن است. حال سوال اینجاست که با توجه به اینکه سیاست اقتصادی کشور باعث افزایش قیمت کالاهای اساسی می شود و از سوی دیگر به گفته کارشناسان بحران جهانی غذا اجتناب ناپذیر است، چگونه می توان از این بحران عبور کرد و برای اقشار ضعیف چه اقدامی باید انجام داد. . ?
دولت باید اولویت های خود را درست انتخاب کند
مرتضی افقه (استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز) در پاسخ به این سوال گفت: دولت دوگانه باید برای عبور از این بحران اقدام اساسی کند تا کمترین آسیب را به مردم و به ویژه قشر ضعیف جامعه وارد کند. سطح اول به سیاست های توزیع عادلانه کالا در کشور اشاره دارد. دولت باید برای فقرا برنامه ریزی کند تا با بحران مواجه نشوند و ثانیاً در حوزه تجارت خارجی اقداماتی را انجام دهد که دچار کمبود مواد غذایی نشویم. در واقع دولت باید ارز کافی برای تامین نیازهای اولیه مردم داشته باشد و این یکی از مهمترین وظایف دولت هاست.
این استاد دانشگاه به افزایش قیمت مواد غذایی در دوران بحران اشاره کرد و گفت: در این شرایط اقشار ضعیف جامعه متضرر شده اند و دولت باید بودجه کافی برای تامین این کالاها در اختیار پنج دهک پایین جامعه قرار دهد.
وی گفت: سیاست اشتباه حذف ارز ترجیحی منجر به افزایش قیمت ها و علاوه بر بحران غذایی، کمبود مواد غذایی شده است، بنابراین دولت باید مستقیما وارد عمل شود و با برنامه های مختلف معیشت اقشار کم درآمد را در اولویت قرار دهد. .
به گفته این استاد دانشگاه؛ شعارها همیشه به این قشر توجه می کنند، اما در طول این سال ها اتفاقاتی که افتاده برخلاف شعارهاست. در طول سه دهه گذشته، جدول این گروه ها سال به سال کوچکتر شده است، بنابراین اگر چه دولت نمی تواند کمبودهای این سی سال را جبران کند، اما باید آن را به حداقل برساند تا اوضاع بدتر نشود.
افکا گفت: یک بحث این است که دولت بودجه کافی برای اجرای سیاست ها دارد و بحث دیگر این است که دولت اولویت های خود را درست انتخاب می کند. در این مقطع بیش از هر زمان دیگری اولویت دولت باید اقشار کم درآمدی باشد که در این سه دهه کمتر مورد توجه قرار گرفته اند و این موضوع باید در توزیع بودجه مورد توجه قرار گیرد.
شهید چمران، استاد دانشگاه اهواز درباره سیاست دولت در زمینه توزیع یارانه یا کوپن الکترونیکی گفت: در شرایطی که حداقل 30 میلیون نفر در فقر مطلق هستند، اجرای این سیاست ها کاملا ضروری است. نقطه خوبی نیست که ما به آن رسیده ایم و نشان می دهد که تا اینجای کار سیاست های درستی اجرا نشده است. امروز ما به سیاست دوران جنگ برمی گردیم و به نظر من وضعیت امروز حتی بحرانی تر از زمان جنگ است.
با توجه به افق؛ دولت باید از طرق مختلف مانند یارانه، سهمیه و کوپن به فقرا کمک کند. مهمترین کاری که باید در این زمینه انجام داد، شناسایی گروه های هدفی است که معمولا دولت در آنها ضعیف است و ابزار شناسایی کامل را ندارد. اگرچه دولت بر این باور است که افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی شناسایی شده اند، اما با توجه به اینکه امروزه فقر گسترده شده است، مقابله با این گروه های شناسایی شده به تنهایی کافی نیست و حمایت گسترده تری است.
با توجه به افق؛ با توجه به حکمرانی بدی که تاکنون داشته‌ایم، هر سال بر تعداد فقرا افزوده می‌شود، زیرا این افراد جزو این دو دستگاه نیستند، بنابراین شناسایی این افراد یکی از مهمترین اقداماتی است که باید انجام شود. .
آفریقا همچنین از کمک به کشاورزان با افزایش قیمت خرید تضمینی می گوید: دولت می تواند با اجرای این سیاست ها برای تشویق کشاورزان، بخشی از مشکل را در داخل حل کند. کمک های دولتی باید به جای مناسب بروند. کمک های دولتی به کشاورزان باید به خود کشاورزان تعلق گیرد نه دلال ها، در این صورت این کمک ها نه به نفع تولیدکننده و نه به نفع خریدار نیست.
وی گفت: برای عبور از این وضعیت باید تولید ملی افزایش یابد و اشتغال افزایش یابد. یکی از مهم ترین کارهایی که دولت باید انجام دهد این است که به هر نحوی دامنه تحریم ها را مشخص کند. در شرایط کنونی روز به روز بر تعداد فقرا افزوده می شود و تعداد کمی از مردم فوق ثروتمند شده اند. اما این افراد با تکیه بر ثروت و قدرت خود از بار مالیاتی دوری می کنند.
انگیزه ماندن در روستا و کار در زمین کشاورزی باید افزایش یابد
محسن احتشام (عضو کمیته کشاورزی اتاق بازرگانی ایران) نیز درباره بحران جهانی غذا و چگونگی عبور ایران از این بحران گفت: ظرفیت کشاورزی کشور ما بالا است و اگر از محصولات این بخش به درستی حمایت شود، این بحران است. بسیار شدید خواهد بود.
یکی از اعضای کمیته کشاورزی اتاق بازرگانی ایران تاکید کرد: اگر در بخش کشاورزی از تولیدکنندگان و صنعت کشاورزی حمایت شود، با توجه به ظرفیتی که در ایران داریم، می‌توانیم حتی از کشورهای اطراف خود حمایت کنیم.
اختشام گفت: اینکه تا چه حد می‌توانیم در بخش کشاورزی استراتژی درستی داشته باشیم و از روش‌های درست استفاده کنیم تا گرفتار این بحران نشویم، بستگی به رویه‌ها و برنامه‌های ما دارد.
وی همچنین به بحران کم آبی اشاره کرد و گفت: بحران کم آبی در ایران دامنگیر بخش کشاورزی نیز می شود اما به هر حال می توانیم با برنامه ریزی بخشی از این مشکل را حل کنیم.
اختشام درباره لزوم استفاده از فناوری های نوین صرفه جویی در مصرف آب در محصولات کشاورزی گفت: موضوع استفاده بهینه از آب است. باید از محصولاتی استفاده کنیم که در آن مزیت داریم و با کم آبی ما سازگار است. تبادل منافع یعنی محصولاتی که بتوانیم تولید کنیم و با محصولاتی مبادله کنیم که برایمان سودی ندارد. همچنین آموزش کشاورزان برای بهینه سازی مصرف آب و کاشت محصولاتی که به آب زیادی نیاز ندارند، مهم است. علاوه بر این باید از تکنولوژی روز استفاده کنیم تا آب کمتری مصرف کنیم.
یکی از اعضای کمیته کشاورزی اتاق بازرگانی ایران درباره حمایت دولت از محصولات کشاورزی گفت: باید انگیزه رشد را در بین کشاورزان افزایش دهیم. قیمت محصولات کشاورزی ما به دلیل زحمات کشاورز منصفانه نیست. دلالان از این محصولات سود بیشتری می برند، در حالی که تولیدکننده واقعی ضرر می کند. افزایش قیمت تضمینی محصولات کشاورزی باعث ایجاد انگیزه در تولیدکنندگان برای تولید بیشتر می شود.
احتشام می گوید: باید انگیزه اقامت در روستا و کار در زمین های کشاورزی را افزایش دهیم تا کمتر به کشورهای دیگر وابسته باشیم و در صورت بروز چنین بحرانی بتوانیم از آن عبور کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: مدیریت زنجیره تولید، توزیع و مصرف بسیار مهم است و باید برنامه ریزی شود.