گام‌های آهسته ایران و عربستان برای احیای روابط پشت صحنه

ایران و عربستان سعودی در سال های اخیر روابط پرتنشی را تجربه کرده اند. روابط در ژانویه 1994 پس از حمله معترضان ایرانی به اعدام شیخ نمر النمر، روحانی شیعه سعودی، در سفارت ها و کنسولگری های عربستان در تهران و مشهد آغاز شد.

اکنون در بهار امسال، مذاکرات دو کشور پس از پنج سال با میانجیگری برخی کشورهای منطقه برای برقراری روابط دیپلماتیک آغاز شده است.

در اتفاقات اخیر و در نتیجه این مذاکرات، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کرد که عربستان با صدور روادید برای سه دیپلمات ایرانی برای استقرار در مقر سازمان همکاری اسلامی در جده موافقت کرده و احتمالا در نشست بعدی شرکت خواهد کرد.بغداد. .

خشم سیاسی ایران و عربستان سعودی

اما آسمان روابط دو کشور همچنان ابری است و برخی موارد نشان می دهد که خشم همچنان ادامه دارد. یکی از این دلخوری ها تاخیر در انتقال سفیر ایران به یمن توسط دستگاه های اجرایی عربستان است و ایران خواستار پاسخگویی عربستان در این زمینه شده است.

سخنگوی وزارت خارجه ایران پیشتر گفته بود که از سرگیری مذاکرات ایران و عربستان سعودی به “جدی بودن” عربستان بستگی دارد. حال آیا این جدیت را در دور بعدی مذاکرات تهران و ریاض باید دید؟

برخی نیز بر این باورند که اظهارات ترکی مالکی، سخنگوی ائتلاف عربی درباره انتقال سفیر ایران حاکی از آن است که ریاض در انتظار خروج از برجام است.

وی به رویترز گفت: فرماندهی ائتلاف کمتر از 48 ساعت پس از اعلام وضعیت سلامت حسن ایرلو، به دستور مقامات سعودی و با در نظر گرفتن اصول بشردوستانه و احترام به میانجیگری عمان و عراق دستور برکناری وی را صادر کرده است.

البته سخنگوی اتحادیه عرب در مورد وضعیت سفیر ایران اظهار نظری نکرد، اما وزیر امور خارجه وضعیت ایرلو را «نامناسب» توصیف کرد و گفت که «ظلم» هرگز فراموش نخواهد شد.

دلایل تیره شدن روابط ایران و عربستان چیست؟

البته تیرگی روابط تهران و ریاض به حمله به سفارت و کنسولگری عربستان محدود نمی شود. این دو کشور مهمترین رقیب در منطقه هستند و یمن یکی از مهمترین میدان های نبرد بین آنهاست.

در واقع، این گفتگوها می تواند همزمان با تصمیم بایدن برای ترک منطقه، نشانه کاهش نفوذ آمریکا باشد. اندیشکده آمریکایی کوئینسی معتقد است عوامل زیادی در از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی نقش داشته است اما کنار رفتن دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا یکی از مهم ترین عوامل در این زمینه است.

میانجی ایران و عربستان سعودی

دو کشور چندین بار در بغداد با میانجیگری دولت عراق دیدار و مذاکره کرده اند، علاوه بر این، پاکستان نقش پشت پرده در تسهیل مذاکرات ایران و عربستان را ایفا کرده است.

حضور ایران در پنجمین مذاکرات

وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری مشترک با فواد حسین وزیر امور خارجه عراق گفت: در گفت وگوی ایران و عربستان نکات مثبت و منفی زیادی وجود دارد. ما همچنان منتظریم عربستان درباره تاخیر دستگاه های اجرایی در انتقال سفیر ایران به یمن توضیح دهد. ما در دور بعدی دیدار تهران-ریاض در بغداد که به زودی برگزار می شود، شرکت خواهیم کرد.

این گفتگوها پس از دیدار کوتاه حسین امیرعبدالهیان، وزیر امور خارجه ایران و فیصل بن فرحان، همتای سعودی وی در حاشیه نشست وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در اسلام آباد پاکستان صورت گرفت.

خبرگزاری دولتی اردن (پترا) نیز از برگزاری نشست امنیتی میان عربستان سعودی و ایران با حضور کارشناسان دو طرف در مرکز عربی مطالعات امنیتی در دره اردن خبر داد.

پترا نوشت: در نشست کارشناسان ایرانی و عربستانی تعدادی از مسائل امنیتی و فنی مورد بررسی قرار گرفت.

کندی مذاکرات ایران و سعودی ها و سطح بالای درگیری

تهران در عین حال تاکید کرد که تا زمانی که کشورهای سعودی جدیت نشان دهند، آماده برداشتن گام های بعدی در گفتگو است.

اخیرا فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان نیز از تمایل این کشور برای کاهش تنش روابط دیپلماتیک با ایران صحبت کرده و به احتمال افتتاح کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در جده اشاره کرده است.

کارشناسان بر این باورند که سطح بالای درگیری های منطقه ای ایران و عربستان در عرصه سیاسی، امنیتی و هویتی یکی از دلایل تحریک و تاخیر در مذاکرات ایران و عربستان است.

حسین ایرلو کارشناس غرب آسیا گفت: عربستان سعودی متحد آمریکا است و در روند عادی سازی روابط برخی کشورهای عربی و خلیج فارس با رژیم صهیونیستی فعال است، در حالی که این موضوع تا حدودی خلاف میل است. در مورد ایران

سعودی ها نیز خواهان ادامه حضور آمریکا در منطقه هستند، اما ایران بر خروج نیروهای آمریکایی از منطقه تاکید دارد.

وی با اشاره به اینکه مواردی مانند عراق، لبنان، سوریه و یمن درگیر درگیری جدی هستند، خاطرنشان کرد: برخی از بازیگران خارجی نیز تمایلی به کاهش چشمگیر تنش بین ایران و عربستان ندارند.

این کارشناس غرب آسیا افزود: در این زمینه باید به نقش بسیار مخرب رژیم صهیونیستی اشاره کرد که به این نتیجه رسید که افزایش تنش ها به ضرر دو طرف است و باید کاهش یابد. این مایه امیدواری است و این دلیل اصلی مذاکرات است.

عماد آبشناس، کارشناس مسائل سیاسی نیز درباره ارتباط مذاکرات وین با مذاکرات تهران-ریاض گفت: سیاستمداران مبتدی و تندرو در عربستان سعودی، یعنی اگر ایران از مذاکرات پیروز بیرون بیاید، در شرایط بسیار قوی تری قرار خواهد گرفت. موضع و سپس ممکن است برای سعودی ها مذاکره با ایران دشوارتر شود.

سیگنال های مثبت ایران به سعودی ها

در گفت وگوی ایران و عربستان چند نکته مثبت و منفی وجود دارد. حسین امیرعبدالهیان روز پنجشنبه 2 دی گفت: در دور قبلی مذاکرات مجموعه ای از پیشنهادات سازنده و عملی از سوی ایران به عربستان ارائه شد و طی گفت و گو با آقای فؤاد حسین متوجه شدیم که طرف سعودی این موارد را در نظر گرفته است. پیشنهادهایی با دیدگاه مثبت

وزیر امور خارجه دولت سیزدهم همچنین گفت: جمهوری اسلامی آمادگی دارد تا هیئت های فنی دو کشور از سفارتخانه های دو کشور در تهران و ریاض بازدید کنند و بدین ترتیب زمینه برای بازگشت روابط به حالت عادی فراهم شود.

در همین حال، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت که واشنگتن از مذاکرات مستقیم تهران و ریاض استقبال می کند.

تاکنون چهار دور مذاکره میان ایران و عربستان سعودی انجام شده است و باید دید نتایج دور پنجم مذاکرات تهران و ریاض که وزیر امور خارجه کشورمان وعده داده چه خواهد بود.