روز جدید «برخی مسائل مهم برای ایالت را می توان به همه پرسی گذاشت. مثلا پرونده هسته ای و سیاست کلی اتخاذ شده در این حوزه را می توان به رفراندوم گذاشت تا مردم در این زمینه رای نهایی را بدهند. در مورد مسائل دیگر نیز می توان رفراندوم برگزار کرد. قانونگذار در اوایل انقلاب با پیش بینی وضعیت امروز، رفراندوم را در قانون قرار داد تا مردم در شرایط تعیین کننده با رفراندوم سرنوشت کشور را رقم بزنند. رفراندوم پدیده جدیدی نیست و در کشورهای توسعه یافته رفراندوم حتی برای دادن یا ندادن یارانه برگزار می شود. جملات مذکور سخنان دکتر اسماعیل گاریمی مقدم معاون حزب اعتماد ملی در گفتگو با آرمان ملی است. آقای مقدم در این گفتگو مهم ترین چالش ها و فرصت های پیش روی کشور پس از صلح را مورد بحث و بررسی قرار دادند. ماحصل این گفتگو را در زیر می خوانید.
برای عبور از بحران اجتماعی چه باید کرد؟ از نظر شما چه تغییراتی باید در کشور رخ دهد تا دیگر کار به اعتراضات خیابانی نرود و مشکلات به صورت متمدنانه حل شود؟
واقعیت این است که در گذشته از سر دلسوزی و حسن نیت، این روزها هشدار دادیم و اعلام کردیم که در صورت ادامه این وضعیت، اغتشاشات و اعتراضات خیابانی در کشور اجتناب ناپذیر است. این هشدارها به ویژه در انتخابات مجلس یازدهم و سیزدهمین دوره ریاست جمهوری داده شد. این در حالی بود که این هشدارها نادیده گرفته شد و به همین دلیل شاهد اعتراضات خیابانی بودیم. نظام جمهوری اسلامی بر پایه جمهوریت و اسلام گرایی بنا شده است و به همین دلیل مردم انتظار دارند هر دو مشکل وجود داشته باشد و هیچ کدام تحت تأثیر دیگری قرار نگیرند. نظام جمهوری به این معناست که مردم بتوانند در انتخابات شرکت کنند تا رهبران جامعه و کسانی را که باید در کرسی قدرت باشند انتخاب کنند. جمهوری طبیعتاً به دنبال این است که نخبگان را سر کار بگذارد. در دو انتخابات اخیر هشدار نخبگان و دلسوزان مردم شنیده نشد و به همین دلیل با رویکرد برخی نهادها، برخی از چهره های تاثیرگذار سیاسی به دلایل مختلف اجازه حضور در انتخابات را ندادند. در هر کشوری، اگر میزان مشارکت مردم کاهش یابد، امکان بی اعتمادی و اعتراض وجود خواهد داشت. ما کشوری در حال توسعه هستیم و از سوی دیگر در منطقه ای زندگی می کنیم که صدای مردم آینده سیاسی یک کشور را تعیین می کند. در چنین جوامعی، صندوق رأی یکی از مهم ترین ابزارهایی است که مردم می توانند از طریق آن نظرات خود را در اداره کشور اعمال کنند.
آیا ریشه اعتراضات اخیر را در کاهش مشارکت سیاسی می دانید؟
آره؛ وقتی در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری همه نامزدهای یک جریان سیاسی در مقابل اکثریت نامزدهای جریان سیاسی مخالف تایید و رد صلاحیت شوند، طبیعتاً دامنه حضور مردم در انتخابات کاهش می یابد. در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری، جریان اصلاحات که معتقد به اصلاح ساختارها و وضعیت موجود است و معتقد است اصلاحات باید با حفظ این ساختارها انجام شود، در انتخابات نمایندگان زیادی نداشت و بیشتر چهره های تاثیرگذار این جنبش سیاسی رد صلاحیت شد. وقتی این اتفاقات را ناظر بیرونی می‌دانیم، این سوال را مطرح می‌کنیم که چه شد که شرایط رقابت جریان‌های سیاسی از بین رفت و یک جریان نتوانست از ظرفیت خود برای افزایش مشارکت سیاسی استفاده کند؟ فردی مثل آقای جهانگیری که در گذشته استاندار، وزیر و معاون اول رئیس جمهور بود در دور قبل تایید صلاحیت شد اما در انتخابات گذشته رد صلاحیت شد. نمونه دیگر این افراد آقای مزیکیان است که در گذشته وزیر بوده و چندین دوره نماینده مجلس بوده است اما برای این دور از انتخابات تایید صلاحیت نشدند. آقای لاریجانی که تا چند ماه قبل از انتخابات ریاست مجلس این کشور را برعهده داشت به دلایلی تایید نشد. در چنین شرایطی رتبه‌بندی‌شدگان در انتخابات نسبت به کسانی که رد صلاحیت شده‌اند در رتبه‌های پایین‌تری قرار می‌گیرند. اینکه چرا چنین اتفاقی در کشور رخ داده سوالی بی پاسخ است که هضم آن برای نخبگان سیاسی سخت است. این وضعیت باعث می شود مدیرانی سر کار بیایند که توانایی حل مشکلات مردم را ندارند و به همین دلیل زندگی مردم با چالش مواجه می شود. در چنین شرایطی مشکلات فرهنگی و اجتماعی به وجود می آید و نارضایتی در خیابان خود را نشان می دهد. در شرایط کنونی اگر بخواهیم کشور به آرامش برسد و اعتراضات به شکل ریشه ای پایان یابد، باید از این مسیر برگردیم.
چگونه از این مسیر برگردم؟
مهمترین راه برای بازگشت از این مسیر برگزاری انتخابات رقابتی است. رد صلاحیت دلسوزان نظام و انقلاب روش قابل قبولی نیست و من به دلایل نامشخصی به برخی از آنها اشاره کرده ام. وقتی یک جریان سیاسی که پایگاه اجتماعی قابل توجهی دارد، نمایندگان زیادی در انتخابات نداشته باشد، طبیعتاً جوانان حامی این جریان سیاسی انگیزه حضور در انتخابات را از دست می دهند و به همین دلیل مشارکت در انتخابات کاهش می یابد. چه تضمینی وجود دارد که در چنین شرایطی کاهش مشارکت در انتخابات به نارضایتی و سپس ناامیدی و در نهایت اعتراض منجر نشود؟به نظر من ارزان ترین راه برای بازگشت کشور به آرامش بازگشت به انتخابات رقابتی است. نکته مهم دیگر این است که برخی از مسائل مهم برای کشور را می توان به همه پرسی گذاشت. به عنوان مثال می توان پرونده هسته ای و سیاست کلی اتخاذ شده در این حوزه را به رفراندوم گذاشت تا مردم در این زمینه رای نهایی را بدهند. در مورد مسائل دیگر نیز می توان رفراندوم برگزار کرد. قانونگذار در اوایل انقلاب با پیش بینی شرایط امروز رفراندوم را در قانون قرار داد تا مردم در شرایط تعیین کننده با رفراندوم سرنوشت کشور را رقم بزنند. رفراندوم پدیده جدیدی نیست و در کشورهای پیشرفته رفراندوم حتی برای دادن یا ندادن یارانه برگزار می شود. اگر کاندیداهای باتجربه و موثرتر در انتخابات ریاست جمهوری حضور داشتند فضای رقابتی تری در کشور ایجاد می شد و در چنین شرایطی مشارکت به 75 درصد هم می رسید. در چنین شرایطی زمینه های اعتراض تا حد زیادی در کشور محو می شود.
آیا کشور توانایی برگزاری همه پرسی را دارد؟
بهترین راه برای حل مشکلات مختلف این است که از مردم بپرسید. به همین دلیل باید رفراندوم برگزار شود و در مورد مسائلی که تصمیم گیری برای حاکمان کشور دشوار است اقدام شود. برگزاری رفراندوم به معنای عقب نشینی نیست. در اکثر کشورهایی که مشکلی برای حل آن وجود دارد، همه پرسی برگزار می کنند تا مردم بتوانند رای نهایی را داشته باشند. این انتخابات زودهنگام حداقل می تواند پاسخگوی بخشی از خواسته های هر جامعه باشد.
اصلاح طلبان اخیرا با برخی از مسئولان نظام دیدار کردند. در این جلسات اصلاح طلبان چه پیشنهادهایی به دولت دادند و واکنش دولت به این پیشنهادها چه بود؟
اصلاح طلبان در این جلسات بر پیشگیری از خشونت و درک دلایل این اعتراضات تاکید کردند. اصلاح طلبان تاکید کردند که جوانانی که در تظاهرات شرکت می کنند متعلق به این کشور هستند و به همین دلیل باید با نهایت احترام برخورد شود. جوانان در شرایط کنونی نیازهایی دارند و مهمترین نیاز آنها امید به آینده است. اصلاح طلبان تاکید دارند که دولت باید به گونه ای عمل کند که شاهد تعمیق چالش ها و تبعات منفی آن نباشیم. در شرایط کنونی اعتراضات در شهرهای مختلف کشور جریان دارد و در برخی مناطق نیز افراد کشته شده اند. در شرایط بحرانی و اعتراضات خیابانی، دولت ها باید صبر و تحمل داشته باشند. این صبر و تحمل بخشی از اختیارات آنهاست. طبق اطلاعاتی که من دارم، مسئولان ارشد نظام بخشی از پیشنهادات و برنامه های اصلاح طلبان برای برون رفت از بحران کنونی را تحمل کردند و نپذیرفتند. به نظر می رسد هنوز اتفاق خاصی نیفتاده است و این جلسات هیچ نتیجه قابل مشاهده ای نداشته است. در شرایط فعلی، احزاب به دفاع از مواضع خود ادامه می دهند. در ابتدا صحبت هایی برای گفت و گو بود. تنها راه در شرایط فعلی حل مشکلات کشور با مشارکت مردم و ایجاد زمینه برای مشارکت مردم است.