این روزها گوش شهروندان در شهرهای بزرگ با عبارات و ترکیبات جدیدی از جمله: سقف خواب، خانه های مشترک و حتی ماشین خواب و اتوبوس آشنا شده است. پدیده هایی که تحت فشار اجاره بها و رهن سنگین خانه بر برخی از شهروندان کم درآمد تحمیل شد.
بر همین اساس بسیاری از شهروندان شهرهای بزرگ که توان پرداخت هزینه های مسکن را ندارند تصمیم گرفته اند از روش های جایگزین برای حل مشکل مسکن استفاده کنند، روش هایی که اکنون دور از ذهن به نظر می رسد.
خانه اول: سوله 20 متری
وقتی صحبت از آپارتمان نشینی به میان می آید، ذهن بسیاری از مردم به سمت موارد اضطراری مانند سیل و زلزله می رود. در این شرایط اسکان بازماندگان در کلبه چندان عجیب و غیر منطقی به نظر نمی رسد. اما افزایش بی رویه قیمت اجاره مسکن به حدی است که برخی افراد مجبور به زندگی در آلونک می شوند
تجارت نیوز در گزارشی که اردیبهشت ماه امسال با محوریت زاغه‌ها منتشر شد، نوشت: یکی از زاغه‌فروشانی که در بزرگراه آزادگان فعالیت می‌کند می‌گوید تقاضا برای زاغه‌ها نسبت به چهار پنج ماه گذشته دو برابر شده است و مردم هم هستند. در میان خریداران کسانی هم هستند که می خواهند در آن آپارتمان زندگی کنند. «قیمت این آپارتمان ها از ابتدای سال 7 تا 10 درصد افزایش یافته است.
در بخشی دیگر از همین گزارش قیمت هر متر از این آپارتمان های نوساز بین هفت تا هشت میلیون تومان ذکر شده است. فعالان این بازار می گویند قیمت تعاونی قابل سکونت از متری پنج میلیون تومان شروع می شود. قیمت آپارتمان های دست دوم به متری دو تا سه میلیون تومان می رسد. با این تفاسیر نمی توان گفت که حتی اقامت در کابین نیز انتخابی ارزان محسوب می شود.
خانه دوم: حومه شهر
شاید همین یک دهه پیش، حاشیه نشینی پدیده رایجی در میان اقشار با درآمد متوسط نبود، اما روند حاشیه نشینی در سال های اخیر به شدت تشدید شده است. بیت الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن فروردین امسال در گفت و گو با رکنا گفت: هر ساله در کلان شهرها حدود 4 درصد به حاشیه نشینی اطراف کلان شهرها اضافه می شود اما این رقم در دنیا کمتر از یک درصد است. شهر تهران هر سال 4 تا 5 درصد افزایش حاشیه نشینی دارد که فاجعه است. این یعنی 20 سال دیگر وسعت شهر دو برابر می شود! و حاشیه نشینی تهران بعد از آن 20 سال برابر با خود تهران خواهد بود. “
به نظر می رسد دلیل اصلی به حاشیه راندن مردم این است که دخل و خرج آنها به هیچ وجه مطابقت ندارد. در واقع وقتی وضعیت افزایش قیمت ها با افزایش دستمزد مردم همزمان نمی شود، چاره ای جز خروج از شهرهای گران قیمت و بزرگ نیست. محمود پژوم یکی از اعضای هیئت مدیره کانون سراسری انبوه سازان کشور در تماسی با بازار این موضوع را تایید کرد و افزود: افزایش هزینه های تولید مسکن در سال گذشته به همراه افزایش 20 تا 25 درصدی. اجاره ای که دولت تعیین می کند کافی نیست، اما از سوی دیگر این افزایش نرخ برای بسیاری از اقشار جامعه غیرقابل تحمل است، زیرا در حال حاضر بیش از 60 تا 70 درصد درآمد خانوار صرف اجاره مسکن می شود.
خانه سوم: زیر سقف بهشت
یکی از دلتنگی های برخی افراد در شب های بهار و تابستان، خوابیدن روی پشت بام خانه است. هر چقدر هم که زیبا به نظر می رسد، این روزها خواب روی پشت بام به بخشی نه چندان خوشایند از زندگی مردم تبدیل شده است. این روزها روی پشت بام خوابیدن از روی اجبار و تحت فشار اجاره یک اتاق کوچک است.
در شرایطی که اخیرا گزارش ها از افزایش 6 برابری وام مسکن در یک بلوک 42 متری در تهران خبر می دادند، عجیب نیست که حتی اجاره یک اتاق برای عده ای به آرزویی غیرممکن تبدیل شده است.
روند خوابیدن روی پشت بام تا آنجا پیش رفت که حتی مورد توجه نمایندگان مجلس قرار گرفت. اسماعیل زهی نماینده مجلس در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت گفت: اخیرا در رسانه ها خواندم که مردم به دلیل ناتوانی در پرداخت اجاره بها به خانه های مشترک رفتند و چند خانواده با هم زندگی می کنند و اجاره را پرداخت می کنند. یا چند خبر . درباره پشت بام خانه رویایی منتشر شده که برای مردم کشورمان شایسته و زیبا نیست».
خانه چهارم: به صورت مشترک زیر یک سقف
وقتی اجاره یک خانه 50 متری در نازی آباد به صد میلیون رهن و ده میلیون تومان در ماه می رسد، زندگی در خانه های مشترک عادی به نظر می رسد. کافی است به سایت های اجاره مسکن یا آگهی های وب سایت های مختلف نگاهی بیندازید تا متوجه شوید که اجاره خانه مشترک برای برخی از اقشار کم درآمد تبدیل به یک روش معمول زندگی شده است.
چندی پیش روزنامه هم میهن در گزارشی میدانی به پدیده خانه های مشترک پرداخت. در بخشی از این گزارش به خانواده‌ای اشاره شده است که در خانه‌ای به نام «خانه‌های قمر خانمی» زندگی می‌کنند و سعی می‌کنند تا جایی که می‌توانند از عهده اجاره خانه مستقل برنایند.
بر اساس همین گزارش، باغ آذری، چهارراه سیروس، اطراف میدان امام حسین و ده ونک بیشترین تعداد خانه های مشاع را به خود اختصاص داده اند که بیشتر آنها متعلق به مهاجران تهرانی است. زندگی در این نوع خانه ها صرف نظر از سختی ها می تواند عامل آسیب های اجتماعی نیز باشد.
خانه پنجم: حلبی آباد
احمدرضا سرحدی کارشناس مسکن گفت: در صورت تداوم وضعیت فعلی تهران در محاصره حلبی آبادی ها قرار می گیرد.
گزارش های مرکز آمار از قیمت مسکن در شهرهای منتخب کشور نشان می دهد که 5 شهر تهران، اصفهان، تبریز، شیراز و مشهد گران ترین شهرهای کشور از نظر مسکن هستند. با توجه به اینکه بیشتر بازار کار به ویژه کارگران ماهر یا تحصیل کرده در شهرهای بزرگ قرار دارد، بسیاری از مردم چاره ای جز تسلیم شدن در برابر شرایط سخت بازار مسکن در این شهرها ندارند. مردمی که ابتدا مجبور می شوند املاک اجاره ای خود را کوچک کنند، سپس محل زندگی خود را کوچک کنند و در نهایت باید در حاشیه شهر یا حتی در محله های فقیر نشین پناه بگیرند.
بر اساس گزارش مرکز آمار، هزینه اجاره خانه در ایران 35 تا 50 درصد هزینه های یک خانوار ایرانی است. در عین حال وضعیت افزایش قیمت وام مسکن و اجاره بهای مسکن در شهرهایی مانند تهران خارج از کنترل به نظر می رسد. با وجود وعده های گاه و بیگاه مسئولان و شعارهایی که اغلب حول محور بایدها و نبایدها می چرخد، هنوز تغییر خاصی در وضعیت بازار مسکن ایجاد نشده و فشار افزایش قیمت ها بر دوش اجاره نشینان است.