اگرچه روند ناگوار فرار سرمایه از کشور به دلیل مشکلات متعددی از جمله فضای نامناسب کسب و کار و افق و آینده نامشخص اقتصاد کشور همچنان ادامه دارد، اما آمار رسمی و شفافی در این زمینه وجود ندارد؛ اما در این راستا شاهد عدم ارائه آمار رسمی و شفاف هستیم. یعنی مراجع اصلی آماری کشور مانند بانک مرکزی و مرکز آمار ایران اطلاعاتی از آن ندارند یا به صورت عمومی منتشر نمی کنند.
تنها مرجع عمومی که معمولاً در این زمینه یافت می شود، سایت رسمی بانک مرکزی، انتخاب آمارهای اقتصادی است. بخش تراز پرداخت ها در این قسمت خطی به نام «حساب سرمایه خالص» وجود دارد که می تواند بخشی از خروج سرمایه از کشور را شرح دهد. اگرچه این خط دارای دامنه و تعاریف دیگری است، اما تنها چیزی است که در این زمینه موجود است.
بنابراین خالص حساب سرمایه در سه ماهه اول سال 1401 نسبت به سه ماهه اول سال 1400 216 درصد منفی و کاهشی بوده است. یعنی رقم این شاخص که می تواند بخشی از خروج سرمایه از کشور را توصیف کند در خرداد 1400 منفی 3 میلیارد و 174 میلیون دلار بوده که در خرداد 1401 به منفی 10 میلیارد و 32 میلیون دلار رسیده است.
با این حال، مقامات آماری کشورهای دریافت کننده سرمایه‌گذاری ایرانی یا بخش خصوصی ایرانی فعال در این کشورها برآورد و پیش‌بینی‌هایی در خصوص خروج سرمایه از ایران دارند که متکی بر داده‌هایی مانند مهاجرت ایرانیان به این کشورها، ثبت‌نام دانشجو، ثبت شرکت است. یا خرید، راه اندازی کسب و کار و راه اندازی و مانند آن.
اگرچه میزان دقیق خروج سرمایه از ایران به دلیل تنوع زیاد نوع و روش خروج سرمایه از کشور و جریانات مالی مستمر آن هرگز مشخص نیست، اما برآوردهای بخش خصوصی فعال ایران در کشورهایی مانند کانادا که مدت‌هاست مقصد سرمایه‌های ایرانی بوده است، مقدار واقعی را نشان دهید. خروج سرمایه از ایران بسیار بیشتر از آن چیزی است که ارقام رسمی از جمله ردیف «حساب سرمایه خالص» بانک مرکزی نشان می دهد.
به عنوان مثال گفته می شود ایرانی ها با خرید 35600 ملک در 8 سال گذشته اولین خریدار ملک در ترکیه هستند و آمار مشابهی از افزایش خروج سرمایه به امارات (دبی)، اسپانیا و فرانسه وجود دارد.
کانادا به دلایل مختلف در سال های اخیر یکی از مقاصد اصلی مهاجرت و سرمایه ایرانیان بوده است و اکنون این روند تشدید شده است.
مهندس محمد وحیدی راد مدیر عامل انجمن بازرگانی ایران و کانادا در این خصوص گفت: افزایش نرخ ارز ارتباط مستقیمی با رشد مهاجرت ایرانیان به کانادا و ورود سرمایه به این کشور دارد و اکنون که مبادله نرخ افزایش یافته است، ورود سرمایه و افراد ایرانی نیز افزایش یافته است. حتی با کاهش روند کلی نرخ ارز، شاهد کاهش مهاجرت هستیم.
وی با اشاره به تغییر روش پذیرش مهاجران کانادا از سال 2018 که منجر به افزایش سرمایه گذاری ایرانیان در این کشور شده است، ادامه داد: کانادا از سال 2018 ورود نیروی کار حرفه ای به این کشور را با مشکل مواجه کرده و در نتیجه این امر موجب شده است ماهیت مهاجرت به دو صورت تغییر کرده است: سرمایه گذاری و آموزش.
مدیر اجرایی انجمن بازرگانی ایران و کانادا افزود: هر دو روش مهاجرت برای ورود به کانادا نیاز به هزینه زیادی دارد.
به عنوان مثال، برای مهاجرت از طریق سرمایه گذاری های نوپا برای خانواده هایی که سرپرست آن ها بیش از 42 سال سن دارند، حداقل 70000 تا 300000 دلار سرمایه مورد نیاز است.
وی تصریح کرد: در گروه دانشجویی دانشجویی که از کشور دیگری مانند ایران به کانادا می آید و دانشجوی بین المللی نامیده می شود باید تا هشت برابر شهریه دانشجوی کانادایی پرداخت کند. به عنوان مثال، برای گرفتن مدرک کارشناسی ارشد در طی 2 سال تحصیل، حداقل 25 دلار و حداکثر 40000 دلار مورد نیاز است که با اضافه کردن هزینه های اقامت تا 80000 دلار می رسد.
راد تصریح کرد: اما این هزینه ها و روش ها نه تنها باعث کاهش مهاجرت های مختلف ایرانیان به کانادا شده، بلکه باعث افزایش آن شده است. به عنوان مثال طبق آمار شهرداری مونترال در 2 سال گذشته 15 هزار دانش آموز ایرانی به این شهر آمده اند که اگر این رقم را در 80 هزار دلار ضرب کنیم حدود 1.2 میلیارد دلار به یکی از شهرهای کانادا وارد شده است. از این مکان به تنهایی
وی ادامه داد: بر اساس آمار دیگری که کانادا بر اساس زبان مهاجران مختلف منتشر کرده است، از امسال 430 هزار فارسی زبان که بیش از 90 درصد آنها ایرانی هستند در کانادا زندگی می کنند. فرزندان مهاجران کانادایی تبار؛ از آنجایی که کانادایی محسوب می شوند در این آمار لحاظ نمی شوند وگرنه عدد واقعی بسیار بیشتر از این عدد است.
مدیر عامل انجمن بازرگانی ایران و کانادا گفت: حال تصور کنید این جمعیت زیاد به طور مستمر برای مسائل مختلف از ایران پول دریافت می کنند. یکی کمک هزینه شخصی یا دانشجویی دارد، دیگری در ایران ملک دارد و کرایه اش به دلار ارسال می شود، یکی در ایران شرکت یا تجارتی دارد که سودش دلار است و می آید کانادا. در نتیجه میزان خروج سرمایه از ایران به دلیل این جمعیت زیاد ایرانی مقیم کانادا به حدی است که صفرهای آن در ماشین حساب نمی گنجد.
وی افزود: البته تعداد مهاجران ایرانی به کانادا همچنان رو به رشد است و طبیعتا میزان فرار سرمایه نیز در نتیجه افزایش می یابد. طبق آمار کانادا در 2 سال گذشته به طور متوسط 40 هزار نفر از ایران به کانادا مهاجرت کرده اند که اگر هر کدام از این افراد 60 هزار دلار به همراه داشته باشند علاوه بر هزینه های قانونی حداقل 2.4 میلیارد دلار برای کشور آورده اند. ، غذا و غیره، این تعداد چندین برابر افزایش می یابد.
راد درباره میزان فرار سرمایه تجار و صنعتگران ایرانی به کانادا تصریح کرد: اعداد در این بخش واقعا قابل توجه است.
تخمین زده می شود که طی 1.5 سال گذشته، فعالان بخش صنعتی و تجاری ایران بالغ بر 70 میلیارد دلار سرمایه در قالب کارخانه و املاک از ایران خارج کرده و به کانادا منتقل کرده اند.
برآوردها حاکی از آن است که این فعالان اکنون در صنعت کانادا به ویژه ساختمان سازی فعال هستند.
همچنین داغ ترین کسب و کار برای ایرانیان در کانادا مشاوره املاک است به طوری که از هر پنج ایرانی مقیم کانادا یک نفر مشاور املاک است.
وی خاطرنشان کرد: البته ورود سرمایه به کانادا یک مسیر یک طرفه است چرا که این کشور به همان اندازه که از سرمایه به کشور خود استقبال می کند راه خروج را می بندد. به عنوان مثال، اگر می خواهید بیش از 10000 دلار از کانادا به ایران ارسال کنید، باید از مراجع قانونی آن کشور مجوز بگیرید.