روز جدید : بحران کم آبی توسط شهرکرد به همدان رسید. در حالی که مسئولان از تثبیت آب شرب چهارمحال و بختیاری خبر می دهند، هر روز خبر قطعی آب از برخی شهرها به گوش می رسد. یک روز از ارومیه و یک روز از همدان.
بی آبی در گرمای طاقت فرسا تابستان 1401 در بسیاری از شهرهای ایران میهمان ناخوانده ای بود، در این میان چند روزی بود که همدان نیز دچار فاجعه شهرکرد شده بود. جیره بندی آب در این شهر خبر نگران کننده ای است که یادآور جیره بندی آب مشهد در دهه 80 است. بحرانی که ریشه تاریخی دارد و هر روز بدتر می شود. به نظر می رسد مسئولان راه حل دیگری جز انتقال آب از نقطه ای به نقطه دیگر نمی بینند. به گفته کارشناسان این موضوع نوعی خودزنی و چراغ سبزی برای فروریختن زمین است که به افزایش نرخ مهاجرت دامن می زند.
مشکل از کدورت آب بود یا در مسیر آب رسانی؟
مسئولان در اظهارات رسمی خود دلیل قطعی آب شهرکرد را به دلیل گل‌آلود شدن چشمه کوهرنگ اعلام کردند. تحقیقات کارشناسی نشان می دهد که این چشمه در منطقه کارستی قرار دارد. مشکلی که نشان از آسیب پذیری بالای این چشمه در برابر هرگونه بار هیدرولوژیکی دارد. به این معنی که اگر میزان بارندگی کم باشد; چشمه خشک می شود. اما اگر باران شدید باشد. آب کدر به سیستم کارست نفوذ می کند و به راحتی به چشمه کوهرنگ منتقل می شود. این اتفاق بارها در تاریخ رخ داده است.
25 مردادماه امسال بارندگی شدید در چهارمحال و بختیاری آب این چشمه که یکی از چشمه های مهم و حیاتی استان محسوب می شود را کدر کرد و در نهایت از زنجیره تامین آب خارج کرد. تحقیقات نشان می دهد که کدورت آب چشمه به 4000 هزار ntu رسیده است که معادل چند صد برابر میزان کدورت مجاز است. در نتیجه ساکنان شهرکرد و بسیاری از شهرهای اطراف با کمبود آب مواجه هستند. به این ترتیب مردم این زاگرس نشین برای دریافت کیسه های پلاستیکی آب چند روزی در صف های طولانی منتظر ماندند!
از اختلال تا جیره بندی آب در همدان
اما این همه ماجرا نیست! چند روزی گذشت که آب به همدان رسید که همه به الوند مرتفع و دشت های سرسبزش می شناسند. سدهای آبی و خشک اکباتان در این شهرستان محدود است. اگرچه تصاویر منتشر شده در شبکه های اجتماعی نشان می دهد که آب در برخی مناطق برای مدت کوتاهی به هم متصل است، اما به صورت گل آلود به خانه های مردم نیز رسیده است.
در همین زمینه مدیرعامل سازمان آب و خاک جهاد کشاورزی استان همدان اعلام کرد که «خشکسالی آسیب جدی به قنوات همدان وارد کرده است». آمارها از وجود 2477 رشته قنات در استان همدان خبر می دهد. امیرعباس کردیان همچنین توضیح داد: با کاهش بارندگی به منابع آبی فشار وارد می‌شود و سطح آب‌های زیرزمینی پایین می‌آید، بنابراین اگر بارندگی هم ببارد باز هم بهبود نمی‌یابد زیرا سفره زیرزمینی را از دست داده‌ایم. علی اکبر محرابیان وزیر نیرو نیز اعلام کرد پس از اجرای فاز اول طرح آبرسانی بین حوضه ای همدان، تا سه هفته آینده آب به همدان می رسد.
باید بگویم؛ اجرای این پروژه به طول 140 کیلومتر و خط انتقال 1600، لوله به قطر یک متر و 60 سانتی متر، سه ایستگاه پمپاژ در ارتفاع نزدیک به 600 متر که آب در ارتفاعات کوه ها پمپاژ می شود. و این آب از مسیری سخت و صعب العبور به تصفیه خانه می رسد و به شهر همدان منتقل می شود. این طرح یک مگا پروژه است که اجرای آن از 17 سال پیش آغاز شد.
بحران کم آبی مشکل دیروز نیست بلکه مشکل امروز است
با وجود این ادعاها، کارشناسان می گویند بحران کم آبی مشکل دیروز و امروز زمین ما نیست و ریشه در سوء مدیریت منابع آبی دارد. موضوعی که طی سالیان متمادی بین مردم استان های همجوار تنش ایجاد کرده است و باید به آن فکر جدی کرد.
در مورد شهرکرد این سوال مهم مطرح شد که چگونه شهرکرد به عنوان مرکز استان برای تامین آب تنها به چشمه کوهرنگ وابسته است؟ این یک منبع بسیار آسیب پذیر است. ضمن اینکه انتقال آب به صورت کاملا سنتی انجام می شود و خبری از افتتاح تصفیه خانه اضطراری یا چاه پشتیبان نیست. سوالی که این شبهه را ایجاد می کند که عده ای قصد دارند از آب گل آلود ماهی خود را بگیرند.
در همین راستا فعالان محیط زیست هشدار می دهند که از سرپیچی از قوانین طبیعت و اخلال در سیستم هیدرولوژیکی حوزه های آبخیز خودداری کنند و به دانش آبخیزداری احترام بگذارند. در عین حال خواستار بی توجهی مسئولان به پروژه های انتقال آب که پرهزینه و تنش زا هستند، هستند.حمیدرضا ناصری، عضو هیئت علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی در این باره می گوید: «طرح انتقال آب بن بروجن باید در سطح ملی محقق شود.ببینیم در این صورت این سوال مطرح می شود که چرا باید آب از حوضه کارون از طریق تونل کوهرنگ 1 و 2 به زاینده رود منتقل شود و سپس از طریق پروژه بن دوباره از زاینده رود به کارون منتقل شود. – بروج؟ این چه مدیریت آب است؟
هومان خاکپور، فعال محیط زیست نیز نسبت به خطر گرمایش زمین هشدار داد و در این باره به عصر ایران گفت: سرمایه گذاری برای پروژه های انتقال آب و وابسته کردن زندگی در شهرهای اصفهان، یزد، بروجن، کرمان، همدان، شهرکرد، شیراز، تبریز، تهران و… این طرح ها خودخواسته و چراغ سبزی برای فروپاشی زمین و افزایش نرخ مهاجرت است.
چرا انتقال آب دنبال می شود؟
برای بررسی این موضوع و اینکه چرا بر اجرای برخی سیاست ها اصرار داریم، باید کمی به عقب بازگردیم. آغاز دهه 80. زمانی که دو گزینه انتقال آب شرب کوهرنگ و انتقال آب از بن باروجان در زمان حبیب بیبارت وزیر نیرو در آن زمان مطرح شد. بررسی های انجام شده نشان می دهد که در آن زمان پروژه بن باروجن 11 میلیارد تومان و پروژه کوهرنگ 12.3 میلیارد تومان برای ساخت هزینه داشت. در نهایت به دلیل کارستی بودن چشمه کوهرنگ پروژه وی رد شد و طرح بن بروج تصویب شد. اما متعاقبا، MM به عنوان نماینده منطقه ای با این پروژه مخالفت کرد و مبارزه را آغاز کرد. این در حالی بود که کارشناسان نسبت به ناپایداری چشمه کوهرنگ هشدارهایی داده بودند. موضوعی که به گفته کارشناسان تنها ابزاری برای تبلیغ است و جز تنش آبی نتیجه ای به همراه نداشته است.
در عین حال کارشناسان محیط زیست سوالات قابل تاملی را در این زمینه مطرح می کنند. امید سجادیان فعال محیط زیست و تسهیل گر جامعه محلی در گفت و گو با تجارت نیوز با اشاره به بحران آب در استان های زاگرس نشین گفت: در حالی که تامین آب شرب یکی از اولویت های اصلی است چرا انتقال آب دنبال می شود؟ چرا تصفیه خانه های اضطراری باز نمی شود؟ با این حال ما شاهد توسعه شهرها و ایجاد صنایع آب هستیم؟
بر اساس اطلاعات این گزارش، به نظر می رسد سایه سوء مدیریت ایران در مدیریت آب در بستر بی توجهی به هشدارهای کارشناسان، هر روز بیشتر شده و آتش جنگ آب بین همسایگان نزدیک را شعله ورتر می کند. این در حالی است که بخت مردم استان های زاگرس نشین یک کیسه آب و ایستادن در صف های طولانی در گرمای طاقت فرسا خواهد بود.
منبع: بهار