روزنامه اعتماد می نویسد: از 50 برنامه محبوب ایرانیان در گوگل پلی 40 برنامه فیلترشکن و تنها 3 تا 4 برنامه عادی هستند. سایر پیام ها و شبکه های اجتماعی فیلتر شده اند.
رویداد۲۴، محمد باقرزاده در اعتماد نوشت: جوانی، بهترین مبتکر سال ۲۰۱۴ استرالیا و نویسنده یکی از سه پایان نامه برتر دکتری مهندسی در سال ۲۰۱۵; این روایتی است که برخی از نمایندگان و حامیان دولت فعلی از وزیر ارتباطات دارند، اما از سوی دیگر منتقدان او را وزیر فیلترینگ می دانند و ظاهراً یکی از نمایندگان او و نگاهش به فناوری را متوسط می داند.
به گزارش اعتماد، عملکرد «عیسی زارع پور» مشخص است و حداقل در حوزه مدیریت داده ها و امنیت اطلاعات ایرانیان که یکی از شعارهای آن بود، بررسی ها نشان می دهد که از بین 50 برنامه پرمخاطب این روزهای ایرانیان در معتبر رسانه هایی مانند گوگل، فیلتر شکن و برنامه های فیلتر شده است. جذب مردم برای استفاده از فیلترشکن ها با شدت شرایط فعلی، کارشناسان و کارشناسان فناوری اطلاعات را نگران می کند که قدرت اطلاعات مردم به دست صاحبان و سازندگان این فیلترشکن ها می افتد.
در حالی که این مشکل ممکن است به برخی از کاربران عادی مربوط نباشد، اما یک بحران امنیتی بزرگ در سطح کلان است و چنین وضعیتی تقریباً در هیچ کشوری در این کره خاکی وجود ندارد. سپردن اطلاعات مردم به صاحبان و سازندگان فیلترشکن در حالی که شعارها و برنامه های وزیر و دولت فعلی دقیقاً نقطه مقابل این اتفاق بود اما به گفته یک کارشناس این حوزه و نماینده مجلس که با «اعتماد» صحبت می کند. باید بین کلمات خوب یکی را انتخاب کرد و ارائه شفاف تفاوت را ایجاد کرد. شرایط امنیت اطلاعات ایرانی ها دقیقا چگونه است و چرا کار وزیری که دائماً از اصطلاحاتی مانند “حق زمین” استفاده می کند باعث شد مردم من فیلتر شکن و فیلتر کنند. با کلمات ساده تر، آیا تجربه فیلترینگ تلگرام که نتوانسته 80 درصد کاربران ایرانی را در مقابل وزیر و دولت فعلی متقاعد کند به چنین برنامه های ایرانی روی بیاورند؟
دریافت می کنم برنامه های فیلتر شکن و فیلترینگ بی سابقه ایرانی ها
تاکید بر مهاجرت ایرانیان به برنامه های بومی و همچنین اصرار بر ایجاد دفاتر شرکت های صاحب نام فناور در ایران از جمله برنامه های جدی و شعارهای مکرر دولت فعلی است و کار تا جایی پیش رفته که چندین نامه تهدیدآمیز به آن رسیده است. به تازگی توسط مقامات این دولت برای شرکت ها ارسال شده است که “متا” به خبر و حتی سوژه واکنش های طنز کاربران شبکه های اجتماعی تبدیل شده است. با این حال، رکورد و نتایج عملکرد چیز دیگری می گوید. بررسی فروشگاه های اپلیکیشن موبایل و در راس آن ها گوگل استور یا گوگل پلی نشان می دهد که در لیست محبوب ترین و پردانلودترین اپلیکیشن های نصب شده بر روی گوشی ایرانی ها تا چشم کار می کند فیلترشکن و فیلتر شده است. برنامه ها را می توان در کشور مشاهده کرد. اگرچه این لیست ها دائماً در حال تغییر هستند، کل 50 و 100 برنامه موجود در این لیست تا حد زیادی ثابت هستند.
به عنوان مثال، در ساعت 20:00 روز 9 دسامبر، 10 برنامه برتر لیست گوگل استور یا فیلترشکن یا پیام رسان و شبکه های اجتماعی فیلتر شده مانند تلگرام، واتس اپ و اینستاگرام هستند. یعنی علاوه بر فیلترشکن ها سه برنامه هم دیده می شود که اولی در اردیبهشت 1396 فیلتر شد اما روند بعدی درس عبرت نگرفت و حالا در تابستان 1401 دو برنامه دیگر به همین سرنوشت دچار شدند. به عنوان تلگرام علاوه بر این، نتایج همین نظرسنجی حاکی از آن است که از میان 50 برنامه محبوب ایرانیان در گوگل پلی، بیش از 40 برنامه فیلترشکن و تنها 3 تا 4 برنامه عادی هستند. سایر پیام ها و شبکه های اجتماعی فیلتر شده اند.
البته لازم به ذکر است که برخی از برنامه های محبوب در بین ایرانیان نیز توسط خود گوگل از این فروشگاه حذف شده است. موضوعی که تاثیر عمده ای در این لیست ندارد و حتی اگر این برنامه در چنین لیستی قرار می گرفت باز هم وضعیت نگران کننده ای بود. اهمیت این لیست و موارد مشابه زمانی بیشتر می شود که این عملکرد را در کنار شعارهای این دولت و نمایندگان حامی این وضعیت قرار دهیم. کسانی که همیشه دغدغه مدیریت داده ها و امنیت داده های ایرانیان را داشته اند، اکنون قدرت گوشی های ایرانیان را به افراد و شرکت های ناشناس سپرده اند و در برخی موارد همدیگر را می شناسند و سابقه ای نه چندان امن دارند. سوال جدی در مورد آن، اما شاید به همین دلیل است که با این همه شعار نتیجه اینگونه است؟ آیا ریشه ماجرا به نقشه ها و ظاهر این افراد برمی گردد یا در اجرای درست نقشه ها ناکام مانده اند؟
بدون هشدار عمل کنید؛ “ما حتی نمی دانیم سیاست آنها چیست”
محمد کیشوری، کارشناس فناوری اطلاعات و مدیر اندیشکده اسپکتر، به اعتماد گفت که ما حتی نمی دانیم برنامه چیست و فقط می توانیم بر اساس ارائه و عملکرد این مدیران صحبت کنیم. او می‌گوید: «آنچه اکنون در فروشگاه‌هایی مانند گوگل می‌بینیم، نتیجه طبیعی سیاست فیلتر است. البته ذکر این توضیح لازم است که فروشگاه هایی مثل گوگل یک سری استاندارد ارائه می دهند که هر برنامه ایرانی را نمی توان در این فضا قرار داد، یعنی کسانی که امنیت برایشان مهم است به گوگل پلی و مواردی از این دست مراجعه کنند.
اما قرار دادن این همه فیلترشکن و برنامه های فیلتر شده در لیست برنامه های محبوب ایرانی دقیقا چه معنایی دارد و چه اطلاعاتی را به ما می گوید؟ کشیری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «اولین چیزی که نشان می‌دهد این است که تقاضای مصرف‌کننده برای این برنامه‌ها زیاد است و از آنجایی که در فروشگاه‌های داخلی موجود نیست، مصرف‌کنندگان به سراغ این اقلام می‌روند. یا آنها به فیلتر شکنی نیاز دارند که در فروشگاه های محلی وجود نداشته باشد و کاربر به سراغ چیزهایی مانند Google Play برود.” این همه استفاده از فیلترشکن، اما نگرانی کلی امنیت یک کشور چیست و مقصر کیست؟ او همچنین در پاسخ به این سوال می‌گوید: “اطلاعات دقیقی ندارم، اما می‌دانم که در مکان‌های مشکوک مردم فیلترشکن می‌سازند. وقتی سیاست این است که 30 تا 40 میلیون نفر باید از فیلترشکن استفاده کنند، نتیجه یک نقض امنیتی و داده‌های آن افراد است. ممکن است بگویند از آن استفاده نکنید، اما این منطق درست نیست. نتیجه محدودیت‌های غیرمنطقی حدود 40 میلیون نفر را در معرض آسیب قرار می‌دهد.”
این شرایط نتیجه اقدامات کسانی است که دستور کار و شعارشان امنیت اطلاعات ایرانیان است. چرا نتیجه اینگونه است؟ کشیری در این خصوص می گوید: اقدام موثری ندیده ایم و تنها مشکل فیلتر است. لازمه موفقیت هر سیاستی این است که اکثریت کاربران به ویژه قشر فعال در حوزه از آن استقبال کنند و وقتی سیاستی تعریف می شود که اکثریت با آن مشکل دارند، این ربطی به حرف های زیبا ندارد. هر سیاستی زمانی شکست خواهد خورد که حمایت جامعه از این فعالان مردمی وجود نداشته باشد. می گویند مدیریت داده و فلان، اما آنچه ما و عموم مردم می بینیم فیلترینگ است و این نتیجه مخالفت عمومی با این حوزه از مشکل است. این مانند شکل دادن به سیاستی در حوزه اقتصاد است که اقتصاددانان جریان اصلی و فعالان این حوزه با آن مخالف هستند. هر سیاستی حتی اگر خوب باشد در شرایط مخالفت طرف های ذینفع شکل می گیرد.
وی همچنین با بیان اینکه سیاست های مسئولان فعلی حتی مشخص نیست که بتوان آن ها را بررسی کرد، می گوید: طرح حراست روی کاغذ مشخص بود و می شد به صراحت درباره آن اظهار نظر کرد، اما اکنون کارهایی انجام می شود که نمی دانیم چیست؛ اما در حال حاضر این سیاست ها در حال انجام است. آنها فقط اجرا می شوند و ما فقط می توانیم در مورد نتایج اظهار نظر کنیم. آنها سیاست را اعلام نمی کنند و ما فقط می توانیم آثار هنری را ببینیم و بر اساس آن نظر بدهیم.»
جلیل رحیمی جهان آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز از منتقدان شرایط فعلی و سیاست فیلترینگ است. او درباره نتیجه سیاست‌های فعلی و منحصربه‌فرد بودن دانلود فیلترشکن در بین برنامه‌های پرمخاطب ایرانی به اعتماد می‌گوید: «سیاست فیلترینگ یک اشتباه استراتژیک و خطرناک است. چه تلگرام باشد چه وضعیت فعلی، هر چیزی که به دستشان می رسد را فیلتر می کنند. وقتی برنامه های افراد را فیلتر می کنید – چه برای کار یا ارتباط – بدون جایگزین قابل اعتماد، مردم را مجبور به استفاده از فیلترشکن می کنید. فیلترشکن به همان اندازه که مقرون به صرفه است و نصب آن آسان است، دسترسی به اطلاعات کاربران را نیز تسهیل می کند که این برخلاف امنیت و منافع کشور و مخالف شعارهای دولت است. آنها عملاً فضای دسترسی دشمن و سرویس های امنیتی را فراهم می کنند. ما با دست خود به سرویس های دشمن داده می دهیم.”
اما در چنین شرایطی چه می توان کرد و چقدر می توان به وزیر فعلی ارتباطات و مسئولان این دولت امیدوار بود؟ این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در پاسخ به این سوال گفت: تا به حال هرچقدر داد و فریاد زدیم هیچکس در مجلس دنبال ما نبود اما فکر می کنم باید کاری کرد. در ریاست امنیت و پالیسی کشور. ما نمی توانیم اجازه دهیم اطلاعات مردم از بین برود و مردم را به سمت فیلترشکن سوق دهیم. همه این پیامدهای امنیتی و جاسوسی خطرناک است اما گویی بینش حکیمانه در مجلس و دولت دیده نمی شود یا برجسته و مسلط نیست.
اما وزیر ارتباطات فعلی صاحب پژوهش در این زمینه است و به گفته حامیانش، او سابقه فوق العاده ای هم در یکی از دانشگاه های استرالیا داشته است؟ چرا مردی با چنین سابقه ای به چنین رکوردی دست یافت؟ رحیمی جهان آبادی در ادامه در پاسخ به این سوال گفت: به صراحت، وزیر فعلی در مقایسه با آذری جهرمی از نظر امنیت کشور بسیار ضعیف‌تر است، هرچند شعارها متفاوت بود. وزیر جدید هم نظر متوسط و ضعیف اکثریت نمایندگان مردم را دارد. در صورتی که فیلترینگ افراد را به سمت آسیب پذیری و نفوذ دستگاه های امنیتی سوق داده است. گاهی اوقات بین ادعای دوستان اصولگرا و عملکرد آنها تفاوت زیادی وجود دارد. برای اینکه دوستان متوجه همه آسیب ها نشوند، شرایط این فیلترینگ گسترده است، اما وظیفه من به عنوان نماینده مردم این است که نسبت به این شرایط هشدار بدهم، اما نمی دانم چقدر تاثیرگذار خواهد بود. ما همچنین تلاش می‌کنیم تا 5 درصد تأثیر بگذاریم، زیرا اکنون کاری جز شفاف‌سازی و بیان موضع‌ام نمی‌توانم انجام دهم.»